Morgunblaðið - 21.03.1941, Side 5

IFöstudagur 21. mars 1941.
Sumarland
• ]
Reykvíkinga
grein
Nagga Júl. Magnús
Útgcf.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltstjðrar:
Jðn Kjartansaon,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Rltstjðrn, auglýsingar o* afgrelCsla:
Austurstrætl 8. — Sisoi 1800.
Áskriftargjald: kr. 8,60 á aoánuCl
innanlands, kr. 4,00 utanlanda.
1 lausasölu: 20 aura eintaklO,
26 aura meC Lesbðk.
Friðarfáninn
Frásögn hinna íslensku sjó-
nianna, sem hittu breska
lcafbátinn í háfi, hefir að von-
um vakið hrylling almennings
hjer á landi. Hinir bresku sjó-
liðar á kafbátnum höfðu þá
:sög'u að segja, að vopnaður
4>ýskur togari, með íslenskum
4>jóðareinkennum, hafi verið á
'siglingaleið íslensku skipanna.
JEnginn veit ennþá, hvaða ,,af-
nrek“ þetta dulbúna herskip hef-
orwerið búið að vinna, áður en
uppvíst varð um ferðir þess.
iHitt Miitum við, að skamt er
síðan vitneskjan barst hingað
um það, að stærsta skipið í okk-
,ar togaraflota var skotið í kaf.
JMiar líkur bentu til þess, að
<enginn yrði til frásagnar um
hernaðar-„afrekið“, sem þar
var unnið. En nú er vissa feng-
_ín fyrir því, að upplýst verður,
;hver urðu örlög Reykjaborg-
arinnar og íslensku sjómann-
janna, sem voru á skipinu.
★
rSjómaðurinn, sem nú siglir
xim höfin, veit, að hætturnar
t<eru margar. 1 hvert skifti, er
;hann sjer til ferða skips, verð-
yr fyrsta hugsun hans sú, hvort
nokkur hætta muni frá því
stafa. Þegar hann sjer fána
Jhinnar hlutlausu ísl. þjóðar
málaðan á skipið, verður hann
glaður, því að hann veit, að ís-
lensku skipin gera engum mein.
En hvað skeður? Alt í einu
rignir skothríðinni frá skipinu,
sem bar utan á sjer merki frið-1
.arins.
★
En hvað segja menn um
þann hernað, að dulbúa hei'-
skip með þjóðareinkennum
hlutlausrar þjóðar, og ráðast í
skjóli þeirra varnarlaus skip
á hafi? Við íslendingar|
• erum vopnlaus þjóð. Okkar
fáni er tákn friðar og bræðra-
lags. Hvar sem íslenski fáninn
sjest, er vissa fyrir því, að eng-
inn hernaður er að verki. Báðir
ófriðaraðiljar vita, að þar sem
íslenski fáninn er, þar er ekk-
ert vopn finnanlegt. Hitt vita
þeir einnig, að undir merki
þessa fána hafa íslensku sjó-
mennirnir bjargað yfir þúsund
• erlendum sjómönnum og frá
báðum stríðsaðiljunum.
Svo kemur sú hryllilega
fregn, að annar ófriðaraðilinn
hafi tekið þetta tákn friðarins
— íslenska fánann — og dul-
búið herskip sín með honum.
Þessi dulbúnu herskip eru send
á siglingaleið okkar skipa, til
þess þar að granda skipum og
mönnum — og máske einnig
okkar eigin.
Auðvitað eru þessar aðfarir
ekki hernaður, heldur morð og
þau viðurstyggilegri en orð fá
: lýst.
1 eg hefi reynt að svna
^ fram á í stórum drátt-
um — og þá sleppi jeg al-
veg’ þeim annmörkum gatna-
kerfisins, sem jeg’ áður hefi
drepið á —, að við vöxt borg-
arinnar hefir ekki verið nóg-
samle^a. e:ætt:
1. Að til væru nægilega mörg
opin svæði fyrir börn og unglinga.
svo þau gætu verið óhult fyrir
umferðinni.
2. Að ekki hefir verið hugsað
fyrir görðum til hollustubóta and-
rúmsloftsins, auk þess, sem slíkir
lystigSrðar eru bæjarprýði og
nauðsynlegir til skemtigöngu fyr-
ir bæði eldri og yngri, og
3. Að Reykvíkinga vantar alveg
sumarland, sem þeir geti leitað til
um helgar og á frídögum og notið
þar hvíldar og hressingar í skauti
náttúrunnar.
