Morgunblaðið - 24.07.1940, Qupperneq 5

Miðvikudagur 24. júlí 1940.
Útget.: H.f. Árvakur, RajkJaylk.
Rlt»tj6rar:
Jön Kjartansion,
Valtýr Stefán«»on (ábyrrBarm.).
Auerlýslngar: Árnl Óla.
Rltatjörn, augrlýslnsar 0[ atrrolDala:
Austurstrœtl 8. — 3í»»l M99.
ÁJikrlftargjald': kr. t,ÖO á ■tánuQl
lnnanlandi, kr. 4,00 utanlanda.
1 lausasölu: 20 aurá elntakLB,
26 aura mr.1 Lesbök.
Skarfakálið
FLEIRA er matur en feitt ket,
segir máltœkið, enda hefir
reynslan orðið sú, að alþýða
manna á Islandi hefir í harðinda-
árum þurft að leggja sjer ýmis-
legt annað til munns en góðmeti.
Samt hefir það komist inn hjá
ótrúlega mörgum, að ekki væri
það sæmandi ■ siðuðu fólki, að
leggja sjer til munns grösin
græn. „Grashítir“, eins og það
hefir verið nefnt, hafa menn ekki
viljað vera. Þó kendi neyðin
mörgu fólki fyr á öldum að nota
sjer til matar ýmsar íslenskai'
plöntur, sem á síðustu áratugum
ihafa ekki verið virtar viðlits. Og
ótrúlega er sumt fólk vanafast
í mataræði sínu.
Svo koma vísindin til sögunnar
•og benda á ýmislegt góðgæti, sem
vex í hlaðvarpa manna og út um
haga, eyjar og nes, og hefir í
•sjer fólgið þann lífskraft og holl-
ustu, sem marga einmitt vantar.
'Til dæmis skarfakálið. Þar haldast
nútímavísindin í hendur við alda-
:gamla reynslu, eins og áður hefir
verið minst á hjer í blaðinu, og
•einna rækilegast í grein Jónasar
Kristjánssonar læknis hjer um
■ daginn.
En úr því menn vita um' holl-
ustu skarfakálsins, þá ættu sem
flestar húsmæður að taka sig fram
nim að ná í þessa íslensku nytja-
jurt, sem hingað til hefir svo mjög
verið forsmáð.
Þetta er fjölær jurt, sem stend-
ur ár eftir ár í görðum, þar sem
hún eitt sinn er komin. Og fræ
fellir hún fullþroskað vafalaust
á hverju einasta ári, þar sem
'hún hefir skjól og áburð og hent-
ugan jarðveg. Sennilegt er, að
skarfakálið kunni best við sig í
sendnum steinefnaríkum jarð-
vegi. Vaxtarstaðir þess benda til
að svo sje. Það getur ekki verið
ueinum erfiðleikum bundið að
flytja skarfakálið langar leiðir.
"Þeir, sem eiga kunningja í eyjum
í útsvéitum norðanlands, þar sem
skarfakálið vex, ættu að fá þá til
þess að taka upp nokkrar plöntur
af því, búa um þær, svo ræturnar
hafi raka mold á leiðinni, setja
þær síðan í garða sína, þar sem
•er frjó mold og er þá fengin sú
náma bætiefna heimafyrir, sem
;áður hefir verið sótt í dýra ávexti
frá útlöndum.
Oft er um það talað að það sjeu
húsmæðurnar sem, bera ábyrgð á
heilsu heimilisfólksins. Og mikið
er satt í því. Þar sem efni eru til,
til þess að haga mataræði heimil-
anna nokkuð eftir þekkingu og
geðþótta, geta húsmæðurnar haft
mikil heilsubætandi áhrif ú þá
sem þær matreiða fyrir. En ekkert
heimili, sem hefir garð, hversu
lítill sem hann er, þarf að láta
•sig vanta þessa íslensku hollustu-
.jurt.
iiiiiiiiniiniiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiniiiiiniiiiiiiiiiuiiiiii!
