Morgunblaðið - 31.03.1942, Page 5

I*ríðjudagur 31. mars 1942.
»
Útgef.: H.f. Árvakur, Heykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Rltstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgöarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Rjttetjórn, auglýsingar og afgreittsla:
AusturStræti 8. — Sfmi 1600.
Á»k*ráftargjald: kr. 4,00 á mánutti
innanlands, kr. 4,50 utanlands.
í lausasölu: 25 aura eintakitS,
30 aura meö Lesbók.
BRjE
A
Skattarnir
f-> Á eru skattafrumvörpin kom-
in fram á Alþingi og þar
aneð horfinn kvíði snmra blaða
yfir því, að þau myndu e. t. v.
gleymast að þessu sinni.
Þeir verða sjálfsagt margir, sem
þurfa að kíkja í þessi skatta-
frnmvörp, því að þau snerta hvern
•tvinasta gjaldþegn á landinu.
Síðusto skattalögin voru sam-
þykt í maí í fyrra. Nii koma
fram ný skattafrumvörp, sem um-
turna öílu í skattalöggjöfinni frá
í fyrra og þeim er ætlað að ná til
þess skatts, sem á er lagður á
þessu ári og sem miðast við
tekjurnar árið sem leið. Þessi sí-
felda bi'eyting á skattalöggjöfinni
«r ákaflega óheppileg. Ilún gerir
. allan atvinnurekstur í landinu ó-
fryggan og hlýtur að draga úr
framtaki manna á sviði atvinnu-
lífsins. Menn vita aldrei hvaða
f því, sem frám fór á Alþingi
vikuna sem leið, er það eink-
um tvent, sem dregið hefir að sjer
athygli manna. Það er lokasennan,
sem varð við fyrstu umræðu um
frumvarp Alþýðuflokksmanna um
breytingar á kjördæmaskipuninni
og skýrsla sú, sem fjármálaráð-
herra, Jakob Möller, gaf um fjár-
hagsafkomu ríkissjóðs á síðast-
iiðnu ári, um leið* og hann lagði
ifram fjárlagafrumvarpið fyrir ár-
ið 1943, og þær umræðúr, sem út-
af þessu spummst.
★
Umræðunni um breytingar á
kjördæmaskipuninni Jauk á jiriðju
daginn var.
Fóru umræðurnar harðnandi
eftir því sem á leið.
Þessi þátturinn í umræðunum
náði hámarki í því, sem þeim fór
á milli, Jóni á Akri og Hermanni
Jónassyni forsætisráðherra.
Forsætisráðherra hafði í umræð
nnum meðal aunars mjög á lofti
haldið þeirri röksemd gegn því,
að nú væri verið að hrófla nokk-
uð við kjördæmamálínu, hve tím-
arnir væru alvariegir. Á slíkum
tímum væri skylda manna að af-
frá Alþingi
RITAÐ AF SNJÓLFI
flokksbróður sinn, Ásgeir Ásgeirs-
son, fvrsta flm. þessa frv., á það,
hver afstaða hans hefði verið þá
og dró hann upp mynd af því,
hve riddaraleg hefði verið fram-
ganga þeirra Ásgeirs og hans 4
fundum austur í Rangárvalla-
sýslu, þegar þeir sameiginlega
voru að berjast gegn því, að nokk
uð yrði slakað á klónni í kjör-
dæmamálinu. Ljet. hann í Ijósi
hrygð sína yfir því, liversu kom-
ið væri fyrir Ásgeiri', hve hrapal-
lega hann hefði misstigið sig.
Kvaðst Sveinbjörn háfa í lengstú
liig vonað, að Ásgeir mundi halda
einhverju af hinni fyrri' sannfær-
ingu sinni þrátt fyrir vistaskift-
in. En nú hefði sú von brugðist,
því hugsun Ásgeirs væri sýnilega
rofin langs og þvers.
Þó að Sveinbirni Högnasyni
þætt.i frumvarpið alt ilt og hölv-
að, þá náði nú reiðin fyrst tök-
um á honum, þegar haun fór að
tala um þann kafla þess, sem
fjallar um það, að t.eknar verði
neita þ.eim gamla Adam, flokks-jupp hlutfallskosningar í tvímenn-
mannimim, og taka afstöðu til
málanna alveg án tillits til þess.
skattalög eru í gildi það og það . ]1Var menn stæðu í flokki. Og auð-
árið. Valdhafarnir svara vafalaust vitað bæri fulltrúum þjóðarinnar.