Þetta síðasta atriði er aðal-til-
gangur minn að ræða í þessari
grem. Jeg hefi verið svo langói'ð-
ur til þess að reyna að gera mönn-
um sem best Ijóst, að hjer er ekki
um neitt tildurs- eða hj'egómamál
að ræða, heldur um blábert nauð-
synjamal, sem verður að leysa, eu
lausnin er einmitt fólgin í baráttu
Skógræktarf jelags fslands fyrir
friðun skógarleifanna í löndum
Hólms og Elliðavatns. Með friðun-
inni næst hvorttveggja þetta, að
bjarga skógarleifunum frá evði-
leggingu og sumarland fvrir bæj-
arbúa. Landið er að öllu vel til
þess fallið. Það er nálægt og ó-
dýrt að komast þangað og með
afbrigðum fagurt og tilbreytinga-
ríkt. Það er að öllu sjerkennilegt
ísí. landslag, mikið gróið hraun
með skjólsælum bollum og dæld-
um í öllum áttum. Það er nær
því að segja ótakmarkað að víð-
áttu og hvað mikið land sem frið-
að væri, þá skerðir það lítið eða
ekki búsæld neiunar jarðar. Á
Elliðavatni er búskapur lagður
niður og á Hólmi er lítill sauð-
fjárbúskapur, enda hlýtur land-
búnaður hjer í næsta nágrenni
Reykjavíkur í framtíðinni frekar
að byggjast á nautgriparækt en
sauðfjár.
Til þess að fullnægja hinum síð-
ari og þegar á alt er litið mikil-
vægari tilgangi, að vera sumarland
fyrir bæjarbúa, þá þarf að’ fr’iða
stórt landflæmi. Það þarf að geta
tekið við þúsundum manna án
þess að fólkið þurfi að troða öðr-
um um tær.
Það kann nú einhver að segja,
að til þess arna þurfi ekki að
friða eða girða landið, fólkið geti
farið þangað nú þegar. Þetta er
ekki allskostar rjett. í fyrsta lagi
eyðilegst það land fljótt, sem mæt-
ir miklum ágangi bæði af mönn-
um og skepnum. í öðru lagi þarf
að varðveita þann gróður, sem er
þarna, og í þriðja lagi' þarf að
auka hann og fegra með plöntun
trjáa, blóma o. s. frv. Skógræktar-
fjelag íslands á nýstofnaðan sjóð.
sem enn er ekki fyllilega gengið
frá skipulagsskrá um, og senni
lega fengist varið í þessuríi til-
gangi.
Land það, sem um er að ræða,
er hluti úr landareignum Ilólms
og Elliðavatns. Elliðavatn er bæj-
| areign, en Ilólmur þjóðjörð. Það er
Síðari
-------- eftir
víst óhætt að fullyrða, að samn-
ingar eru komnir svo langt, að
engin hætta er á, að þeir strandi
á afstöðu landsstjórnarinnar eða
bæjarstjórnar til þessa máls. Að-
alkjarni þessa lands er hin svo-
nefnda Elliðavatnsheiði. Landið er
mjög sjerkeunilegt og fagurt. Þar
sem æsliilegt er, að hið friðaða
svæði sje sem stærst, til þess að
það geti tekið á móti sem flestu
fólki, án þess að til þrengsla komi,
þá væri mjög æskilegt, að taka
með sneið úr landi Vatnsenda, svo-
nefnda Hjalla (Tungur og Löngu-
brekkur). Eins ætti að taka með
Rauðhólana. Þeir eru svo sjer-
kennilegir, að ekki ætti að líðast,
að moka þeim eftirlitslaust burt,
éins' og gert hefir verið, Verða
þeir að gjalda þess, að hraungjall
þykir einhver besti ofaníburður i
ómalbikaða vegi og hefir gjalltak-
an í hólunttm aukist til mikilia
muna nú síðustu mánuðina síðan
breska setuliðið kom. Mætti sjálf-
sagt taka þarna mikinn ofaníburð
án lýta, en tökunni hefir verið
hagað þannig, að til stórlýta er
og má merkilegt heita, að lögin
um friðun sjerkennilegra náttúru-
staða skuli ekki hafa verið látin
ná til Rauðhóla. Væri full ástæða
til, að þessu væri kipt í lag áðiu-
en þeir eru skemdir frekar en orð-
ið er og eftirlit sett með því,
hvernig töku ofaníburðar þar væri
hagað.
