Morgunblaðið - 17.03.1942, Qupperneq 5

I>riðjtidagur 17. mars 1942.
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og- afgreibsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 4,00 á mánuTSi
innanlands, kr. 4,50 utanlands.
í lausasölu: 25 aura eintakiö,
30 aura með Lesbók.
Vigfús
Guðmundsson
Mikið umtal er nú um það' og
ltvíði fyrir því, hvað verka
fólkið geti fengið að gera, og hvað
geti bjargað atvinnuvegunum,
þegar setuliðið fer og afturkastið
kemur. Ekki vanta heldur áhyggj-
ur um það, hvenær dýrtíðinni
«1
Skipasmíðasföð
Almenn athugasemd
að geta gert, hjer í bænum. En
meirihluti bæjarstjórnar hefir
sýnt þá forsjálni, að hríiga ekki
Urslilin
muni linna, og hvaða not verði að upp byggingum á sandi, þar sem
öllum þeim peningum, sem flæða ; grundvöllurinn sópast undan.
Hvernig víkur því við, að í öll-
ALDREI hefir þrenningin
óaðskiljanlega í bæjarmál-
tiit! Reykjavíkur, Alþýðuflokk-
urinn, kommúnistar og Fram-
sókn gert sjer eins miklar von-
ir um að ná meirihluta í bæj-
arstjóm, eins og nú, við þessar
síðustu bæjarstjórnarkosningar.
Því verður og ekki neitað, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafði á
ýmsan hátt erfiða aðstöðu í
fjessum kosningum. Flokkurinn
liafði í 21/2 ár verið í samstarfi
í ríkisstjórninni við höfuðand-
stöðuflokka sína. Þótt Sjálf-
stæðismenn yfirleitt viðurkenni
nauðsyn stjómarsamvinnunnar,
*er hitt víst, að flokksmenn
kunna siður en svo vel við sig
ú þessari sambúð.
Á slíkum tímum, sem nú
eru, verður aldrei komist hjá
að ríkisstjórnin neyðist til að
:gera margvíslegar ráðstafanir,
sem ékki falla almenningi í geð.
"Er því aldrei eins auðvelt og á
stríðstímum, fyrir ábyrgðar-
lausa stjórnarandstöðu, að afla
■sjer stundarfylgis þeirra manna
sem ekki fást til að hugsa um
annað en líðandi stund. — Á
þessu byggist hið vaxandi fýlgi
kommúnista nú og einnig það,
að Alþýðuflokkurinn heldur
sínu fylgi nokkum veginn, enda
setti hann sig í stjórnarandstöðu
fyrír þessar kosningar með það
-ejtt fyrir augum að reyna að ná
aftur einhverju af hinu tapaða
fylgi flokksins.
Öll framkoma Alþýðuflokks-
ins í þessaii kosningaráttu var
hin svívirðilegasta og gersam-
lega ósamboðin flokki, sem vill
teíja sig ábyrgan gerða sinna.
Framkoma flokksins vefður
'tkki rifjuð upp hjer á ný, enda
alþjóð svo kunn, að þess gerist
•ekki þörf.
Framsókn hefir fengið smn
-dóm hjá Reykvíkingum. Dóm-
•«rinn er harður, en þó ekki harð
ari en málavextir stóðu til.
En þrátt fyrir það, að Sjálf-
.stæðisflokkurinn ætti ^ margan
hátt erfiða aðstöðu við þessar
kosningar, og þrátt fyrir, að
andstöðuflokkarnir höfðu að-
eins eitt sameiginlegt áhugamál
í kosningunum, sem sje það, að
ná meirihluta í bæjarstjórn,
fóru leikar svo, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hjelt velli. Að vísu
misti Sjálfstæðisflokkurinn einn
mann, en hann hefir áfram
meirihluta í bæjafstjóm
Reykjavíkur. Það er höfuð at-
riðið.
