Morgunblaðið - 31.03.1942, Síða 2

MUKGUNBLAtilt)
Þriðjudatfur 31. mars 1942.
Sjóorasta
fi Norður-
Ishafi
Indverjar fá sjálfsstjórn
Fregnir hafa borist um sjó-
orustu i Norður-íshafi.
I»ýska herstjórnin skýrði frá
þessari orustu í gær og hjelt því
fram, að jjýsk tundurspilladeild
hefði sökt með fallbyssuskot-
hríð og fundúrskeyti, stóru 10
þús. smál. kaupfari, sem hlaðið
var skriðdrekum og skotfærum
og var á leiðinni í hópsiglingu
flrá New York til Murmanpk.
Daginn áður höfðu þýskar flug-
vjelar gert árásir á skipaflot-
ann.
Hérstjórnin segir að nokkr-
um hluta af áhöfn 10 þús. smál.
skipsins og annars skips, sem
sökt var í loftárásunum, hafi
verið bjai’gað um borð í þýsku
tundurspillana.
Eftir að bjart var orðið af
tíegi (segir þýska herstjórnin)
tókst orusta milli fundurspill-
anna og margfalt öflugri breskr
ar flotadeildar, sem í voru beiti-
skip og tundurspillar, og sem
var í fylgd með skipaflotanum,
og hæfðu þýsku herskipm
breskt beitiskip með tundur-
skeyfi, en vegna hriðar var ekki
hægt að sjá með hvaða árangri.
Hjóðverjar mistu í „hörðum
bardaga“ einn tundurspilli, en
f'Yniklum hluta af áhöfn hans var
bjargað og gerðu það þýsku
tundurspillarnir, eftir að þeir
höfðu hrakið burtu breska
tundurspilladeild.
Leiðtogar
Indverja i ráð-
stetnu
Leiðtogar Indverja sitja nú
á ráðstefnum. Fram-
kvæmdaráð Indverja sat á
fundi í allan gærdag, og er talið
að allir fulltrúarnir í ráðinu
hafi nú látið í ljós skoðanir sín-
ar á tillögum Cripps.
Ráðið kemur saman að nýu
í dag. Gandhi hefir gætt algerr-
ar þagmælsku og sat ekki fund
ráðsins. En í dag er búist við að
hann ávarpi ráðið og að því
búnu mun forseti kongress-
flokksins flyt'ja ræðu.
Framkvæmdaráð Múhame'ðs-
trúarmanna flokksins sat á
ráðstefnu í allan gærdag og í
gærkvöldi var fundum þcss
frestað þar til í dag.
Búist er við að bæði kongress-
flókkurinn og Múhameðstrúar-
mannaflokkurinn lýsi yfir af-
stoðu sinni í dag. Niðurstaðan
af fundunum í gær (segir
frjettaritari Reuters í Nýu
Delhi) virðist benda til nokk-
urs hiks af hálfu framkvæmda-
ráðanna.
89 skipum sökt
í Atlantshafi
l-v ýska herstjórnin tilkynti í
* gær, að 16 skipum hefði
verið sökt við Atlantshafsströnd
Norður-Ameríku, samtals
110.600 smál., þar af 8 olíuskip-
um, samtals 73.900 smál.
Það var opinberlega tilkynt
í Washington í gær, að 98 skip-
um bandamanna hefði verið
sökt í Atlantshafi frá því 7. des.
síðastliðinn, þar af 51 við aust-
nrátrönd Bandaríkjanna.
Yfirflotaforingi Bandaríkj-
anna, King aðmíral, hefir verið
stefnt fyrir flotamálanefnd öld-
ungadeildarinnar, til þess að
gefa skýrslu um hvaða gagn-
ráðstafanir hafi verið gerðar
gagnvart kafbátahernaðinum.
Smíth. einn af fulltrúunum í
nefndinni, sagði í gær, að 'nann
vildi fá upplýsingar hjá King
um það, hvaðan kafbátarnir
fengju eldsneyti. ,,Þeir hljóta að
fá það einhyerstaðar í þessari
heimsálfu“, sagði hann.
won Gronau
Ifregn frá Berlín í gær var
skýrt frá því, að flugmála-
f'ulltrúi Þjóðverja í Tokio, von
Gronau, hefði undanfarið ferð-
f.st um vígstöðvar Japana í
Austur-Asíu.
Vaxandi hernaðarað-
gerðir Finna
að var opinberlega tilkynt
* í Helsingfors í gær, að
finskar flugvjelar hefðu dreift
nokkrum rússneskum .herflokk-
um á Kirjálaeiði á laugardag-
inn. Finnsku flugvjelarnar
skutu auk þess niður 27 rúss-
neskar flugvjelar.
