Morgunblaðið - 29.03.1942, Page 5

Sunnudagur 29. mars 1942.
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jönsson.
Ritstjörar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgOarœ.).
Auglýsingar: Árni Öla.
Rltstjórn, auglýsingar og afgrelSsla:
Austurstræti 8. — Slml 1600.
Áskrtftargjald: kr. 4,00 ð. mðnuOi
tnnanlands, kr. 4,50 utanlands.
í lausasölu: 25 aura eintaklO,
30 aura meS Lesbök.
ReyRjauíkurbrjef 28
niiiiiiiimiiiimiiumii (iiimmtnntn
. mars.
Hvets vegna-?
I f FTIR bæjarstjórnarkosning-
arnar varpaði málgagn kom-
múnista hjer í bæ fram þeirri
.spurningu hversvegna Reykvík-
ingar vildu ekki trúa þeim kom-
múnistum fyrir málefnum bæj-
arins. Ljet blaðið undrun sína í
ljós yfir þessum „misskilningi“
borgaranna. Þeim, kommúnist-
v.m. væri trúandi til þess, að
byggja spítala og barnaleik-
velli og annað nýtilegt, bæj-
arbúum til hagræðis, engu síð-
ur en öðrum.
Frá sjónarhól blindra flokks-
manna kommúnista, er þessi
spurning ofur eðlileg. — Fyrir
hverjar kosningar mála þeir
opp allskonar vérkefni, sem ó-
leyst eru enn hjer í bænum. —
Þetta viljum við gera, segja
jþeir. En þeir minnast aldrei á,
með hverju móti þeir komi því
hllu, sem þeir tala um í fram-
kvæmd.
Til þess hafa þeir hin sömu
ráð og aðrir. Að byggja fyrir
fje borgaranna.
Aðalatriðið er ekki, eins og
þeim kommúnistum finnst, að
«eyða því fje, sem fyrir hendi er,
til þess starfa ei* þeim prýði-
'lega trúandi.
En fyrir bæjarfjelagið í heild
og hvern einstakan borgara í
"bænum, en einkum og sjer í lagi
fyrir þá, sem eru. eða kynnu að
verða styrkþurfi, er það aðalat-
riði málsins, að þannig sje bú-
ið að atvinnulífi bæjarmanna,
að það eflist og blómgist með
hverju ári sem líður, jafnfi'amt
því, sem fólkinu fjölgar. Þetta
'er undirstaðan undir öllum njf-
fömum framkvæmdum, jafnt
'hjer í Reykjavík, sem annars-
staðar í landí voru.
En þessa undirstöðu, efna-
lega velmegun þeirra manna,
sem leggja drýgstan skerf til
Ibæjarfjelagsiná, vilja kommún-
istar sprengja í tætlur, og þá
vim leið möguleikana til þeirra
framkvæmda, sem bæjarfjelag-
;ið þarfnhst.
Þessvcgna standa Reykvík-
ingar gegn yfirráðum kommún-
ísta í bænum, gegn yfirráðum
þeirra manna, sem aldrei hafa
jsýnt hina minstu viðleitni til
þess að efla hjer atvinnulíf,
auka framleiðslu og skapa fjöld
anum í höfuðstaðnum lífvæn-
leg skilyrði.
Ofan á þetta bætist svo það,
að kommúnistar eru fyrst og
fremst erindrekar fyrir erlent
vald, ósjálfráðir gerða sinna,
snúast eins og vindhanar á burst
eftir þeim fyrirskipunum, sem
þeim eru sendar utanlands frá.
Þeir eru framandi menn í iöður-
landi sínu, sem mai goft í ræðu
og riti hafa sýnt, að þeir meta
minna íslenska en erlenda hags-
muni.
Úr verstöðvunum.
I verstöðvunum á Reykjanes-
* skaga er afli bátanna enn
mjög misjafn. Alls mun þar kom-
inn á land 2/3 af aflanum, sem
þar var á sama tíma í fyrra. Bát-
ar fóru í 3 eða 4 róðra undan-
farna viku, öfluðu luisjafnt, 6—30
skpd. á bát.
Á Akranesi hefir vertíðin ver-
ið góð til þessa. Yið ísafjarðar-
djúf) hefir og verið góður afli, en
gæftir tregar.
I Yestmannaeyjum hefir afli
verið dágóður, en allmisjafn. 4
róðradagar þar vikuna sem leið.
A Hornafirði hefir þessi vertíð
verið ágæt. Þar mestmegnis beitt
loðnu. Færeysk skip hafa flutt út
aflann þaðan.