Menn og málefni
S
Bandaríkin 1914-1918 - og nú
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillll!
Saíínfræðingar telja, að
þrent hafi ráðið úrslit-
um um það, að Bandaríkin
hófu hátttöku í heimsstyrj-
öldinni 1914—1918.
1) Betri undirróður í Banda-
ríkjunum af hálfu Bandamanna,
heldur en af hálfu Þjóðverja.
2) Hinn ótakmarkaði kafbáta-
hernaður Þjóðverja. Kafbátahern-
aðurinn vakti óhemju gremju
meðal almennings í Bandaríkjun-
um og það var hægt að sannfæra
hann um, að Bandaríkin færi í
stríðið til þess að vernda sína
eigin hagsmuni, Þjóðverjar hófu
að skjóta í kaf fyrirvaralaust far-
þegaskip jafnt sem flutningaskip.
3) Moldvörpustarf von Papens,
sem þá var hernaðarsjerfræðing-
ur við þýsku sendisveitina í Wash-
ington.
von Papen varð eins og kunn-
ugt er, uppvís að því, að skipu-
leggja skemdarstarf í Bandaríkj-
unum, sprengja hergagnaverk-
smiðjur í loft upp, til þess að
hindra að þær framleiddu vopu
fyrir Bandamenn, eyðileggja járn-
brautarkerfi, til þess aÓ torvelda
flutninga á hergögnum til Banda-
manna o. s. frv.
★
Þetta þrent rjeði úrslitum um
það, að Bandaríkin sögðu Þjóð-
verjum stríð á hendur 6. apríl
1917 — eða næstum þrem érum
eftir að stríðið hófst. Tveim máú-
uðum áður, 2. febr. höfðu Banda-
ríkin slitið stjórnmálasambandi
við Þýskaland, daginn eftir að
Þjóðverjar höfðu lýst yfir hinum
ótakmarkaða kafbátahernaði.
(Það má skjóta því inn hjer, að
árið 1917, eða eftir að hinn ótak-
markaði kafbátahernaður hófst,
var sökt skipum, sem voru sam-
tals 7 milj. smálestir).
I samþykt ,sem Bandaríkjaþing
gerði 2. apríl 1917, var látið svo
um mælt, að framferði Þjóðverja
væri í raun og veru sama og styrj -
öld, og 5. apríl lagði Wilson fyrir
náðuneyti sitt stríðsyfirlýsinguna
á hendur Þjóðverjum, þar sem
lögð var áhersla' á, að það væri
mikið hagsmunamál fyrir Banda-
ríkin „að hjálpa lýðræðisþjóðunum
sem berðust í Englandi og Frakk-
landi“.
Ríkin í Mið-Ameríku og Brazi-
líu fóru að dæmi Bandaríkjanna
,og sögðu Þjóðverjum stríð á hend-
ur. En Períi, Bolivía, Uruguay og
Ecuador slitu stjórnmálasambandi
við þá. Skömrnu síðar sögðu Li-
bería (í Afríku) og Síarn (í Asíu)
Þjóðverjum stríð á hendur og í
ágúst bættust Kínverjar í hópinn.
Þegar hjer var komið, var hægt
að tala um sannkallaða heims-
styrjöld.
★
Dað tók Bandaríkin næstum 3
ár í síðustu styrjöld að taka
ákvörðun sína um að hjálpa Banda
mönnum, og var þó oftast talið
a. m. k. hin tvö síðari ár af þessu
tímabili, að þráfaldelga hefði engu
mátt muna að þau „hjálpuðu lýð-
ræðisþjóðunum í Englandi og
Frakklandi“.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
Hearst sjálfan, þar sem Hitler er
varaður við því, að leggja undir
sig breska heimsveldið.
Herra Ilitler — Hitler kanslari
— Hitler hershöfðingi — Hitler
keisari — vald yðar á hafinu.
Þjer hafið farið sigurför yfir
lönd, yfir hæðir og dali, og sigr-
ast *á öllum torfærum. Þjer hafið
þorið sigur af hólmi fram til þessa.
