Morgunblaðið - 20.07.1940, Síða 5

Morgunblaðið - 20.07.1940, Síða 5
Xaugardagur 20. júlí 1940. 5 1 Útget.: H.f. Aryakur, Reykjaylk. Rltatjðrar: Jön Kjarfaniaon, Valtýr Stefánaaon (ábyreOarm.). Auglýsingar: Árni Óia. Rltatjörn, auglýalng&r oar afarreiCala: Austurstrœti 8. — Sfaai 1809. JLtkriftargjald': kr. S,60 á aaánuiil lnnanlanda, kr. 4,00 utanlanda. í lausasölu: 20 aura elntakUS, 26 aura meO Leabök. Fyrir ÍOO áru Þegar frjettist um konungsins áriö fráfall eftir Til þess eru vítin - PAÐ gegnir næstum furðu, hve margir . menn ■eru skeytingarlausir gagnvart þeim mörgu plágum, sem eru ;að herja lan.dið fyrir beina van þekkingu. Við vitum hvernig fjárpest- irnar, mæðiveikin og garnaveik in hafa leikið landbúnaðinn. Þær hafa komið fjárstofninum í heilum hjeruðum í auðn. Og enn halda þessar plágur áfram að herja sveitirnar. Miljónum króna hefir þegar verið varið úr ríkissjóði, til þess að verj- ast þessum ófögnuði. En eng- inn veit í dag hvort tekst að verja þau hjeruð, sem enn eru ósýkt. Ætla mættii að sú reynsla, sem við höfum fengið af hin- um mörgu og stóru mistökum í sambandi við innflutning er- lends sauðfjár, hefði kent okk- ur meiri varfærni, þegar um það var að ræða, að flytja inn í landið aðrar skepnur frá út- löndum. En það er eins og ógæfan elti þá blessaða menn, sem eru trúnaðarmenn valdhafanna á þessu sviði. Þeir virðast jafn- blindir, enda þótt fyrri mis- tökin sjeu að leggja heil hjer- uð í auðn. Þegar Magnús Einarson, dýralæknir, fjell í valinn, voru opnaðar upp á gátt dyrnar fyr- ir innf lutningi .erlends sauð- fjár. Annar vitur maður, Guð- mundur Bárðarson, náttúrufræð ingur, varaði mjög eindregið við innflutningi minka. Þeir myndu verða plága í landinu, sagði þessi fróði maður. En þessum aðvörunum var ekki skeytt. Minkarnir voru fluttir inn í landið, því að trún aðarmenn valdhafanna töldu að þetta væru meinlausar nytja skepnur. Nú erum við að byrja að upp skera eftir þessa sáningu. Villi- minkar hafa tekið sjer aðsetur t. d. við Elliðaárnar. Þeir hreinsa hinn unga lax úr* án- um og eyðileggja þar með alla veiðivon í framtíðinni. Ef ekki verður unt að eyði- leggja þenna varg og fái hann í friði að auka kyn sitt, mun ekki þurfa lengi að bíða þess, að minkurinn heimsæki ýms okkar bestu veiðivötn. Hann myndi áreiðanlega una sjer vel í Þingvallahrauni og í hraun- inu við Mývatn og nóg hefði hann ætið í vötnunum. Annað mál er það, hvort bændur fögn- uðu skiftunum á villiminki og silungi. Væri nú ekki rjett, að varastl vítin? Verður sá minkur, seml tekst að hafa inni í girðunum, svo arðberandi, að fórna megi hans vegna miklu af silungs- og laxveiði í landinu? Veðráttan vár hörð og köld í Reykjavík — og um lancl alt — framan af árinu 1840 — einn janúardaginn var alt að 20 stiga frost. Með góukomu hlýnaði og gerði þíður. Snjókoma var nokkur, eu stóð ekki lengi. Vorið var all- gott, en kalt, svo gróður kom seint. En í sláttubyrjnn var þó komið svo, að menn gerðu sjer góðar vonir um heyföng í betra lagi, ef tíð yrði hagstæð. Því mið- ur varð nýting fremur slæm vegna mikillar úrkomu. Haustið var gott. Að vísu byrjaði vetur með all- mikilli 'snjókomu, en brátt gerði aftur þíðviðri, er hjeldust að mestu til ársloka. Fiskafli var góður í flestum veiðistöðvum við Faxaflóa, en sjerstaldega varð ái'- ið aflaár fyrir Innnesjamenn, og kom það sjer ekki síst vel 'fyrir, tómthúsfólk hjer í Reykjavík, sem átti alla sína björg að sækja út á sjóinn. En