þessu þannig, að tímarnir nú sjeu
þannig, að eðlilegt og rjettmætt
sje að gera brevtingar á skatta-
löggjöfinni. Þetta kann að fá stað
íst; að því er snertir hinar hærri
tekjur, striðsgróðann svonefnda,
en naumast skattinn á öllum al-
mennmgi.
Höfuðhreyt.ingin, sem lagt er til
alþingismönnunum, að ganga hjer
á. undan með góðu eftirdæmi.
Þetta. varð til þess, að Jón á Akri
vakti máls á því og benti (i, að
öðruvísi hefði áður, og það ekki
alls fyrir löngu, þotið í þeim
skjá. Benti Jón á í því sambandi
þátttöku forsætisr&ðherrans í
bæjarstjórnarkosningaslagnum í
i að gerð verði nú á skattalöggjöf- j Reykjavík, bæði í útvarpsumræð
inni, sem sje sú, að afnema frá-
‘ilráttarheimildina, þ. e. að draga
megi greiddan tekjuskatt pg út-
svar frá hreinum tekjum, hefir
; áðnr verið gerð að umtalsefni hjer
í blaðinu. Vjer höfum talið þessa
um og blaðaskrifum.
Sagði Jón, að forsætisráðherr-
ann hefði síst verið þar eftirbátur
annara í því að ganga á fremstu
nöf harðvítugrar og grimmrar
flokkaádeilu og það fyrst og
'lireytingu varliugaverða, af þeirri fremst á sinn eigin samstarfsflokk,
ástæðu, að með henni er brott Sjálfstæðisflokkinn. Fleini dæmi
numinn éini hemillinn, sem skatt- nefndi hann þessu lík. Þótti Jóni
'þegarnir hafa til varnar óhæfilegri
skattaalagningu. Það skal játað,
að með skattafrumvarpi stjórnar-
'innar nú, er hlutur skattþegnanna
-«kki gerður lakari en áður var,
vegna þess að skattstiginn er
lækkaður sem því svarar, að hin-
.ar skattskyldu tekjur verða hærri
•«n þær áður voru. En áhættan
fyrir skattþegnana er, að síðar
verði sú hreyting gerð, að skatt-
stiginn éinn verði liækkaður og'
l>á verður þeirra hlutur gerður
veri'i en áður. Verða því skattþeg-
arnir að vera vel á verði um þetta
í framtíðinni, því að við þekkjum
þpð frá fyrri tíð, að sumir flokkar
hafii mikla löngun til að hafa
Iieinu s'kattana sem hæsta.
Rök ríkisstjórnarinnar fyrir
■jiessari stefnubreytingu erú veiga-
mikil — það skal játað. Okltar
-atvinnurékstur er þannig, að tekj-
urnar eru mjög breytilegar frá
á.ri til árs og verða því skattarnir
ærið misjafnir, meðan frádráttar-
reglan gildir. Með afnámi' hennar
yerða skattar áhættufyrirtækja
jafuari og rjett.látari. Þess vegna
liefir ríkisstjórnin lagt til, að
.breytingin verði gerð.
þessi framkoma forsætisráðherr-
ans nú, þetta friðartal, skjóta
skökltu við og ekki' vera í góðu
samræmi við þá hugsun, sem þá
hefði liaft. yfirhöndina hjá ráð-
herranum og- stjórnað orðum hans
og athöfnum.
Af þessu reiddist Hermann -Jón-
asson svo, að liann gaf um það
hátíðlega yfirlýsingu, að Jón á
Akri .væri sá þingmanna, er hann
vildi síst hafa fyrir stuðnings-
mann. En Jón gaf þá yfirlýsingu
á móti jafnharðan, að sjer væri
ekki síður ógeðfelt. að veita Her-
manni Jónassyni stuðning en hon-
um að þiggjá.
Mátti nm þessi viðskifti, segja,
að hvorugpr vægði fyrir öðrum.
Þar át hver úr sínum poka.
★
Sá. maðurinn, næst forsætisráð-
herranum, sem fastast og ákveðn-
ast mælti því í gegn, að nokkru
yrði þokað í sanngirnisátt í kjör-
dæmámálinu, var Sveinbjörn
Högnason. Harmaði hann það
mjög', hve langt Framsóknarflokk-
urinn befði gengið í þessa átt
1933. L.jet hann ekki undir höfuð
leggjast að minna fyrverandi
iskjördæmum. Þá var engu lík-
ara en að komið væri við opna
kviku.