Trúin á rifrildið.
f engu munum Við vera eins
* leiknir, íslendingar, eins og
því að rífast. Deilur hafa verið
oldíar hálfa líf. Þær hafa. verið
andlegt eldsneyti þjóðarinnar.
Annars hefðum við drepist úr
kulda hjer á hólmamim, sofnað
út af, ekki nent að anda, ef við
hefðum ekki haft ])á uppörfun, að
þurfa að lifa til þess að skamma
náimgann.
Síðan viðhorfið út á við breytt-
ist, hafa komið í þjóðina nokkr-
ar „sinnisins hræringar“ um það,
að innanlandsdeilur væru kannske
ekki allskostar einhlítar til ]>ess
að tryggja farsæla framtíð þjóð-
arinnar. Þetta rann upp fyrir
allmörgum, þegar sást hylla undir
þann möguleika, að við værum
að tapa sj-álfstæði okkar, ekki
vegna umróts í yfirráðum heims-
þ.jóða, heldur beinlínis vegna þess,
og við vorum að fara á höfuðið
fjárhagslega. Það þótti viðkunn-
anlegra að gera sameiginlegt átak
til þess að reyna að afstýra því,
að við yrðum skuldug hjálenda,
vegna þess að við höfðum ekki
sjeð fótum okkar forráð í fjár-
málum, ekki gefið okkur tíma til
að hirða um „afl þeirra hluta,
sem gera skal“.
Breyttir tímar.
C íðan fjárhagur almennings og
ríkissjóðs batnaði, sækir sýni
lega í hið sarna gamla horf. Nú
finst öllum illindamönnunum, þeim
isem þurfa að berjast með kjaft-
inum, baknaga, rógbera og níða
náungann, að nú megi taka upp
hina sömu þjóðlegu iðju með fullu
offorsi og ákafa, til þess að vinna
upp þau tækifæri, sem kunna að
hafa verið ónotuð, meðan ofur-
lítið var dregið úr deilunum,
vegna tómahljóðsins í ríkisfjár-
hirslunni.
Nú er um óvenjulega mikið að
rífast. Nú er veltiár fjárhagslega,
þó öll sje sú velgengni svo vö]t
sem frekast, getur verið, og þjóð-
in getur staðið ráðþrota og meira
og minna ósjálfbjarga á hvaða
augnabliki sem er. Margir gleyma
]>ví, fyrir hinum gamla ])jóðlega
áhuga fyrir því að skamma ná-
ungann. Nú er hægt að skamma
menn fyrir að þeir græða fje. Því
kommúnistar kenna, að allir þeir,
sem græði, þeir steli hverjum eyri
frá biiHKni fátækari.
En ]>egar til skattgreiðslunnar
kemur, þá verður annað uppi á
teningnum. Þegar t. d. útgerðar-
fjelögin með gömlu skipin fá ; líf og þeirra hagur, að frjáls og
kannske að leggja þriðjung af
gróðanum í varasjóð til endurnýj-
unar framleiðslutækjanna en 80—
90% af öðrum tekjum fara beina
heilbrigð efnahagsstarfsemi fái að
njóta sín í landinu. Er þess skamt
að minnast, að efnahagur þjóðar-
innar var svo aumur, að skáld vor
leið í opinber gjöld, útsvör og og andans menn vorn oft svelt-
skatta, þá er „stuldurinn“ frá ir eða þeim gefið á gadd, mest
þeim fátæku orðinn hinn stórfeld-
asti stuðningur sem hinn sameig-
vegna þess, að hjer var öll efna-
hagsstarfsemi lömuð, viðskifti
iulegi sjóður fátækra og ríkra ; fjötruð og þjóðin efnalega ósjálf-
hefir nokkru sinni fengið í þessu bjarga.
landi.
Stefnumið.
11 jer skal í fám orðum vikið
Skrítið fyrirbrigði.
| þeim erjum, illindum og rógi,
sem dafnar nú með þjóðinni,
að þeim stefnumiðum, sem hefir komið upp eitt skringilegt
þjóðin verður að aðhvllast fvr
eða síðar, ef hún á að reynast
þess megnug að ráða sjer sjálf.
Aðalframleiðslugreinar vorar,
sjávarútvegur og landbúnaður,
: þurfa að geta unnið saman, svo
^ óskyldar sem þær eru í eðli sínu.
* Sjávarútvegurinn verður að vera
þess megnugur að styðja landbún-
aðinn. Þeir, sem í sveitunum búa
og vinna þar hin erfiðu störf, j
fyrirbrigði. Kommiínistar eru farn
ir að tala um samstarf við aðra
flokka. Þykjast þeir tala sem um-j
boðsmenn fvrir íslenskan verka-
lýð, fyrir bændur og hver A'eit
hvað.