Þjer eruð einn af mestu sig-
urvegurunum í heiminum — en
gætið að yður á hafinu! Hafið er
meiri sigurvegari.
Það getur gleypt, herlið eins og
það gleypti her Faraós. Það getur
skolað burtu öllum innrásarherj-
um eyja þess.
Veldi Spánar leið skipbrot á
hafinu. Veldi Portúgals sökk á
hafsbotn.
Hinir miklu heraflar frá Hol-
landi og Frakklandi skullu á
klettum Englands og urðu að
froðu. Hafið verndar sitt.
Höfundurinn hvetur Hitler til
að semja frið — göfuglyndan og
Þessi mynd er tekin af de
Gaulle hershöfðingja, fyrir ut-
an forsætisráðherrabústaðinn
(DoWing Street 10 í Lond-
on). Reynaud gerði de Gaulle
að sinni hægri hönd er hann
tók við hermálaráðuneytinu af
Daladier í maí síðastliðnum.
Þegar Reynaud varð að biðj-
ast lausnar fór de Gaulle til
Englands og hefir verið við-
urkendur þar sem yfirmaður
allra frjálsra Frakka, sem
vilja berjast áfram við hlið
Breta.
beðið um vopnahlje, —- ljet hann
það verða sitt fyr&ta verk að skoða
gröf Napoleons.
„Daily Express" skýrir svo frá
(samkv. skeyti frá frjettaritara
blaðsins í New York):
„Sandpokarnir höfðu verið tekn-
ir burtu til þess, að Hitler gæti
skoðað líkbörur mannsins, sem
reyndi að leggja undir sig Eng-
land fyrir 125 árum“. .
•, „Hitler er sagður hafa verið
hrærður mjög, er hann stóð undir
hvelfingu hins mikla stórhýsis og
horfði á minjarnar um Napoleon
Bonaparte“.
„Hitler hjelt áfram skoðunar-
ferð sinni um París, með því, að
klifa Eifell-turninn, þar sem haka-
krossfáni hans blakti við hún“,
segir D. E.
„I stundarfjórðung staldraði
hann við í söngleikahúsinu og ók
síðan um hinar fögru götur borg-
arinnar til Place de la Concorde“.
„Að lokum ók hann til Versala
og dvaldi þar langa stund,-skoð-
aði myndasöfnin þar, og gekk um
rjettlátan, langan og óhagganleg
an, og segir: Enginn sigur unninn hina glæstu hallarsali'
með ofbeldi mun vara í þúsundir
ára. Friður órjettlætis mun ekki
einu sinni vara í einn mannsaldur.
Víkið ekki frá friði og sann-
girni! Hættið ekki á frekari k-
form! Þjer eruð kominn að haf-
inu.
En í þessu stríði, sem nii geisar,
gerist alt með miklu meiri hraða,
heldur en í síðustu styrjöld. Öll
þrjú atriðin, frá því í síðustu
styrjöld, eru fyrir hendi í þessari
styrjöld, að vísu ekki nálægt því
í eins ríkum mæli og þá, og í stað
skemdarstarfs von Papens, er það
undirróður dr. Göbbels, sem virð-
ist eiga nokkurn þátt í að vekja
tortygni í garð Þjóðverja., Ýmsir
telja einnig að áróður Breta
Bandaríkjunum sje ekki eins á-
hrifamikill í þessari styrjöld eins
og hann var í síðustu styrjöld.
Samt sem áður telur William
Randolph Hearst, blaðakóngur
Bandaríkjanna, og einhver harð-
snúnasti bardagamaður einangrun-
arsinna (þ. e. þeirra, sem vilja
enga íhlutun í Evrópumál og þá
ekki í Evrópustyrjaldir) „að land-
ið okkar sjé á reki út í styrjöld;
e. t. v. er það ekki á reki; e. t. v.
er ýtt á eftir því“, segir Hearst.
„En hver svo sem orsökin er
eða ástæðan, þá er greinilega.
stefnt út í styrjöld. Það þarf ekki
nema einhvern óvæntan atburð
til þess að hrinda okkur fram af
barminum“.
