Morgunblaðið - 22.02.1942, Síða 5

! Simnudagur 22. febr. 1942.
jpXottpmblafóð
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 4,00 á mánutSi
innanlands, kr. 4,50 utanlands.
í lausasölu: 25 aura eintakið,
30 aura meö Lesbók.
_ _ (mimiiiiiiiiiinmminmimmiimiwtmiHtfw
ReyKÍauíkurbrjef 21. febrúar
Eiginn böðuli
Atvinna hjá almenning-i hef-
ir nú um skeið verið
meiri en oft endranær, og er
það vel farið. Sjómaðurinn,
verkamaðurinn og iðnaðarmað-
urinn Hafa nú meira fje handa
á milli en þeir hafa átt að venj-
;ast undanfarið. Haldi þeir spar-
’lega á skildingnum nú, skapast
þeim möguleíkar til þess að búa
í haginn fyrir sig og sína fyrir
framtíðina.
En þetta er þó því fororði
vbundið.; að peningarnir, sem
'þessar stjettir og aðrar afla nú
á velgengnistímabilinu verði
ekki gerðir verðlausir. Það er
til lítils að vera að strita og erf-
iða og safna sparifje,»ef stjórn-
..arvöld landsins, með aðgerðum
sínum e8a aðge'rðaleysi verða
þess valdandi, að sparifjeð
verður einskisvirði.
En er það ekki einmitt þetta,
sem hefir verið að gerast und-
anfarið í okkar landi? Og er
það eTíTá þetta sama, sem Al-
þýðuflokkurinn og kommúnist-
ar vílja að haldi áfram, þar til
einn góðan veðurdag, að hrunið
skellur yfir og engu verður
bjargað ?
Jú, vissulega er þetta þannig.
Me6 því að vinna gegn nauð-
svnlegum aðgerðum til varnar
því, að dýrtíðin haldi áfram að
vaxa, jafnt og þjett, eru þessir
flokkar vitandi vits að gera
verðlaust sparifje verkamanns-
ins, sjömannsins, iðnaðar-
mannsins og sjerhvers . annars,
sem hefir tök á að safna lífevri.
Tímarnir eru þannig í augna-
blikinu, að 'ýmsir erfiðleikar
•eru á því fvrir þann, sem aflar
meira fje en hann þarf sjer og
sínum tíl lífsframfæris, að
koma fjenu í arðberandi eign
eða fyrirtæki. Getur því verið
viturlegt, að geyma fjeð til síð-
ari tíma. En slík fjársöfnun er
gersamlega unnin fyrir gíg, ef
etefna þeirra, sem vilja við-1
balda dýrtíðinni og auka hana
é að sigra. Við munum hvernig
fór með þýska markið, eftir
fyrra stríðið. Þótt menn hefðu
miljónaseðil handa milli; gátu
j>eir ekki keypt 'sjer eina ein-
ustu máltíð.
Þeir ábyrgðarlausu stefna að
hinu sama hjer. Þeir berjast fyr
ir því, að peningarnir, sem
- verkamaðurinn, sjómaðurinn
og aðrir launþegar fá fyrir
vinnu sína, verði einskis virði.
■Og þeir eru svo einfaldir, að
halda, að þeir fái launastjett-
irnar í lið með sjer í þessari
baráttu. Þeir reyna að telja
launþegum trú um, að þetta sje
'þeirra hagur.
Hver sá launþegi, sem fylgir
Alþýðuflokknum og kommún-
íístum gerist sinn eiginn böðull.
Vertu viðbúinn.
Síðustn vikur liefir vaknað
upp meira umtal en áður um
það, að flytja börnin úr bænum
vegn% loftárásahættu. Utaf þeim
umræðum hafa svo spunnist ýmis-
konar ýkjusögur, um hinar og
þessar hernaðaraðgerðir. En eftir
því sem næst verður komist, hefir
umtalið um brottflutning barna
ekki vaknað upp vegna þess að
nokkur maður viti að hjer sje
meiri árásarhætta nú, en áður hef-
ir verið, heldur vegna þess að
mönnum þvkir eðlilegt, að gerð-
ar sjeu allar þær varúðarráðstaf-
anir, sem hægt er að gera.
En hjer á landi er sú sjerstaða
í þessum efnum, að á þessum eina
stað, Reykjavík, er þriðjungur
landsmanna að heita má. Og þeg-
ar alt kemur til alls, geta menn
naumast sjeð, hvort árásahættan
er meiri h.jer, en í sumum öðrum
kaupstöðum landsins. Svo ekki er
mikið híbýlapláss aflögu, þar sem
me'nn geta með vissu sjeð, að í
óhultari staði sje flúið. Þó t. d.
sveitaskólar yrðu teknir til af-
nota sem barnaheimili, hrekkttr
það húsriim skamt, ef á að flytja
öll börn í sveit, hjeðan tir Reykja-
vík og úr fleiri kaupstöðum. H.jer
munu t. d. vera um 8 þúsund börn
innanvið 10 ára.