En þessum herrum, kommúnist-
um, er rjett að segja það, að þá
sögu má endurtaka í þeirra eyru
eins oft og verða vill, að þeir;
I
hafa aldrei verið, eru ekki og
sem oftast gefa lítið í aðra hönd, | verða aldrei í augum íslenskra
verða að nota vald sitt og að-
stöðu í þjóðfjelaginu til þess að
tryggja frjálst athafnalíf þeirra,
er sjóinn sækja. Með gulli hafsins
og engu öðru verður framtíð sveit-
anna trygð.
Annað aðalstefnumálið okkar
verður að vera það, að sameina
hagsmuni verkamanna og vinnu-
veitenda. Tllvígir spákaupmenn
stjettabaráttunnar halda því fram,
að þetta sje ógerningnr. Þeir óska
þess, að atvinnurekendur níðist á
þeim sem selja vinnu sína, svo
verkafólk tapi sjónar á því, að
allir, sem 'að sömu framleiðslu
vinua, við sama fyrirtæki, eiga
ntanna annað en erindrekar er-
I
lendra einræðisherra. Þeir hafa i
verið hlýðnir flugumenn Moskva-
stjórnarinnar, sem aldrei hafa
getað átt sjálfstæða skoðun í sínu
vesæla höfði, heldur hafa orðið að
dansa eftii* þeim fyrirskipunum,
sem áróðursmenn Rússa hafa lagt
fyrir þá. íslenskir hagsmunir,
sjálfstæði landsins og velferð þjóð
arinnar er þessum lágskríl einkis
virði, samanborið við það að geta
unnið liinum n'issnesku yfirboður-
um gagn.
Svo halda ]>essir menn, að þeir
geti komið sjer í mjúkinn hjá
þjóðinni þessa stundina, af því
sameiginlegra hagsmuna að gæta. j að upp er risinn í heiminum ann-
Þróun bæjarmálanna hjer í j ar kúgari og ofbeldismaður, sem
Reykjavík liefir verið þyrnir í! tekur sjálfum Stalin fram í yfir
augum rógberanna. Því hjer hefir
lífið sjálft- afsannað fullyrðingar
þeirra stjettarógsmanna. Fjöldinn
allur af þeim mönnum, sem vinna
liin erfiðu störf á hafinu eða
stunda hættuminni vinnu í landi,
hafa á undanförnum árum komist
að raun um, að velgengni altvinnu-
fyrirtækjanna er velgengni verka-
mannanna, hrun framleiðslufyrir-
tækja skapar eymd
værkafólks.
og bágindi'
Þriðja atriðið.
O nn þarf að vinna hið þriðja
átak til sameiniugar þjóð
vorri í heilhrigða hagsmuna heild.
Þeir menn, sem mestu megna í
efnahagsstarfsemi þjóðarinnar,
þeir sem mikilvirkastir eru í öflun
fjár fyrir þjóðarheildina, verða að
skilja, að þó efnahagslegt sjálf-
stæði sje mikilsvert og nauðsyn-
legt, þá verður andlaus efna-
þjóð, hvort, sem hún er stór eða
smá, aldrei annað en eyðimörk í
heiminum. Þeim mun minni sem
þjóðin er, fáliðaðri, og vanmegn- tommúnista
ugri til þess að geta nokkurntíma
látið á sjer bera að gagni með
fjármunum sínum, þeim mun nauð j v ustu styrjaldar, sem nokkurn
synlegra er henni að eiga sjer j tíma hefir háð verið í lieiminum,
menningarlíf, sem veitir henni hefir truflað hugi margra manna,
borgararjett í samfjelagi þjóð- bæði hjer og annarsstaðar. Menu
annn. bollaleggja um það. daglega, hvort
En þeir menn, sem helga líf það verði þessi eða hinn styrjald-
sitt hinum andlegu störfum, og araðilinn sem sigrar, eins og lík-
á þanu hátt vinna að ómetanlegum urnar breytist eftir því, hver úr-
verðmætnm í þágu alþjóðar, verða slit verða á þessum og þessum
líka að skilja, að það er þeirra stað.
gangi og grimdaræði. En munur-
inn á þessum mönnum er í augum
okkar Islendinga sá, að Ilitler er
sterkari í svipinn og því meira
hataður meðal frjálshuga manna,
af því hann rjett þessa stundina
er liættulegri frelsinu í heiminum
en Rússinn.