Ekki sagði hann það nú að vísu
berum orðum, að himinn og jörð
mundi forganga, þó þetta ákvæði
næði fram að ganga. En hann dró
ekki dul á það, að með því væri
sunginn útfararsöngurinn yfir
lýðræðinu hjer á landi. Það leyndi
sjer ekki. að þingmömnum og öðr-
nm, sem á, hlýddu, var ]>að ofraun
að líta á þessi ummæli sem óskeik-
ula opinberun, ])ó flutt væri hún
í prestlegum viðvörnnartón.
★
Ýmsum varð það næst hendi að
velt-a því fyrir sjer. hvernig það
mætti verða banahiti lýðræðisins,
þó að, til dæmis að taka, sú hreyt-
ing kæmist á, sem yrði þess vald-
andi, að Sjálfstæðisflokkurinn í
Rangárvallasýslu, sem fjelck ]iar
við kosningarnar 1937 um 890
atkv., fengi annan þingmanninn,
í stað þess að Framsóknarflokk-
urinn, sem fjekk þar 940 atkv.,
hefir nú báða þingmennina.
í SkagafjarSarsýsIu, svo bent
sje á dæmi í öðru tvímenniskjör-
dæmi, fjekk Sjálfstæðisflokkurinn
1937 um 980 atkv., en hvorugan
þingmanninn, en Framsóknar-
flokkurinn, sem hlaut þar um
1070 atkvæði, fjekk báða þing-
mennina.
Það er þetta ósamræmi, þessi
rangindi, er hjer koma fram, sem
hlutfallsko sningar í tvímennis-
kjördæmum eiga að ráða. bót á.
Þessi dæmi og önnur þvílík eru
skýr og ótvíræð sömiun ]>ess,
hversu Sveinbjörn Högnason og
hans nótar skripla á sköturoð-
inu, þegar þeir eru að leitast við
að telja mönnum trú um það, a.ð
með hlutfallskosningum í tví-
menniskjördæmum sje reitt til
höggs við lýðræðið. Þau rök eru
lialdlaus. Það gat engum dulist,
sem hlýddu á bægslagang Svein-
bjarnar Ilögnasonar og annara
Framsóknarmanna gegn hlutfalls-
kosningnm í tvímenniskjördæm-
um, að það var eklci umhyggjnnni
fyrir lýðræðishugsjóninni fyrir
að fara. Andstaðan gegn þessu er
af alt öðrum toga spunnin. Það
er sii flokkspólitíska eigingirni,
sem d;pmi þau, er áður voru
nefnd, er rjett spegilmynd af, sem
þessir . talsmenn ' Framsóknar-
flokksins vilja halda dauðahaldi
í, vitandi vits um það, að þeir
gera það í trássi við eðlilega og
heilbrigða framkvæmd lýðræðis-
ins. Gott dæmi nm það hvernig
Framsóknarflokkurinn lítur á hlut
fallskosningar þegar hann hyggur
sig hafa hag af þeim, er kosninga-
fyrirkomulagið til bimaðarþings.
Framsóknarflokkurinn rjeði því
að þar eru viðhafðar hlutfalls-
kosningar. Á síðasta reglulegu
búnaðarþingi voru gerðar ýmsar
breytingar á kosningatilhöguninni
en.þá þótti Framsóknarflokknum
engin ástæða til að hrófla nokkuð
við hlutfallskosninga fyrirkomulag
hm.
Þessvegna var það, að þeim,
sem hlustuðu á málflutning Svein-
bjarnar Högnasonar, þótti fara að
kárna gamanið, þegar hann -fór
að tala um síngirni og sjerhags-
mnni í sambandi við flutning
]:>essa máls. Allir, sem á. hlýddu,
ljúka upp einum munni um það,
að hjer hjyggi Sveinbjörn ærið
nærri sjer og sínum flokki.
★
Nokkuð var í þessum umræðum
talað um stjórnmálaflokkana,
uppbyggingu ]>eirra og það, að
þingmenn væru stundum lausir á
kostunum í flokksvistinni. Var það
ejnkum Bergur Jónsson, sem ljet
móðan mása, um þetta. Benti han,n
í ])ví sambandi á hrotthlaup Ás-
geirs Ásgeirssonar úr Framsókn-
arflokknum, og veittu menn því
eftirtekt, að eigi var laust við, að
þá kendi nokkurs klöbkva í rómn-
um hjá Bergi.
Þá mintist hann á hvarf Magn-
úsar Toi’fasonar úr Bændaflokkn-
um og endurheimt Framsóknar-
flokksins á honum, og var þá eigi
frítt við að komið væri nokkurt
gorhljóð í röddina.