Hingaðtil hefir mest vérið
liugsað um að koma börnunum í
sveit um sumartímann. Er það
vitanlega góð heilsubót. En heyrst
liefir að sumardvölin ein geti
naumast talist sem varúðarráð-
stöfun gegn hættum ófriðarins.
Því árásarhætta sje minst, þegar
nótt er stvst. En ekkert skal um
þetta fullyrt hjer.
Yarúð.
Að því hefir verið vikið hjer í
blaðinu áður, en vafalanst
rjett að rifja það upp oftar, að á
meðan bæjarbúar hafa ekki með
eigin augum sjeð verkanir loft-
árása. er ákaflega hætt við að
margir sinni ekki sjálfsögðum
varúðarreglum, t. d. því, að fara
í kjallara, þegar vart verður við
árásarhættu. Það er þó næsta
augljóst mál, að hættan er marg-
falt minni, ef menn eru fyírir neð-
an yfirborð jarðar, þegar sþrengj-
ur kynnu að falla á bæinn.
Þar sem sprengjur falla, mynd-
ast gigir eða sprengjugjár og
alt rústast og tortímist á þeim
litla bletti. En slíkir sprengju
gígir eru til þess að gera fá-
ir metrar ummálg. En sprengju-
, brotin þeytast með ógnar afli til
allra hliða og mvlja alt sem fyr-
ir verður, og loftþrýstingurinn
einn út frá sprengjunum getur
þeytt miinnum, til eins og fífu-
kveik. En alt þetta fer fyrir ofan
garð hjá þeirn, sem halda sig í
kjöllurum, neðan við yfirborð
jarðar ef sprengja ekki hitti beint
niður í kjallarann.
Hættan fyrir kjallarabúa eða þá
sem ofar eru, er þeim mun minni,
sem flatarmál sprengjugígsins er
minna, en flöturinn, sem sprengju
brotin ná út vfir, þegar þau þevt-
ast í allar áttir við sprenginguna.
Álbýðuf lokkur inn.
tefna Alþýðuflokksins í stjórn
^ málum hefir ekki vakið sjer-
lega mikið umtal síðustu missiri
Hefir flokkurinn og starfsemi fundið eyðileggingar og ófarsæld-
hans öll verið eins og blaktandi arþefinn af pólitík Alþýðuflokks-
skar, eða kertaljós, sem er að ins, og styðja þá pólitík eftir
brenna niður í stjakann. megni. Það er þeirra stefna í inn-
Þangað til nú utn áramótin. Þá anlandsmálum. Sú sama sem ver-
þóttist fyrv. fjelagsmálaráðherra ið hefir. Að gera allri efnahags-
Stefán Jóhann hafa fundið sinn starfsemi sem erfiðast uppdrátt-
vitjunartíma til að verða leiðar- ar. Það væri ekki lítill fengur
ljós þjóðarinnar og þá einkum fyrir kommúnista, ef dýrtíðar-
launastjettanna. Hann þóttist vísitalan færi upp í 4—500 eins
finna hjá sjer alveg óumræðilega og í fyrri styrjöld, og öll fram-
ríka köllun til þess að verða ein- leiðsla í kaldakol á svipstundu
mitt þessum stjettum þjóðfjelags- eftir stríð, með tilheyrandi verk-
ins að liði. Eólkinu, sem margt á föllum og atvinnuleysi.
ekki annað en nauðsvnlegustuj pag er en„in flirða; þ(1 blað
:ögn til daglegs lífs og eignast kommúnista, Nýtt dagblað, reyni
ekki nema liið afmælda fje fyrir
vinnu sína. Gildi peninga, kaup-
máttur þess fjár, sem þetta fólk
fær í hendur, er eitt og alt fyrir
það.
Þegar Alþýðuflokksleiðtoginn
Stefán Jóhann í ársbyrjun 1942
reis upp af löngum værðarblundi
sínum í stóli utanríkisráðherra
hinnar hernumdu þjóðar, þá sá hjer á ]andi npp á eigin spýtur.
hann fyrir sjer eitt áhugamál,
eitt einasta baráttumál, og það
að vera gustmikið og láta til sín
taka, þegar þeir sjá hylla undir
aðra eins framtíðarmöguleika fyr
ir ])jóðspillandi eyðingarstarfemi
sína.