I tilkynningú- fússrtesku her-
stjórnarinnah í nótt' var' skýrt
frá því. að engar markverðar
breytingair hefðu gerst &■ víg-
stöðvunum í gær.
Rússar segjast hafa skotið
niður 161 þýska flugvijel; í vik-
unni 22. mars til 28. mars. —
Sjálfir segjast þeir hafa mist á
sama tíma 71 flugvjel.
Þýska herstjórnin skýrði í
gær frá hörðum bardögum á
Donets svæðinu og fyrir austan
Kharkov. Bardagar hafa einn-
ig verið háðir á mið- og norður-
vígstöðvunum, en þar h'efir
kólnað í veðri aftur,
Þýski flugherinn hefá'r gert
arásir á Moskva og aðrar rúss-
neskar herstöðvar.
eftir stríðið
En fulltrúa í stríðs-
stjórn Breta strax
Sir Stafford skýrir frá tiliögum
bresku stjórnarinnar
Tillögur Breta, eða yfirlýsing bresku stjórnar-
innar í Indlandsmálunum, sem birt var í Nýu
Ilelhi í fyrrakvÖld, er í höfuðatriðum þessi:
Strax eftir stríðið verður Indland gert að frjálsu og
óháðu samveldislandi í breska ríkjasambandinu, tengt
Stóra-Bretlandi aðeins gegnum sameiginlegan konung.
Staða þess verður nákvæmlega hin sama og staða Kanada
eða Suður-Afríkusambandslandanna. >
Þar sem Indland er á sama hátt og Rússland nokkurskonar
álfa út af fyrir sig, með fjölmörgum smáríkjum og þjóðabrotum
og til þess að hin einstöku ríki fái notið sín til fulls, skal Ind-
land gert að sambandsríki, og strax að stríðinu loknu skal sett
á laggirnar nefnd manna, skipuð Indverjum, til þess að sémja
nýja stjórnarskrá fyrir „bandaríki Indlands“.
Loftárás á Danmörku
í fregn frá Ritzau frjettastof-
unni í Khöfn í gær. var skýrt
frá því, að bresk Sprengjúflug*
vjel hefði í fyrradag varpað
þungri sprengju á Fjón.
Nokkur hús löskuðust eða
eyðilögðúst. En manntjón varð
ekkert.
Öllum ríkjum í breska Ind-
landi og einnig indverskum ríkj-
um sem utan þess standa ska'l
heimilt að gerast aðilar að þe^su
bandaríki, en þeim skál einnig
heimilt að standa utan þess. án
þess að rjettur þeirra sje skert-
ur. Þess er pinnig væpst, að
stjórnarskrárnefndin. finni rjett
láta og sanngjarna lausn á-
vandamálum minnihlutaþjóða-
brotanna í Indlandi, og breska
stjórnin leggur til að rjettindi
þ.eirra verði trygð með samping-
um.
Á þessu fyrirkomulagi er þó
mikilvægur fyrirvarj:
Ef leiðtogar Indverja koma
isj.er saman um einhverja aðra
jlausn, áður en stríðið er búið,
'skulu þe.ir hafa fulla heimild til
þess að framkvæma hana. í stað
) eirra sem hjer er um rætt.
BRETAR ÁSKILJA
SJER —
En á meðan stríðið stendur
yfir áskilja Bretar sjer rjett til
þess að hafa á hendi landvarnir
í Indlandi. Mun vfirhershöfð-
ingi Breta í Indlandi eiga áfram
sæti í framkvæmdaráði Ind-
lands,
En til þess að Indverjal* geti
átt sína hlutdeild í landvörnun-
um, ekki aðeins í Indlandi, held-
ur einnig á öðrum vígstöðyum í
heiminum er þeim boðið, ef þeir
iallast á yfirlýsingu stríðsstjórn
arinnar, að eiga fulltrúa í
bresku stríðsstjórninni og enn-
íremur í Kyrrahafsráðinu, sem
leggur á ráðin um varnirnar í
Kyrrahafi og sem á sæti í
London.
Ennfremur er þeim boðið að
eiga fulltrúa á friðarráðstefn-
únn'i, sem haldin verður eftir
eftir stríðið.
Þetta eru tillögur Breta í
stuttu máli. Höfuðatriðið í þeim
a þetta: St.jórnarfyi'irkomu-
lagið verður að mestu óbreytt,
að öðru leyti en því að Indverj-
ar fá fulltrúa í bresku stríðs-
stjórninni og í Kyrrahafsráðinu,
þar til eftir stríðið, en þá fá þeir
fullt .frelsi og rjett til þess að
íáða stjórnarfyrirkomulagi sínu
sj.álfir. ví- v
EF NEITAÐ —
Sir Stafford Cripps fíutti út-
ívarpsræðu í Nýju Delhi í gær
;og útskýrði tillögur þessar og
tilgang Breta og' sagði að til-
gangurinn væri að gera Ind-
\erja algerlega frjálsa, á borð
yið Breta sjálfa.