hjer í bæ töldust þá alls 896 sálir. ★ Árið 1840 var fremur stórvið- burðasnautt hjer í bæ. Höfuðvið- burður ársins stóð í sambandi við konungaskifti, sem orðið höfðu í Danmörku. Á sumardaginn fyrsta, 25. apríl, barst með dönsku kaup- fari til Rvíkur fregnin um að Friðrik VI. konungur hefði sálast 3. des. um veturinn og nýr kon- ungur, Kristján VIII. sest að ríkj- um. Þótt liðnir væru nærfelt 5 mánuðir síðan þetta gerðist þótt'i alt að einu ótilhlýðilegt annað en að slíks viðburðar væri hátíðlega minst úti hjer í hjálendunni, eins og föng voru til. Sorgar-guðsþjón- usta var haldin í dómkirkjunni og önnur minningarhátíð í Bessa- staðaskóla, hvorttveggja fyrir til- mæli Bardenfleth’s, sem hjer var þá stiftamtmaður. Dómkirkju- presturinn síra Ilelgi D. Thorder- sen prjedikaði vitanlega í dóm- kirkjunni og mintist hjartnæm- um orðurn hins látna jöfur. En á Bessastöðum flutti Jón lector ræðu tá latínu, en skólapiltar sungu: „Jam moesta quiesce que- rela“. Seinna um sumarið — 28. júní — var aftur efnt til hátíða- halds hjer í höfuðstaðnum. En nú var tilefnið hátíðleg krýning Kristjáns VIII. konungs og drotn- ingar hans. Hafði Jónas Hall- grímsson, sem dvalið hafði hjer um vqturinn, en lengst af verið sjúkur, og tók nú þátt í krýning- arhófinu, verið fenginn til að yrkja. Kvæðið var á dönsku. Seg- ir þar um konunginn: Kong Christian rækker ud sin Arm og griber kæk det tunge Sinykke. Hans Stjerne spaar ham Held og Lykke og mandigt slaar hans stærke Barm. — Nu pryder Danmarks Kongekronc en Tinding værd den störste Trone, den vise Fader for sit Land. dr. Jón Helgason bísktxp En einnig drotningin fær þar sitt: Hil dig, o Drot, paa Kongestol! Er herligt end dit gyldne Smykke, Gud gav dig dog en bedre Lykke, din Smertes Tröst, din Glædes Sol; han gav dig mild den favre, blide den ædle Kvinde ved din Side, din elskede Amalia. Jón Jónsson (Johnsen) yfirdóm- ari (frá Stóra-Ármóti) skipaði for- sæti í veislu þessari, því að hann gegndi þá stiftamtmannsstörfum. En svo stóð á því, að snemma í júní hafði komið hingað ljetti- snekkja með sjóforingjaefni og flutt stiftamtmanni Barden- fleth tákveðin tilmæli Krist- jáns VIII. konungs þess efn- is, að stiftamtmaður kæmi utan hið bráðasta, til þess að tak- ast á hendur hirðstjóra-stöðu við hirð hins nýja ríkisarfa, Friðriks prins, þess er hjer dváldist sum- arið 1834, en nú var orðinn krón- prins og hafði af föður sínum verið skipaður landsstjóri (Gou- vernör) á Fjóni; því að faðir hans áleit Óðinsvje hollari veru- stað útslájtarsömum og ljettúð- ugum syni sínum en Kaupmanna- höfn, — að því er talið var. Er áður en Bardenfleth, nauðugur mjög, fór úr landi hafði hann fal- ið Jóni yfirdómara Jónssyni að gegna stiftamtmannsembætt- inu í fjarveru sinni, því að Bard- enfleth bjóst við að koma hingað út aftur á næsta ári. Þetta varð þó ekki, með því konungur vildi ekki sleppa honum og sendi því Þor- kel Hoppe hingað í staðinn næsta vor. En þau mannaskifti þóttu ekki góð, svo vel látinn sem' Bar- denfleth hafði verið. Um veturinn, 1. mars, hafði Morten Hansen Tvede sýslumað- ur í Kjósar- og Gullbringusýslu, ‘ en búsettur hjer í bæ, orðið bráð- kvaddur á skrifstofu sinni, harm- dauði mörgum, því hann var vel látinn, þótt eklti þætti neinn sjer- legur atorkumaður. Hann hafði flust hingað austan úr S.