Enn mintist hann á Hjeðinn
Valdimarsson sem dæmi um fall-
valtleikann í þessum efnum, en
]>á varð eigi af látbragði ha)is
sjeð, hvoi’t honum líkaði betur
eða. ver.
★
I síðasta brjefi var á það bent,
að almanna rómur drægi mjög í
efa heilindi Alþýðuflokksins í
flutningi þessa máls. Síðan hefir
ýmislegt það fram komið( í mál-
flutningi og- skrifum þeirra, sem
sýnir, að þessar grunsemdir eru
ekki gripnar úr lausu lofti.
Alþýðuflokksbroddarnir fara
ekki dult með það t. d., að nú
reyni á samstarf Sjálfstæðisflokks
ins og Framsóknarflökksins. Það
Skýrsla sú, sem fjármálaráð-
lierra gaf um fjárhagsafkomu rík-
issjóðs á s.l. ári, vakti mikla at-
hygli. Menn hðfðu að vísn vitað,
að fjái-hagsafkoma ríkisins á liðnu
ári væri góð, en tæplega gert ráð
fyrir svo miklum tekjuafgangi.
Veltur nú mikið á því, að þau
húmamishyggindi, sem í hag
koma, fái að njóta sín á Alþingi
og í ríkisstjórn í meðferð og notk-
un þessa fjár og að menn geri sjer
þess ljósa grein, að það er ekki
minni vandi að gæta fengins fjár
en að afla þess.
Það leikur ekki á tveim tung-
um, að framkoma Skúla G-uð-
mundssonár, fulltrúa Framsóknar-
flokksins í þessum umræðum, var
mjög óriddaraleg. í stað þess að
ræða um lausn aðsteðjandi vanda
mála fór hann að róta upp í gðml-
um deilumálum flokkanna og
hafði sýnilega varið til þess mikl-
um tíma að lesa sjer þar til.
f þessari aðferð kemur í Ijós
sama lyndiseinkunnin, sami geð-
þlæriún og í Tímadálkunum, sem
Skúli hefir stumlum verið að
skrifá, en þeim húskrossi hefjr nú
verið ljett af lesendum blaðsins'og
sjálfsagt ekki að raunalansu.
Annars her víst að líta á þetta
frumhlaup Skúla, sem fjölda
margir flokksmenn hans hafa engu
síður en aðrir ógeð á, sem útrás
innibyrgðrar óánægjú með sam-
starfið við Sjálfstæðismenn af
hálfn hinna taumskökku og þver-..
reiðu manna í flokknum, sem alt-
af liggja í vinstra tanmnum.
Svo sem vænta mátti fjekk
Skúli góð svör og gild hjá Jakob
Möller fjármálaráðherra.
Ræða Þorsteins Briems var
mjög eftirtektarverð. Kom þar
fram skarpur skilningur á áhrif-
um yfirstandartdi tíma á þjóðar-
háttu okkar og athuganir og til-
lögur hins hyggna og gjörhugnla
húmanns og fjármálamanns um
það, hvernig beri að mæta þessa
nýja viðhorfi.
Avarp það, sem Brynjólfur
Bjarnason flutti fyrir hönd komm-
únistaflokksins, var í engu frá-
brugðið því vanalega, það var
endurprentun af fyrri samkynja
útgáfum, boðskapur um gjörbylt-
I
1 skyldi nú ekki vera, að það væri
frekar löngunin til þess að eyði-
leggja samstarf þessara flokka,
sem hefði blásið þeim í brjóst að
bera málið fram nú, en umhyggj-
an fyrir umbótum í kjördæmamál-
inu ?
1 ing þjóðfjelagsins, þar sem öllum
er boðið upp á allsnægtir og vel-
sælu án ]>ess að nokkur eignist
neitt. Gagnrýni hans var líka ó-
hreytt útgáfa, gamlar lummur,
þar sem atvinnurekendurnir ero
skammaðir niður fyrir allar hell-
| ur, ef atvinnnreksturinn ber sig
ekki, en ef atvinnureksturinn ber
sig og afvinnurekendurnir græða,
þá eru þeir ennþá ámælisverðari
og skammaryrðin, sem þeim ern
valin, ennþá hatramari. Þá ern
þeir arðræningjar, blóðsugur o. s.
frv.
Samhljóða þessn eru dómarnir
um vaklhafana, Alþingi og ríkis-
stjórn.
Ef þeir, sem fara með ríkis-
kassaii)). hafa ekki altaf fullar
hendur fjár til hvers sem vera
skal, er það ,af því, að Alþingi
FRAMH. Á SJ'ÖTTU SÍÐT