En ef IndvQrjar gætu ekki
komið sjer saman um að fallast
á þessar tillögur, þá myndi það
vc-kja hrygð meðal allra sannra
Jndlandsvina.
Þá myndi ekki verða tími nje
tækifæri lil að taka málið upp
nð nýju fyr en eftir stríðið.
Indverjar hefðu ekki getað
örðið á eitt sáttir um sjálfstSeðís-
i.iál sín, sagði Sir Stafford, og
Bretár hefðu verið sakaðir um
að hafa reynt að hagpast ’ á
Sundrungu þeirra. Nú hefðu
Bretar tekið forustuna og stæði
éingöngu á Indverjum sjálfum.
Persónulega kvaðst Sir Staf-
ford vera sannfærður um gildi
þeirra tillagna, .sem honum
hefði hlotnast aðÞera fram fyr-
ir hönd stríðsstjórnarinnar í
London og sem samþyktar
hefðu verið af atríðsstjórninni
i einu hljóði.
Hann kvaðst bíða vongóður
hinna mikilvægu ákvarðana.
sem leiðtogar Indverja myndu
taka næstu daga.
Sumner Welles, settur utan-
n'kismálaráðherra Bandaríkj-
anna, sagði í gær, að Banda-
iíkjamenn biðu úrslitanna „í
alvörublandinni von“.
Myndir af
árðs Breta i St.
Nazaire
Breskur sjóliðsforingi, sem
tók þátt í árásinni á St.
Nazaire í Frakklandi fyrir helg-
ina, skýrði frá því í gær, að
myndir, sem teknar voru í árás-
inni, leiddu í ljós, að megintil-
ganginum hefði verið náð. —
Myndirnar sýndu, að einu hlið-
inu í stærstu skipakvínni í St.
Nazaire, hefði verið svift í
burtu.
Á myndunum sjest ekki urni-
ull af breska tundurspillinum
Campbeítown, sem sigldi á
hliðið, og er talið að aftari
helmingur tundurspillisins hafi
sokkið í hliðinu og að innsígl-
ingin í skipakvína sje þár méð
lokuð.
Af þessu leiðir, að sennilegt
■ið Þjóðverjar geti ekki notað
höfnina í St. Nazaire fvrir
stærsta herskip sitt, Tirpitz, a.
rn. k. um eins árs skeið. En SL
Nazaire var eina höfnin fýrir
vestan Þýskaland og Ítalíu, fem
gat tekió á móti jafnstóru skípi.
Alexander flotamálaráðherra
Bréta flutti ræðu í gær og sagðí
,iö árasin á St. Nazaire væri eitt-
hvert ágætasta og djarflegasta
afrek sem Bretar hefðu unnið í
þessu stríði. •
í Þýskalandi er árásinni hiiis-
vegar lýst sem hrapalegum 6-
sigri Breta.
Skólaleikfimi er Njer
I mikilli framför
Fimleftkamót skóla-
nemcnda liófst fi ftjær
Skólasýningar Fimleikakenn
aráfjelags fslands hófust í
íþróttahúsi Jóns Þorsteinssonar í
gærdag. Á fyrstu sýninguna var
boðið ýmsum embættismönnum rík
is og bæjar, íþróttaforkólfum og
blaðamönnum. Sýning þessi hófst
kl. 4,30 og var þar margt áhorf-
enda.
Mtir að Benedíkf Jököbssoii.
fonn. fjelagsins, hafði sett rúót-
ið, hófust Sýningar. Fyrst sýndti
13 ára telpur úr Austurhæjarskól-
anmn, kermari ITnmir .Tónsdóttir1, .
þíi 13 ára drengir úr sama skóla*
undir stjórn Hannesar Þórðarson-
ar. Þá sýndu Mentaskólastúlkur,
undir stjórn Fríðu Stefánsdóttúr.
Kéimáraskólapiltar, ufídir : stjörn
Aðalsteins ITallssoiiar og loks telp
ur úr 2, og 3. bekk ''GágrffræSa-
skóla Reykjavíkur, Imdir stjórn
Vignis1 Andrjessonar.
Onnur sýniftg fór frám í gœv-
kviildi og í dag vei'ða þrjár sýn
iugar, samtals 14 flokkar, klnkkán
10 f. h., 3 og 8,30 e. h. Sýningar
þessar eru fyrir almenning.