Morgunblaðið - 18.03.1941, Page 5

l>riðjudagur 18. mars 1941.
• ]
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltstjðrar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrKttarm.).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Rltstjórn, auglýsingar ok afgrreibsla:
Austurstræti 8. — Slati 1800.
Áskrif targrjald: kr. 8,50 á aaánuBl
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintaklB,
25 aura meB Lesbök.
Gitli Sveiusson alþm. skrifar um
ST00U OG STARF PRESTSKONU I SVEIT
F
Fylgifjeð
ÞAÐ fór öðruvísi en ætlað var
með hina illræmdu 17. gr.
-Jarðræktarlaganna, á Búnaðar-
Jjinginu, sem nýlega lauk störfum.
lÆenn bjuggust fastlega við því,
að samkomulag myndi nást á þing-
inu, um afnám þessarar margum-
-deildu greinar, þar sem milliþinga-
nefndin hafði komið sjer saman
um lausn málsins. Sú lausn var
að vísu engan.veginn góð, en ait
var þó tilvinnandi til þess að
losna við hina illræmdu 17. gr.
úr Jarðræktarlögunum.
En þetta fór á annan veg á
Búnaðarþingi. Þar varð að lokum
- ekkert samkomulag og stendur því
;alt við það sama. Framsóknar-
mcnn, sem hafa meirihluta á Bún-
aðarþingi, fengu því ráðið, að 17.
greinin verður kyr í Jarðræktar-
lögunum.
Það er óhugsandi, að það hafi
verið vilji bændanna, sem sátu á
Búnaðarþingi, að þessi yrði enda-
ilok málsins. Fxamsóknarflokkur-
inn hefir hjer áreiðanlega að verki
"verið. Það er hann, sem hefir ráð-
ið þessari niðurstöðu.
En hver er meining Framsókn-
.-arflokksins. að halda þannig dauða
'iialdi í 17. gr. JarðræktarlagannaV
Vitað er, að grei'nin er komin inn
í lögin fyrir áhrif frá sósíalistum.
Vitað er einnig, að þeirra til-
gangur með greininni var sá, að
ríkið fengi smámsaman tangarhald
; á jarðeignum bænda. Framsókn-
armenn hafa að vísu reynt að
telja bændum trú um, að eignar-
Tjetti þeirra á jörðunum stafaði
'Cngin hætta frá 17. greininni. En
hvað vita þeir um, hvað framtíð-
ín felur í skauti sínu um þetta?
Nú er það staðreynd, að við
‘fasteignainat það, sem nú fer fram
á öllum jai-ðeigiumi landsins, er
svo lagt fyrir, að haldið skuli til
íhaga jarðræktarstyrk hvers býlis.
Þetta telst fylgifje býlisins, seiu
ríkisvaklið getur, hvenær sem því
þóknast, ráðstafað eins og því
sýnist. Þessu fylgifje er haldið
; sjer í matsverði jarðanna.
Nú veit enginn, hvaða flokkar
'koma til að ráða á Alþingi í fram-
tíðinni. Fari svo, að sósíalistar fái
þar sömu tök og þeir höfðu, er
iþeir kröfðust þess, að 17. greinin
yrði sett inn, er ekkert líklegra
en þeir krefjist þess, að ríkið fái
heinan íhlutunarrjett um ráðstöf-
un jarðeignanna, ekki aðeins þeg-
ar um kaup og sölu er að ræða,
'heldur og á annan hátt.
Þetta verða bændur að gera sjer
’ ljóst. Það er þess vegna sorglegt,
: að þeir skuli ekki standa saman
um afnám 17. greinarinnar.
En þótt svo illa liafi til tekist
á Búnaðarþingi, má ekki láta þar
við sitja. Það verður einnig að fá
úr því skorið á Alþingi hvort það
< er sama sinnis og Búnaðarþingið.
rú Guðrún Hermannsdóttir,
ekkja síra Eggerts prófasts
og alþingismanns Pálssonar á
Breiðabólsstað í Fljótshlíð, á 7-5
ára afmæli í dag. Hún á nú heima
hjá dóttur sinni, frú Ingunni,
konu Oskars Thorarensens fram-
Fjölnisvegi 1
Frú Guðrún Hermannsdóttir
frá Breiðabólsstað 75 ára
kvæmdastjóra
hjer í bænum.