Úrslit kosninganna sanna enn
á ný, að kjósendur SjálfstæðiS'
flokksins eru þroskuðustu kjós-
endur landsins. Þeir láta ekki
hlekkjast. en líta á málin frá
sjónarmiði heildarinnar,
-«og fremst.
nú yfir landið. Þarf þó eigi að
segja, að ekkert sje gert eða á-
formað fyrir framtíðina. Stofn-
settur er mesti fjöldi af fjelögum,
til þess að ávinna peninga. En
lang flest þeirra aðeins fyrir fáa
menn, til að græða á verslun og
viðskiftum ýmiskonar. Hin eru fá,
sem hafa það markmið að fram-
leiða brýnustu nauðsynjar, eða
eignast varanleg verðmæti, til al-
mennra atvinnubóta og ágóða fyr-
ir alia þjóðina. Við höfum nógu
mikið af duglegum kaupmönnum
og kaupfjelögum, og langt ofmik-
ið af gróðabrallsmönnum á mörg-
sviðum. Og mikið af þeim
um
gróða mun fara eins og til er
stofnað, að „illur fengur illa for-
gengur/. Ahuga vantar eigi lield-
ur eða veltu miljóna til margs-
konar húsabygginga (nema til
þeirra rannsókna, sem er öðrum
kenningum meiri og öllum vísind-
um æðri). Og eigi skortir kröfur
og fje til margskonar fjelagsskap-
ar, íþrótta og leikja (nema til not-
hæfs leikhúss). — Jafnvel tvær
skautahallir í Reykjavík munu
eiga að fæða og klæða atvinnu-
leysingjana þar framvegis.
Mikið er líka talað um ráðhús,
gatnagerð og margt og margt
fleira. Það ér satt, margt er það
sem ennþá vantar, og væri gott
um hávaðanum um f jársóun og yf-
irvofandi atvinnuleysi, um fjár-
kröfur óteljandi til f jelaga, nefnda
og einstakra manna, frá ríki og
bæ, skuli ekki heyrast nefnd:
Skipasmíða og viðgerðastöð.
Er þetta talið hjegómi eða smá-
munir, sem ekki taki að tala um ?
Eða er nú aðgerð slík og smíði í
svo góðu lagi og ríkum mæli, að
þar sje engra umhóta vant? Eða
fjarri öllum sanni að geta nú
greitt nokkuð úr því, sem áfátt
er ?
Þessum spurningum þurfa þeir
að svara með rökum, sem þar til
eru færir. En jeg vil aðeins minna
á þau atriði, sem um þarf að tala:
í fyrsta lagi má öllum — sem
geta lesið og nenna að hugsa —
vera það Ijóst, að sjávaraflinn
hefir verið og þarf enn að verða
um langt skeið aðal gullnáma rík-
isins. Og þar með undirstaða eða
hjálparliella allra annara atvinnu-
vega í landinu, allra mestu mann-
virkja og opinberra framkvæmda
og embætta og atvinnulauna.
í öðru lagi hversu nú er háttað
afköstum við aðgerð og smíði
veiðiskipa og báta? Þó alt slíkt
sje gert, eftir ítrustu orku og
besta vilja, er ekki mögulegt að
smíða nema fá og lítil vjelskip.
Og ekki unt að anna viðgerð
þeirra skipa og báta, sem nú eru
til, fyr en eftir margra vikna eða
mánaða bið og aðgerðartíma.
Mega allir geta nærri, hvílíkur
hnekkir slík bið og töf frá veið-
um um há-vertíðir og hvenær sem
aflavon er, hlýtur að verða út-
gerðarmönnum, atvinnumönnum
og landsbúum yfirleitt.
í þriðja lagi. Veiðiskipunum,
togurunum a. m. k. fækkar nú
ár frá ári. Þeir eru flestailir yfir
20 ára gamlir, kolafrekir mjög og
langt á eftir tímanum og nýustu
endurbótum. Eftir nokkur ár
verða þeir ekki hæfir til annars
en að brjóta þá upp og bræða í
steypu til nýrra skipa.
Hvað er það þá,
sem þarf að gera?
Um það þarf nú fyrst að hugsa,
tala og rita, álykta og fram-
kvæma. Mun jeg hjer drepa á mitt
álit.
1. Stækka þarf og bæta þá
skipaaðgerðarstöð, sem nú er til
hjer í bænum. Auka hana að
dráttartækjum, vjelum, áhöldum
og verkamönnum, svo að hún geti
gert við öll þau innlendu skip,
sem ekki eru stærri en algengu
flutningaskipin eru nú. Og það
svo líka með þeim hraða, sem brýn
nai^ðsyn krefur.