En svo hafa þeir fengið nýtt
stefnuskráratriði. Þeir virðast
ekki treysta sjer lengur til þess
að annast erindrekstur Stalins
var að opnað yrði fyrir flóðgáttir
dýrtíðarinnar, svo kaupmáttur
þeirra fjármuna, sem launastjett-
irnar fá fyrir vinnu sína, hjaðn-
aði niður eins og lausamjöll ög
yrði helst að engu.
Gegn betri vitund.
C' tefán Jóhann, formaður Al-
^ þýðusambandsins er ekki
svo blindur í fjármálum, að hann
sjái ekki sjálfur, að airkin dýrtíð,
þverrandi kaupmáttur krónunnar
er þjóðarböl. Hann veit það líka,
að á engum stjettum bitnar það
böl harðar en á launastjettunum,
sem engar fasteignir eiga, engin
hús, engar jarðir, engin fram-
leiðslutæki. Því slíkar eignir
hækka í verði að krónutali, þeg-
ar gildi peninganna minkar. Þó
alt geti í landinu á endanum
hrunið í verði, þegar dýrtíðin
hefir, eftir stríð, gert alla fram-
leiðslu landsmanna óarðbæra.
En hafi Stefán Jóhann ekki
skilið þessi augsýnilegu hagfræði-
sannindi til fulls, þá hefir hann
a. m. k. haft sjer við hlið hag-
fræðinginn Jón Blöndal, sem
vaknar altaf við og við í rúmi
sínu, eins og kongssonur í álög-
um og talar af skynsamlegu viti
um það, að kauphækkanir og dýr-
tíðarflóð sje allri þjóðinni og
hverjum einstaklingi hennar til
bölvunar, en skríður svo í hinn
róttæka flokksham, sem liggur
við rúmstokkinn, ]>egar hann þarf
að skrifa í Alþýðublaðið, til að
telja væntanlegum fylgismömium
Stefáns Jóhanns trú um, að verð-
bólga og dýrtíðarflóð lyfti þjóð-
inni, og þá einkum launastjettun-
um upp í gróða og velmegun.
Yerður leikur þessara manna
ekki skilinn á annan veg,en að hann
sje settur á svið í þeirri von, að
þeir sem hugsa skemst og eiga
erfiðast með að átta sig, viti það
ekki, fyrri en eftir bæjarstjórn-
arkosningar, að barátta Alþýðu-
flokksins fyrir aukinni dýrtíð er
barátta gegn hagsmnnum launa-
stjettanna í landinu.
Heimboð.
íðan blöðin byrjnðu að koma
^ út hjer aftur, hafa kommún-
istar sótt í sig veðrið. Þeir hafa
Þeir vilja nú óðir og uppvægir
fá Stalin til þess að taka þátt í
liernámi landsins. Þó ekki væri
nema að Stalin fengi hjer sýslu
fvrir sig. Öldum saman hef-
ii- það, sem kunnugt er, verið eitt
hjartfólgnasta áhugamál Rússa að
fá íslausa höfn við Norðurhaf. Nú
vil ja íslensku kommúnistarnir
grípa tækifærið, meðan landið er
tvíhernumið, og Rússinn fái hjer
hlutdeild í. Til að tryggja sjálf-
stæði landsins í framtíðinni(!)segja
þeir. Ekki að spyrja að heilind-
unum eða fyrirhyggjunni(!)
Flokkur, sent ber fram slíkar til-
lögur í utanríkismálum, ætti ekki
að ])urfa að segja meira, til þess
að hver íslendingur snúi við hon-
um baki.
Merkilegt, að heita má, að
kommúnistar skuli ekki panta
nokkrar útbrotataugaveikislýs frá
Rússanum í kaupbæti. Því þeir
munu í hjarta sínu vafalaust af-
baka hina alkunnu vísu og segja:
,,Bara ef lúsin ,,rússnesk“ er“.
Samstarfið
og bjóðin.
Engum getur blandast hugur
um, að þegar alt kemur til
alls steðja margskonar vandamál
að stjórn landsins, undir núver-
andi kringumstæðum. Og hvenær
sem er geta þau vandamál orðið
meiri og vandasamari, heldur en
hægt er að gera sjer í liugarlund
fyrirfram.
Síðan Alþýðuflokkurinn rauf
samstarfið uln stjórn landsins hef-
ir það hvarflað að stöku manni, að
Sjálfstæðisflokknum væri fyrir
bestu að Frams'ókn yrði nú ein
um ríkisstjórnina.