Frú Guðrún er af góðu bergi
brotin. Hún fæddist að Velli 4
Rangárvöllum 18. mars 1866,
dóttir Hermanns (Hermanníus)
Johnsens, er sýslumaður var í
Rangárþingi 1861—1890 (d. 1894)
og konu hans Ingunnar Hall-
dórsdóttur frá Kirkjulandi í Aust-
ur-Landeyjum, Þorvaldssonar í
Klofa, nafnkunnugs manns; voru
þau bræðrabörn frú Ingunn og
Þorvaldur Björnsson óðalsbóndi á
Þorvaldseyri. En móðir frú Ing-
unnar var Kristín Sigurðardóttir
frá Hallgeirsey, og var Sigurður
bróðir Guðrúnar konu Sæmundar
í Eyvindarholti, föður síra Tóin-
asar, og mun nú eigi þurfa að
kynna almenningi það ættfólk. —
Hermann sýslumaður kvæntist
Ingunni Halldörsdóttur rúmlega
tvítugri, og voru börn þeirra 6,
er á legg komust, og var frú Guð-
rún þeirra elst, en öll komust
þau mjög til manns og eru al-
kunn (sem sje, auk frú G., frú
Guðbjörg, ekkja síra Jóns Thor
var vígður til prests 11. ágúst
1889. Varð prófastur Rangárvalla-
prófastsdæmis 17. apríl 1918. Þing-
maður Rangæinga var hann 1902
—1919 og 1924—1926, en það ár
andaðist hann, hinn 6. dag ágúst-
mánaðar, nærri 62 ára að aldri,
og hafði hann þá mestar virðing-
ar í hjeraði.
Þau síra Eggert og Guðrún
reistu þegar bú á prestssetrinu
Breiðablósstað, og þótti sumum,
sem það myndi að ráðast í full-
mikið, því að hvorttveggja var,
að þau voru bæði eignalaus, og
eins hitt, eigi síður, að jörðin var
mikil með öllu, er til heyrði, og
afgjald geysihátt, talið 700 kr.
á ári af jörð og kalli og að auki
3—400 kr. til ekkju fyrirrennar-
ans, ærna-fje á þeim tímum. En
þau voru samhent hjónin og
trevstu sjer sjálf hið besta, enda
nutu þau og trausts allra annara
í æ ríkara mæli. Varð búskapur
þeirra brátt með miklum myndar-
og glæsibrag, og var Breiðabóls-
staður þá sem fyr talinn með
mestu höfðingssetrum í Sunnlend-
ingafjórðungi, og dugnaður, rausn
stensens á Þingvöllum og frú
Kristín, kona síra Halldórs Jóns- 0g prýgí húsbændanna rómuð.
sonar á Reynivöllum • og bræður
Jón Ilermannsson tollstjóri, Hall-
dór prófessor og bókavörður í
■Vesturheimi og Oddur skrifstofu-
stjóri í stjórnarráði, og er hann
lát-inn). Frú Ingunn, móðir Guð-
rúnar Hermannsdóttur, var gerð-
arkona mikil óg sópaði að henni.
Bjuggu þau sýslumannshjónin á Jdð begta j þanll mnnd) og jnkn
Velli allan búskap sinn, meðaii
það einnig síðan. Útihús, svo sem
stórt fjós og heyhlöðu mikla,
höfðu þau fullgert um aldamót,
, en þá breyttu þau einmitt ger-
víkur. Þeim búnaðist allvel a samJega nm búskaparlag. Ilöfðu
til vanst, enda var H. J. sýslu-
maður Rangæinga alla tíð, en eft-
ir lát hans fluttist hún til Reykja-
Velli, sem talin er liarðbýl jörð,
en þar er þó kjarngott beitiland;
eigi auðguðust þau á búskapnum,
fram yfir að komast af, enda gest-
kvæmt hjá sýslumanni og fullur
myndarskapur í öllum beina, en
gamlar skuldir gerðu þuugt fyrir
fæti. Voru þau bæði næsta vin-
sæl. Frú Ingunn Johnsen andað-
ist 16. mars 1922, nær áttræð að
aldri.
★
Fríi Guðrún Hermannsdóttir
ólst upp hjá foreldrum sínum á
Velli. Faðir herinar kendi þeim
Á Breiðabólsstað voru frá tíð
síra Skíila húsakynni vönduð, en
gengu þó allfljótt úr sjer, eins og
raunar vill verða á Suðurlandi.