2. Á sama hátt verði auknar
og endurbættar bátasmíðastöðvar
þær, sem nú eru til í landinu, eft-
ir því sem áfátt kann að vera og
ástæður vinnast til.
Minningarort um Benedikt Jónasson verkstjöra
Hann hjet fullu nafni Jóhann-
es Benedikt, og var fæddur
að Bjarteyjarsandi á Hvalfjarðar-
strönd 11. apr. 1890. Foreldrar
hans voru merkisbóndinn Jónas
Jóhannesson og kona hans Guðríð-
ur Daníelsdóttir. Það var hvort-
tveggja, að Benedikt ólst, upp á
því heimili, er að mörgu leyti
mátti teljast fyrirmyndarheimi,
sjerstaklega hvað uppeldi barn-
anna snerti, enda reyndist Bened.
fyrirm.yndarmaður. Faðir hans hjó
á lítilli jörð með stóran barnahóp,
en með dugnaði, framsýni og út-
sjónarsemi komst hann dável af.
Hann vandi biirn sín snemma við
vinnu og ól þau upp í guðsótta
og góðum siðum, enda reyndust
þau, er út í lífið kom, hinir nýt-
ustu menn og siðprúð svo af bar.
Alla þessa kosti hlaut Benedikt
í ríkum mæli.
Jeg varð fyrir því happi að
njóta vinnu hans eitt vor og vann
liann aðallega að jarðabótastörf-
um o. fl. Auk þess sem hann var
sjerlega duglegur til allra starfa,
veitti jég því eftirtekt, hve verk-
hygginn hann var og útsjónarsam-
ur, eins og síðar kom á daginn.
Trygglyndur var hann og fastur
fyrir og sjálfstæður í skoðumnn;
hann ljet því ekki leiðast af augna
fyrst: bliks-æsingum
I vissi til þess,
vinsemd í minn garð var söm við
sig, bæði fyr og síðar. ekki síður
á bak en bx-jóst.
Árið 1916 fór hann alfarinn úr
foreldrahúsum hingað til Reykja-
víkur, því að hans var ekki leng-
ur þörf heirna, og stundaði ýmsa
vinnu, sem fyrir kom, en 1919
í'jeðst hann til fiskverkunar-
stöðvar Thorsteinsons á< Ivii’kju-
sandi og varð þar brátt verk-
stjóri. Hjelt hann þeirri stöðu til
dauðadags og ávann sjer traust og
virðingn jafnt yfirboðara sinna
sem þeirra, er undir hann voru
gefnir. Sýndi hann hina mestu
trúmensku og samviskusemi í
þessu starfi. Einkanlega kom hon
um að góðu haldi, hve veðurglögg
xxr hann var. — Verkafólk sóttist
að hann hafði oft úrvalsfólk
Sýndi hann því lipurð og velvild
í allri umgengni. Ilann bar hag
útgerðarinnar mjög fyrir brjósti'
og sýndi það í ýrnsu, þó hjer verði
það ekki talið.
Benedikt kvæntist 7. apr. 1919
Jónu Guðrúnu Sigurðardóttur frá
Isafirði, Vermundssonar, góðri
konu, og var sambúð þeirra hin
besta, en eigi varð þeim barna
auðið, þeirra er á legg kæmust,
en hjá þeim ólst upp sonur Bene-
dikts, er hann átti áður en hann
kvæntist, og naut ástríkis stjúpu
sinnar eigi síður en föður; heitir
hann Guðmundur, er efnismaður,
sem faðir hans og býr í húsi' for
fjöldans, og jeg
að trygð hans og < mjög eftir að fá þar vinnu, svo
og a
eldra sinna j er kvæntur
einn son, er Benedikt heitir.
Bened. dó af bílslysi að morgni
hins 3. jan. þ. á., er hann var að
fara til vinnu sinixar. Amerísk
bifreið áix keðju og á liálku raixh
á hanxi á vegamótum Njálsgötu
og Hringbrautar, án þess honum
vrði xxndankomu auðið, og varð
honum þannig að fjörtjóni tveim
klukkustundum síðar.