-Múlas. til þess að gerast hjer land- og bæj arfógeti, en hafði haft „brauða- skifti“ við Stefán Gunnlögsen sýslumann. Yar nú kand. í lögum Þórður Guðmundsson (fná Arnar- dal), systursonur Árna stiftpró- fasts í Görðum, settur yfir sýsl- una í stað hins látna Tvede og gert að skyldu að búa hjer í bæ. Settist hann að í Skraddarahús- ■inu gamla í Austurstræti (sem eft- ir það nefndist um hríð „sýslu- mannshúsið“), en fluttist síðar í lnás Einars stúdents og borgara Jónssonar í Túngötu nr. 2, sem hann keypti af Billenberg skó- ara. 'k Með því að Stefán Gunnlögsen. land- og bæjarfógeti, hafði látið smíða handa sjer íbúðarhús i Ing- ólfsbrekku (suður af Bernhöfts- húsunumj og flust þangað úr landfógetabústaðnum (Bergmanns- stofu við Aðalstræti), hafði Kan- cellíið gert fyrirspurn um það til stiftamtsins, hvort ekki væri rjett- ast nú að selja Bergmannsstofu, en stiftamtið verið móthverft söl- ■unni ,sem þá líka kom sjer vel, þar sem tveim árum seinna var ri Loitvarnír Breta íxSSíSsSK: i s I Breskir hermepn hlaupa að loftvarnabyssu, er merki um loftárás hefir verið gefið. ráðinn flutningur prentsmiðjunn- ar úr Viðey til Rvíkur og þessi „stofa‘‘ þá tekin til afnota sem „stiftprentsmiðjuhús“. ★ Á þessu sumri var sett „orgel“ í dómkirkjuna og organistastaðan falin Pjetri stúdent Guðjónssyni, sem þá hafði lokið kennaraprófi við kennaraskólann í Jonstrup á Sjálandi og jaínframt lært að leika á orgel. Voru honum ákveðin 60 ■dala laun á ári sem organleikara. Því að aðalstarf Pjeturs skyldi vera það, að veita forstöðu barna- skóla bæjarins, sem Ólafur Einars- son Hjaltested hafði haft á hendi í gömlu Lóskurðarstofunni við Að- alstræti (þar sem nú er klæð- skeravinnustofa Andersens), ea Ólafur hvarf nú í fardögum burt úr bænum til prestakalls síns Saur- bæjar á Hvalfjarðarströnd. Hann hafið vígst þangað tveim árum áður, en annar þjónað fyrir hann þessi tvö ár, sem Pjetur stúdent var að búa sig undir starfið á kennaraskólanum í Jonstrup. Þóttu mikil viðbrigði að koma í I dómkirkjuna eftir að orgelið var þangað komið og tekið var að leika á það á hverjum helgum degi. — f Iagasafni íslands (XI. bindi bls. 633) er þess getið, að hinum fræga tónmeistara prófess- os Weyse hafi verið greiddir 200 rdl. úr jarðabókarsjóði fyrir að undirbúa „kóralbók“ til afnota við guðsþjónustur í dómkirkjunni. Þá voru ennfremur af kancellíinu leyfð kaup á „fortepianó“ — sennilega til afnota við söng- kenslu í barnaskólanum. Ef til vill er hjer að ræða um fyrsta „píanó- ið“, sem hingað flyst. ★ Samkvæmt tillögu stiftamtsins, mælir kancellíið svo fyrir, að eft- jrleiðis skuli vera tvær útlærðar yfirsetukonur í Rvík, og skuli þeim greidd laun úr jarðabókar- sjóðnum, 40 rdl. á ári hvorri þeirra. Áður hafði hjer verið að- eins ein yfirsetukona. Loks var á þessu ári stofnaður hjer í bænum styrktarsjóður ekkna sjódrukn- -aðra og barna þeirra. Gekst fyrir því síra Helgi dómkirkjuprestur. , Um haustið kemur Jónas Hall- grímsson aftur til bæjarins til • vetrardvalar, eftir að hafa ferðast um sumarið með Japhetus Steen- strup, sem fór utan um haustið. — Sigurður Breiðfjörð, rímnaskáldið alkunna, sem nú var sestur að hjer í bæ fyrir nokkru fengið dóm (2x5 daga vatn og brauð) fyrir-að gefa út falsaðar ávísanir. Á þessu ári önduðust hjer í , sókn, auk áðurnefnds sýslumanns ■Tvede, þeir Magnús stúdent Jóns- . son (um nokkurt skeið lögreglu- þjónn hjer í bæ) í Skólabænum, 15. sept. 60 ára, og Ingjaldur út- vegsbóndi Ottason í Hrólfsskála, 10. okt. 80 ára. J. H,

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.