Eftir jarðskjálftana miklu 1896
varð eigi komist hjá að bjrggja
upp bæinn og reistu þau síra Egg-
ert þá nýtt íbúðarhús, sem þótti
þau áður rekið búið með mikluin
sauðfjárstofni, 6—700 fjár, og
höfðu í seli í sumrum framan
Þverár, í Auraseli, en vegna vax-
andi . erfiðleika á að stunda þar
fráfærur, svo sem af vatnsvexti
í ánni, sem ágerðist mjög, lagðist
þetta af og tóku þau síðan
ofan Þverár, Bjargarkot, og færðu
um tíma þar frá, þó eigi nema
svo sem 100 ám. Ymsar aðrar
framkvæmdir hjálpuðu og hjer til;
var þá farið að stofna rjómabú á
Suðurlandi á ýmsum stöðum, eins
og kunnugt er, og var miðað við,
börnum sínum heima hinar al-1 að bændur stunduðu kúabú. Seldu
mennu námsgreinir, lestur, skrift þau Staðarhjónin sauðfje sitt. alt
og reikning, og einnig dönsku; eu
einn vetur dvaldi hún við nám í
Kvennaskólanum í Reykjavík, og
fjekk þá einnig nokkija æfingu í
söng. Var hún þá orðin eins vel
undir lífið búin og títt var um
efnisfólk á þeim tíma, enda var
hún sem ung stúlka álitin með
allra bestu kvenkostum sunnan-
lands. — Er hún var 23 ára gift-
ist hún 18. júlí 1889 Eggert Páls-
syni cand. theol., en hann var þá
nýkosinn, mátti segja einum rómi.
af Fljótshlíðarsöfnuðunum til
prests að Breiðabólsstað, eftir lát
síra Skúla Gíslasonar. Síra Egg-
ert varð síðan einn af allra til-
komumestu fyrirmönnum í ís-
lenskri prestastjett, prófastur og
alþingismaður um langt skeið.
Hann var fæddur 6. okt. 1864,
er hjer var komið, og fjölguðu
kúm m.ikið. Samhliða rjeðist prest-
ur í eigi litlar jarðabætur, stækk-
aði einkum tún og bætti og girti,
svo að brátt fjekk hann af því
1000 hesta töðufall. — Geldneyti
höfðu þau og ávalt nokkur, er
mést voru notuð til frálags heima,
en til þess nægði og landsskuld-
arfje það, er pretsakallinu fylgdi.
Ávalt voru einnig allmörg liross
á fóðrum hjá þeim. Við svo mik-
inn búskap þurfti margt fólk, og
var þá flest vistráðin árshjú,
vinnumenn og vinnukonur, eins
og gerðist hjá góðum búhöldum
fvr, ekki síst á hinum miklu
prestssetrum. Er fram í sótti var
og haldið kaupafólk á sumrin.
★
Margt og mikið var því að aun-
Frú Guðrún Hermannsdóttir.
ast fyrir húsfreyjuna á slíku heini
ili, forstaða, umstang og vinnu-
brögð margvísl-eg frá morgni til
kvelds. En frú Guðrún levsti það
alt af hendi með viðurkendum
skörungsskap. Fjekk hún þegar í
byrjun búskapar síns mikið orð
fyrir ötulleik og dugnað, fyrir-
hyggju og myndarskap í öllum
verkum, og þó að síra Eggert
maður hennar væri búmaður góð-
ur og gerhugull, ]>á má alveg full-
yrða, að konan var hans hægri
hönd og styrka stoð í þessum at-
höfnum sem fléstum öðrum, enda
varð hún ósjaldan að vera hvort-
tveggja, sem kallað er, husbónd-
inn og húsfreyjan, eftir því sem
embættis- og þjóðmálastörf hlóð-
ust á mann hennar og hann varð
að vera fjarvistum vikum og
jafnvel mánuðum saman, meira
að segja um há-annatímann, með-
an sumarþing voru háð. En til
alls slíks frama studdi hún hanu
eindregið, því að í hinni farsælu
sambúð þeirra var henni vegur
hans og gengi bæði hjartfólgið
mál og metnaðarmál. En saman
•voru þau um það'jafnan að gera
heima-garðinn frægan.