Það er naumast liðið ár síðan
kommúnistar hjer vissu ekki ann-
að en Hitler væri bandamaður
Stalins og þeir ættu að vera and-
víg'ir frelsisbaráttu þjóðanna.
Þetta breyttist á einni nóttu. Og
enn getur það breyst, hvaða nótt
sem er, hvaða fyrirskipanir Bryn-
jólfur Bjarnason fær austan frá
Kubizef eða hvar sem hin rauða
áróðurssveit hefir bækistöð sína.
Svo gerast þessi viljalausu verk
færi rauða einræðisins svo frek-
lega heimsk að halda, að þeir
geti þvegið af sjer landráðastimp-
ilinn af því að ýmsir líta svo á,
að Nazismaharðstjórn sje nær bæi
ardyrum okkar í dag en einræði
Ótti os: örvergi.
opnagnýr hinnar æðisgengn-
Jiiiiimmmiimmiimiiiminmiiiimaimm*
Margir mætir menn hafa ekki
enn komið auga á, að hjer er a8~
eins um eitt að ræða. Að Nazism-
. inn verður gersamlega yfirbugað-
ur og að velli lagður. Spurningin
er sú ein, hve langan tíma það
tekur.
Hin lífræna framþróun í heim-
innm er vaxandi frjálsræði, og
skifting yfirráða á löndum eftir
þjóðerni. Lönd er hægt að leggja.
undir sig með vopnum. En þjó8-
vitund og frelsisþrá ekld. Meim
tala nm hvernig endalok þessarar
styrjaldar verður og hvernig fri5-
ur verði saminn. Geri menn sjer
það í hugarlund, að vopnavald
Nazista veiti þeim og stefnu þeirra
yfirráðarjett yfir mörgum þjóð-
löndum. Fallbyssur þeirra og
sprengiregn hefir ekki unnið þeim
hylli neinnar ])jóðar. Yfirráð síu
yfir löndum sigraðra þjóða geta
þeir aldrei trygt sjer nema með
vopnavaldi, livort sem friður er
saminn á pappírnum eða ekki.
T’að vopnavaTd verður yfirbugað
af lífsþrá þjóðanna, framþróun.
mannkynsins. Þetta er eins víst,
eins og dagur fylgir nótt. Og eins
hitt, að þeim mun- Tengur sem
nótt nazismans gti'úfi yfir löndum
Evrópu, þeim mun þungbærari
Arerða afieiðingar hans fyrir hina
marghrjáðu þýsku þjóð í fram-
tíðinni.
Það er álíka gáfulegt að halda
því fram, að ofbeTdi nazismans
nái varanlegum yfirráðum yfir
f r j álsbornum mennin garþ jóðum,
eins og að spá því, að vatnsföll
taki upp á því að brevta eðli sínn
og renna upp í móti. Að t. d. gera
ráð fyrir því að Sogið færi að
renna í Þingvallavatn.
Adolf HitTer með öllum sínum
liðsafla, vígvjelum og þrælbundnu
herliði, getur stöðvað framþrónn
frelsisins í heiminum, eins og
verkfræðingur getur sett stíflu í
fljót um stund. ‘
En hinn þungi straumur lífsins
til aukins frelsis og mannrjett-
inda heldur áfram að leita í sama
farveg. ITann verður aldrei stöðv-
aðnr.
Það er jafnmikil fjarstæða
að Hitler geti ráðið niðurlögnm
lífsþróunar mannkynsins í frelsis-
átt, eins og Hojgaard & Schultz
geti snúið við þyngdarlögmálinn í
fallvötnum landsins.
Fjárlagaræðan.
Síðasliðinn fimtudag' flutti
f jármálaráðlierra, Jakob
Möller, f járlagaræðu sína. Svo
sem venja er til, gaf fjármálaráð-
herra við þetta tækifæri bráða-
birgða yfirlit um afkomu ríkis-
sjóðs s. 1. ár. Var afkoman einkar
hagstæð, tekjuafgángur á rekstr-
arreikningi 17.7 milj. króna.
Hvorttveggja, tekjur og gjöld,
fóru langt fram úr áætlun fjár-
laga. Tekjurnar voru áætlaðar
18.5 milj. kr., en urðu 49.5 milj.,
eða 31.0 milj. umfram áætlun.
Gjöldin voru áætluð 18.0 milj. kr„
en urðu 31.8 milj., eða 13.8 milj.
hærri en áætlað var. — Þessi
einkar hagstæða afkoma ríkis-
sjóðs er fyrst og fremst að þakka
hinum miklu tekjum, er þær eiga
aftur rót sína að rekja til góðrar
afkomu atvinnuveganna og borg-
aranna.