Þetta skrifaði Hearst í byrjun
júlí.
fyrsta fundinum, sem W.
Willkie helt með blaðamönn
um, eftir að hann hafði verið kjör-
inn forsetaefni republikana, sagði
hann við þá: „Jeg vildi óska, að
Roosevelt forseti gæfi kost á sjer
í þriðja sinn, því að mig langar
til að fá þá ánægju að sigra
hann, í kosningunum í nóvember“.
Honum hefir nú orðið að ósk
sinni.
★
öll óþarfa eyðsla er nú for-
dæmd í Englandi. Mbl. skýrði
frá því nýlega, að fulltrúi breska
birgðamélaráðuneytisins hefði upp
lýst, að 50 þúsund smálestir af
timbri væri notaðar í hæla á kven-
1 skóm, „sem stundum væri þrír
þumlungar á hæð“.
Þegar kvenfólkið gerir sjer
grein fyrir, hve geisimikið skips-
rúm þær getasparað okkur (timbr-
ir er alt innflutt), þá er jeg þess
fultviss, að þeim verður ljóst
hvað hægt er að gera“, sagði full-
trúinn.
ö
Um líkt leyti var birt í öllum
blöðum Hearsts (hann á marga
tugi dagblaða víðsvegar um Banda
ríkin) grein eftir ónafngreindan
höfund, en sem talin er vera eftir
★
En hvað geta karlmennirnir
sparað? William Hickey, einhver
kunnasti blaðamaður Breta (skrif-
ar daglega í „Daily Express“),
leggur til að Englendingar raki
sig aðeins tvisvar á viku, „t. d.
á miðvikudögum og laugardög-
um“. „Ef þetta væri alment gert,
þá myndi það ekki verða talið
óþriflegt; eiginkonurnar myndu
fljótt venjast því, að kyssa skegg-
broddana; feiknin öll af sápu og
stáli myndi verða sparað“.
*
Pegar Hitler kom til París -
hann kom þangað sern ferða-
maður, ekki sem sigurvegari,
skömmu eftir að Frakkar höfðu
"Cprá því að ítalir fóru í stríðið,
■*" hafa bresk blöð fátt til spar-
að, til þess að láta í ljós lítilsvirð-
ingu sína á herveldi þeirra, sjó-
veldi þeirra (þeir talá um að ítal-
ir hafi „soðið niður“ flota sinn
í síðustu styrjöld), jafnt Sem; 4
hugrekki þeirra, eins og eftirfar-
andi smágrein sýnir (tekin úr
„Daily Telegraph“):
LEYNIVOPN?
„Mjer hefir skilist að Italir hafi
látið gera nýja tegund risaflug-
vjela. í flugvjelum þessum er 15
manna áhöfn, sem skiftir með sjer
verkum á þessa leið: Flugforingi
og stýrimaður, annar stýrimaður
og flugstjórnarfræðingur (naviga-
tor), loftskeytamaður og vjelamað-
ur, skotmaður og fallhlífarmaðnr,
og 10 kraftajötnar. Þeir eiga að
sjá um að fallhllífarmaðurinn vogi
stökkið“.
í Frakklandi var eftirfarandi
saga sögð, áður en slettist upp á
vinskapinn við Breta:
Einn Englendingur == fábjáni.
Tveir Englendingar = hnefa-
leikakepní.
Þrír Englendingar = ENG-
LAND.
En,
Einn Þjóðverji = skólastjóri.
Tveir Þjóðverjar = bjórstofa.
Þrír Þjóðverjar = STRÍÐ.
I
Sýrland
þýskum fregnum er skýrt frá
því, að vaxandi sundurþykkja
sje með Bretum og Frökkum í
Sýrlandi. M. a. er skýrt fní því,
að Bretar hafi gert loftárásir á
flugvelli í Sýrlandi.
„Deutsches Naehrichtenbúro4*
segir, að þá og þegar geti dregið
til ófriðar í Sýrlandi milli Breta.
og Frakka.