Þessir menn líta svo á, að úr
því allir flokkarnir þrír taka ekki
þátt í ríkisstjórninni, þá sje rjett-
ast, að Sjálfstæðismenn komi' þar
ekki nálægt, fyrri en þeir geti
einir ráðið þar. Þeir hugsa um
flokkslegu aðstöðuna. En láta sig
minna skifta hvað Sjálfstæðis
menn geta unnið fyrir þjóðina
með þátttöku sinni í stjórninni.
Hitt er svo annað mál, að sam-
kvæmt reynslu manna af Fram-
sóknarflokknum og starfsháttum
hans mun enginn Sjálfstæðismað-
ur vera persónulega öfundsverður
IIIIIIIIIIHIIIIIfllllfllllllllllllllllllllMIMINIMlr’
af að starfa með Framsóknar-
mönnum að landsmálum.
Hjer í Reykjavík hófu audstöðu
flokkar Sjálfstæðismanna þrír, sam
henta baráttu fyrir rúmlega 12
árum til þess að vinna meirihlut-
ann í bæjarstjórn frá Sjálfstæð-
ismonnum. Leituðu þeir sjer stuðn
ings í breyttu kosningafyrirkonan
lagi, til þess að viuna hjer skjót-
an sigur. — Barátta
þeirra, sem upprunalega átti ekki
að taka nema nokkrar vikur, hefir
staðið óslitið í 12—13 ár.
Vitaskuld hefir það verið
Reykjavíkurbæ og Reykvíkingum
hið mesta happ, að hreinn meiri-
hluti Sjálfstæðismanna hefir hald
ist óskertur. Þeir Sjálfstæðismenn/
sem síst vilja samstarf við aðra
flokka og telja það happasælast
að Sjálfstæðismenn liafi aldrei
afskifti af stjórnmálum, nema
sem alger meirihlutaflokkur, ættu
að nieta hvað mest þá aðstöðu, sem
flokkurinn hefir hjer í Reykja-
vík, og tryggja það, hjer eftir
sem hingað til, að Sjálfstæðis-
menn standi samhuga við í hönö
farandi bæjarstjórnarkosningar.
N iður j öf nunar-
nefndin.
Reykvíkingar hafa átt við þau
ókjör að búa í rnörg ár, að
meirihluti uiðurjöfnunarnefndar
hefir verið skipaður af minnihluta
flokkum bæjarstjórnar. Hafa
Framsóknar- og Al|)ýðuflokks-
menn í því máli. sem ntörgu öðru,
verið samhentir í því, að traðka á
rjetti höfuðstaðarbúa.
Eftir að Sjálfstæðismenn í jan-
úar 1938 fengu kosna 9 menn af
fimtán í bæjarstjórn gátu and-
stöðuflokkarnir 3, Framsókn, Al-
þýðuflokkur og kommúnistar, með
samtals sex bæjarfulltrúum, feng-
ið tvo menn kosna, þegar fjórir
voru kosnir í bæjarstjórn, ef þeir
unnu hlutkesti milli annars manns
á Sameiginlegum lista þeirra og
þriðja manns á lista Sjálfstæði's-
manna. En formaður niðurjöfnun-
arnefndar var ekki kosinn í bæj-
arstjórn, heldur skipaður af Ey-
steini Jóngsyni. Var það fyrir-
komulag í Reykjavík einni.
í nóvember 1940 vann þessi
þrílita samfýlking hlutkestið og
kom Sigurði Jónassyni í nefndina
og fjekk þar með meirihluta í
nefndinni, er Sjólfstæðismenn
höfðu einungis haft eitt ár áður.
í síðastliðnum nóvember, þegar
kjósa átti 4 menn í niðurjöfnun-
arnefnd samkv. lögum þeim, er
þá giltu, skarst Framsóknarflokk-
urinn úr þessari samfýlkingu og
fengu Sjálfstæðismenhirnir 9 í
bæjarstjórn lrosna 3 menn í nefnd
ina. Var þá fenginn meirihluti í
nefndinni í samræmi við skipun
bæjarstjórnar.
Eftir að lögunum var breytt, og
bæjarstjórn Reykjavíknr skyldi
kjósa einn mann til viðbótar í
nefndina, vildi Sjálfstæðisflokkur-
inn ekki framfylgja neinum bola-
tökum í nefndarkosningunni, held
ur haga nefndarskipuninni þaun-
ig, sem flokkurinn margoft hafði
krafist að niðurjöfnunarnefncl
yrði skipuð í samræmi við flokka-
skiftingu í bæjarstjórninni. Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði nú fengW
FRAMH. Á 8JÖTTU BÍÐU.