Innan þess svæðis, sem þannig
væri friðað, eru að vísu þegar
komnir nokkrir sumarbústaðir. Má
segja, að það sje nokkur galli, en
engan veginn óbætanlegur, því
smám saman er hægt að losna við
þá, og svo er á hitt að líta, að
líklegt er, að það fólk, sem liefir
þá, geri þar ýmislegt til fegurðar-
auka sjer til yndis meðan það
nýtur þeirra, svo nokkuð gott get-
ur af því leitt.
Ef friðunin tekur yfir eins stórt
svæði og jeg hefi gert ráð fyrir,
þá lenda innan takmarka þess
land það, sem Tamplarar hafa
fengið og eins land barnahælis
Oddfellowa við Silungapoll. Þetta
mætti í fljótu bragði líka virðast
ókostur, en er það þó tæplega. Af-
not hins friðaða lands rýrna ekki
svo teljaudi sje, þó Templarar og
Oddfellowar háfi þarna dálitla
landskika út af fyrir sig. Hins
vegar er ekki ólíklegt, að samn-
ingar gætu tekist um, að þessi
fjelög ljetu af höndum lönd sín.
Templarar hafa þegar á sínu landi
hafið allmikla trjáplöntun með til-
styrk Skógræktarfjelags íslands,
svo líklegt er, að land þeirra verði
til prýðis, hvort sem þeir afhenda
það til sameiginlegra afnota eða
ekki. Á landi Oddfellowa kefir
ekkert .slíkt verið gert, því það er
eingöngu notað til útivistar fyrir
börnin. Aftur á móti hefir verið
gert snoturlega í kringum hælið
sjálft. Væri búsið tilvalinn veit-
inga- og skemtistaður fyrir þá,
sem færu þarna upp eftir sjer til
hressingar og hvíldar eða tilbreyt-
ingar, en hefðu ekki með sjer full-
komið uesti. Oddfellowar geta vit-
anlega verið allsstaðar með sitt
barnahæli og auðvelt að finna nóga
staði eins góða eða betri í því
augnamiði og því ekki ástæða til
þess að efa, að unt væri að na
samkomulagi við þá, ef það væri
talið æskilegt. Ilinsvegar þurfa
gestir í sumarlandinu ekki að hafa
nein truflandi áhrif á rekstur
barnahælisins og nóg landrými, þó
hælið hefði þarna áfram dálítið
hoi’n af hinu friðaða svæði.
llvað á að friða stórt landsvæði?
Unx það nxá búast við, að skoðan-
irnar verði mjög skiptar. Eins og
jeg hefi minst á áður, þá þarf
það að vera svo stórt, að það
gleypi þúsundir manna áix þess
að vart verði þrengsla og fólkið
velti hvað xxm amiai’s tær, f ánn-
an stað þarf að gæta þess, að
borgin heldur áfram að Stækka og
kröfurxiar til landstærðarinnar
aukast llleð ári hverju. Hjer á ekki
að tjalda tíl einnar nætur, heldur
þegar í upphafi að tryggja bænuin
nóg landrými. Að vísii kostar
girðing um landið því meira sem
það er stærra, en um þetta má
enginn kotungshugsunarháttur
ráða. Girðingin verður einnig frá
upphafi að vera vönduð, helst net-
girðing á steinsteyptum stólpum
með gaddavírsþráðum efst og
neðst. Kostnaðurinn fer vitanlega
rnest eftir lengd girðingarinnar.
Sxx hugsun, sem ein á að ráða, er
þessi: Þetta er nauðsynjamál og
girðing er óhjákvæmileg og það
verður að vera vönduð girðing,
annað væri heimska.
Um kostnaðinn er þess fyrst að
geta, að gert er ráð fyrir, að land-
ið sjálft kosti ekkert. Ríkið og
bærinn leggja það fram endur-
gjaldslaust. Kostnaðurinn er því
eingöngu girðingai’kostnaðurinn.
Jeg hefi ásatnt skógrajktarstjóra
reynt að renna nxáli á, ummál
þess lands, sem Skógræktai’fje-
lagsstjórnin hefir liugsað sjer að
friðað yi’ði, þó að undanteknuxn
IljöIIuni úr landi Vatnsenda, sem
ekki hefir verið leitað íieiuna sanxn
inga unx, in’ort fáanlegir væru eða
nxeð livaða kjörum. Flatarmál
þessa lands er samkvæmt mælingu
skógræktai’stjórans h. u. b. 1375
ha., en ummálið, þ. e. lengd girð-
ingar, ixm 16 km.