Jafnvel með hinum umfangs-
miklu heimilisstörfum, sem aldrei
voru vanrækt, gaf frú Guðrún
sjer tíma til þess að sinna almenn
um iriálum landsins, sem hún tók
þátt í að hugsa og ræða um með
manni sínum og fleirum. Var hún
þar næsta áhugasöm og skorti
ekki einurð til þess að láta í ljósi
skoðanir sínar, enda hefði hún
efalaust orðið bæði vel talandi og
vel ritandi, hefði hún iðkað það
að nokkrum mun. Hún hefir og
altaf verið fróðleiksfús, og er um-
hugað um að fylgjast með því
sem er að gerast; hefir vndi af
lestri góðra bóka. Ljet hún það
og ekki undir höfuð leggjast
heima á Breiðabólsstað, einkan
lega um vetrartímann, þótt nægi-
legt væri þá einnig að vinna, við
tóskap og saum (orðlagt var, hve
mikið og vel hún spann, og sjálf
saumaði hún á tímabili allan fatn-
að á vinnumennina!). Frú Guð-
hún leyfði sjer einnig, með öllu
öðru, að taka sjer tíma til þess
á milli annanna að læra organleik
hjá manni sínum, sem var söng-
maður og söngelskandi. — í
Fljótshlíðinni starfaði hún með
safnaðarkonum að nytja- og fram-
faramálum, stofnaði með þeim
„Kvenfjelag FljótshlíðaF', var
fyrsti formaður þess og er nú
heiðursfjelagi þar. Einnig var húri.
með í bindindismálastarfsemi í
hjeraðinu og var tvisvar fulltrúi
Fljótshlíðarstúkunnar á stórstúku-
þingi (á Akureyri 1907 og í
Iteykjavík 1909). Loks átti hún
drýgstan þátt í því, að húsmæðra-
námskeið var haldið í sveitinni
o. s. frv.
í rúm 30 ár bjuggu þau frú
Guðrún og síra Eggert á Breiða-
bólsstað, frá 1889, eins og fyr var
sagt, og til 1920, en þá tók dóttir
hennar og tengdasonur við búiira
og ráðu það til 1927, en árið áður
hafði prófastur andast. Urðu þau
nú að flytja burtu af staðnum, en
ávalt síðan hafa taugarnar halð-
ist, til sveitarinnar og fólksins
þar, og Við Breiðabólsstað er hún
oftast kend. Er og fósturdóttir
hennar og frænka, Ástríður Kjart-
ansdóttir, búsett í Rangárþingi,
en hún er gift Skúla óðalsbónda
og sýslunefndarmanni Thoraren-
sen á Móeiðarhvoli, bróður dótt-
urmanns hennar; fengu þær fóst-
ursysturnar, Ingunn og Ástríður,
holt uppeldi hjá foreldrunum,
vandar við vinnusemi, og nutu
góðrar mentunar í æsku. Að
nokkru leyti ólst einnig upp hjá
Breiðabólsstaðarlijónunum bróður-
dóttir síra Eggerts, Guðrún Ein-
arsdóttir, sem nú er gift Gísla
Sveinssyni sýslumanni í Yík.
Frú Guðrún Hermannsdóttir er
fríð kona sýnum, var lengstum
röskleg og frjálsmannleg í fasi og
má segja, að hún sje enn hin
sama, enda minnir hún í mörgu
á fyrirmyndarkonur fyrri tíma.
Hún er hin skemtilegasta í við-
kynningu ,trygglynd og trú hverju
því, er hún tekur að sjer.
Munu margir með þakklæti
ninnast þessarar ágætiskonu í
.dag og óska henni heilla og bless-
unar. G. Sv.
Vjelbáturinn Gylfi
endurbygður
Eins og menn rekur minni til,
rak tvo báta í Njarðvíkuiu
upp í stórviðrinu um daginn.
Brotnaði annar báturinn í spón,
en hinn eyðilagðist að mestu.
Nú hefir eigandi þess bátsins,
sem minna, skemdist, Magnús Ól-
afsson í Höskuldarkoti, ákveðið
að láta smíða hann upp. Er það
vjelbáturinn Gylfi, 22 smálestir að
stærð. Magnús Guðmundsson skipa
smiður hefir tekið að sjer viðgerð-
ina og dregið bátinn hingað til
Reykjavíkur. Varð að fleyta hon-
um með því að setja í hann tunn-
ur.
Magnús Guðmundsson telur að
það muni taka 5 vikur að gera
•við bátinn.