Benedikts verkstjóra er sárt
saknað, eigi einungis af eiginkonu
hans og einkasyni, systkinxxm og
frændfólki, heldur einnig af fjöl-
mörgum þeim, er kynni höfðu af
hinum góða dreng og mannkosta-
manni. Einar Thorlacius.
3. Og það er höfuðatriðið, að
hjer verði konxið upp nýrri og-
fullkominni skipasmíðastöð.
Til þeirra framkvæmda þarf
mikinn áhuga, mikil samtök, mikla
þekkingxx og mikið fje. Og ekki
verðxxr hlaupið að slíku án mikils
undirbúnings. Eix ef aldrei er far-
ið á stað, verður aldrei komist á
leiðarenda. Og minsta byrjun er
það, að benda á nokkur upphafs.
og aðalatriði;
í fyrsta lagi. Álgengt er að
stírfeld og fjárfrek fyrirtæki sjeti
stofxxsett með lxlutafje margra fje-
lagsmanna. Heyrir þá til að ein-
hverjir atkvæða og áhugamenn
hefji fund, nefnd, stjórn, fjársöfn-
xxn, reglxxr o. s. frv. Þegar svo
margir, sem nxx í bili eiga mikið
fje á mjög lágxxm vöxtum og áJ-
veg vaxtalaust, þá er ekki' ólík-
legt að margir þjóðræknir meínn
vildxx leggja nokkuð af mörkum,
eða lofa álitlegum fjárfúlgum i
þjóðnytja fyrirtæki. Og í von um
vexti síðar, þó ávaxtalaust yrði
fyrstxx árin.
í öðru lagi. Rlkið ætti líka að
styrkja fjelagsskapinn með fjár-
framlagi, og liafa eftirlit með
honum, á líkan liátt og Eimskíp
t. d.
En það sem alþingi ætti nú
þegar að ákveða, og ríkissjóður að
kosta, þ. e. för og nám í stórSkipa-
sxxxíði, fyrir fáeina xxrvalsmenn,
bæði fræðilega og verklega, ann-
aðhvort í Englandi eða Ameríku.
Ólíklegt er að „verndarþjóðir"
okkar neitxxðxx um svo xitlátalausa
hjálp. Ilitt er annað mál, hvort
]xær fengjxxst til þess að Játa nokk
uð af hendi rakna af vjelum o.
s, frv. til starfrækslxxnnar, fyr en
eftir að stríðinu verðxxr lokið. Væri
þó ekki úr vegi að fara fram á
það, til þess að því fyr mætti i-
kveða stærð og fyrirkomulag, og-
byrja undirbúning hjer og bygg-
ingar.
Ný og fxxlJkomin fiskiveiðaskip
verða öldungis ófáanleg til kaups
utanlands, fyrstxi árixx eftir stríðs-
lokin. Og dýrt vei’ðxxr líka að láta
smíðá þau þar, að öllxx leyti. Svo
mikla atvinnu eigxxm við ekki að
slá úr okkar hendi. Meðal þjóðar
vorrar erxx margir rosknir menn
og uppvaxandi, sem eru snilling-
ar á trje og málma, svo að með
kunnáttu og æfingu ætti ekki' að
skorta verklægni og vöndun vinn-
xx nn ar
f þriðja lagi er staðurinn fyrir
stöðina. Það er mál, sem bæjar-
stjórnin á áð leysa, til heiðurs og
hagsældar fyrir bæjarf jelagið. —
Við höfnina hjer er hvergi rúm,
nema ef Orfirisey væri nothæf.
Hxin er ónotuð enn (á slíkum á-
gætis stað) og hænum til van-
virðu, eins og hún er. Að öðrum.
kosti má benda á Gufxxnes. Gæði
þess og lega mega líka heita hálf-
notuð — ef ekki ónotuð enn.
Vilja ekki fiskimálaf jelögin,
eða einhverjir atkvæðamiklir á-
hugamenn hefja samtökin og
hrinda í framkvæmd þessu lífft-
nauðsynjamáli þjóðarinnar ?
v. e. i