Það er í þessu sambandi þess
vert, að vekja athygli á því, að
við bxxum í nágrenni við annan
bæ, Hafnarfjörð, sem einnig er
viðbúið, að vaxi najög á næstu
árum, og þessvegna er það
vert fylstu athugunar, hvort
ekki ætti með tímanuxh að
friða alt landið nxilli ' Kald-
ársels og Hafnarfjarðar, vestan-
vert við Hjalla í Elliðavatn að
vestan og meðfranx hlíðununx frá
Kaldárseli í Lækjarbotna að aust-
aix. Jeg nefni þetta aðeiixs til at-
liugiinar, því Hafnfirðinga vantar
sumarland ekki síður en Reykvík-
inga. Ætti þá að geta tekist sam-
vinna xxm friðun þessa laxxds milli
bæjanna. Alt er þetta land frá-
.bærlega fagurt og vel fallið til þess
arar notkunar. Ekkert af því liggf
ur heldur svo hátt, að ekki geti
dafnað þar vel allur sá gróður, sem
yfirleitt þrífst hjer á landi. Þetta
var aðeins innskot til athugunar
í framtíðinni og sný jeg mjer þá
aftur að því, sem lijer liggur fyrir
í bili.
Girðingin um laixdið verður aú
vera vönduð. Það væri heimska,
að setja upp girðingu, sem fyrir-
sjáanlega þyrfti nxikið viðhald á
hverju ári. Hún verður að vera
tryggilega fjárheld. Þá er varí*
um annað að ræða en netgii’ðingtt
með gaddavírsþræði neðst og 2
þráðum að ofan. Steinsteyptir
staurar væru að sjálfsögðu end-
ingarbestir, en vandaðir,- sterkir
trjestaurar geta ljka enst vel; t. d.
er girðingin um láixd Skógræktar-
fjelagsins í Fossvogi hvergi farin
að láta á sjá eftir 10 ár. Skóg-
ræktarstjórinn, sem er öllum
mönnum kunnugri og reyndari um
slíkar , framkvæmdir, álítur, aS
hægt sje með nxiverandi verðlagi
að koma upp nægilega vandaðri
girðingu fyrir kr. 2000.00—2500.00
pr. km. Ef tekin er hærri talan, þá
mundi girðingarkostnaðurinn nema
40 þús. kr.
Að vísu er vitanlega ekki alt
fengið með því einu að friða land-
ið. Ýmislegt fleira þarf að gera
og er áður að því vikið að nokkru,
en það er ekki aðkallandi í svip-
inn; það getur beðið betri tíma
og kemur í hendi, er stundir líða,
og er því ekki ástæða til þess að
fjölyrða um ]xað að sinixi.
En bvar á svo að taka fjeðt
Hverjunx stendur næst að reiða
fram kostnaðinn? Að vísu er hjer
að ræða um laixd til sameiginlegra
afnota fyrir alla bæjarbúa og
mætti því álíta einsætt, að kostn-
aðurinn tækist úr sameiginlegum
sjóði bæjarbúa. Nú er það svo, að
miklar kröfur eru til hans gerðar
í ýmsum efnum og verkefni hans
eru ærixx fyrir og því ekki við þvr
að bxxast, að hann geti ætíð snú-
ist þegar í stað við öllum útgjöld-
um eða framkvænxdum, sem upp
kunna að koma eða borgurunum
kunna að detta í hug, jafnvel þó
liægt sje að færa full rök fyrir
því, að framkvæmdirnar sjeu eigi
aðeins æskilegar, heldur naxiðsyn-
legar og horfi til almennra hag-
sælda og umbóta. Fjárhagsáætlan-
ir eru samdar með það fyrir aug-
um að geta mætt þeiixx iitgjöldum,
sem vitað er unx, og þess vegna
er þess ekki að vænta, að hægt
sje að nxæta óvæntxxnx stórútgjöld-
xim. Fyrir mitt leyti er mjer líka
sá hugsunarháttur heldur ógeð-
feldur, að ætíð sje sjálfsagt að
heimta alt af ríkis- og bæjarsjóði,
ef um einhverjar framkvæmdir er
að ræða, sem horfa til almenn-
ings heilla. Jeg legg til, að bæjar-
búar komi sjer sjálfir upp þess-
um friðaða reit með frjálsum sam-
skotum. Þeir gera þetta sjer sjálf-
um, til yndis og ánægju og sínum
afkomendum í framtíðinni. Mjer
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.
V