Morgunblaðið - 17.10.1942, Qupperneq 5

V
ILaugardagur 17. okt. 1942.
S )
2¥tcrgtmb!ato$
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Pramkv.stj.: Sig-fös Jónsson.
Rltstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgttarm.).
Auglýsingar: Árni óla.
Ritstjórn. auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áikriftargjald: kr. 5,00 á mánuöl
innanlands, kr. 6,00 utanlands.
1 lausasölu: 30 aura eintakitS.
40 aura me8 L»esbók.
VIÐ FÓTSKO
MEIST
ARANS FRÁ MÚLA
Um hvgíja er kosið?
Við hverjar alþingiskosningar
er nauðsynlegt fyrir kjós-
•endur að gera sjer ekki aðeins
^rein fyrir þeim málefnum,
sem um er kosið, heldur einn-
ig því, hvaða möguleikar eru
fyrir hendi um úrslitin. — Að
öðrum kosti geta atkvæði farið
forgörðum, og við hverjar kosn
ingar ónýtist fjöldi atkvæða
á því, að kjósendurnir hafa
jþetta ekki nógu skýrt í huga.
Hjer í Reykjavík er t. d. nú
að þessu sinni ekki kosið um
neitt annað en 5. mann Sjálf-í
stæðisflokksins, Pjetur Magnús
Eon og 3. mann kommúnista,
Sigfús Sigurhjartarson, og þá
um leið um þá Hallgrím Bene
diktsson og Sigurð Guðnason.
Alþýðuflokkslistinn getur
ekki komið nema einum manni
að. Flokkurinn hefir fórnað
Sigurjóni Ólafssyni fyrir Har-
ald, og það þýðir ekkert að
berja höfðinu við steininn í því
efni — Þeír menn sem vilja
.fella kommúnistann, en hefðu
viljað Sigurjón helst, verða því
að velja það, sem þeir vil'já
xiæst helst, og kjósa lista Sjálf-
stæðismanna. Munu þeir ekki
verða fáir, sem þetta mundu
jrera, ef þeir væru vissir um
að Sigurjón gæti ekki náð
Jkosningu.
En sjerstakiega ættu þeir
kjósendur, sem hafa af ein-
hverjum ástæðum verið að
ihugsa um að kjósa Árna frá
Múla, að gera þetta mál vand-
lega upp, áður en þeir ákveða
að fara í það gönuhlaup.
Við þessar kosningar getur
ekki þessi listi komið að manni
nema hann fái yfir 2000 at-
itvæði. Og það hljóta allir að
.sjá, sem vilja hafa augun opin
þrátt fyrir alt rykið, sem nú
er þyrlað upp, að Þjóðveldis-
mannaiistinn fær ekkert ná-
lægt því atkvæðamagni. Þó að
vatkvæðamagn hans tvöfaldist
og það ríflega, þá hefir hann
ekki nema rúmlega 1200 at-
kvæði. Og þó að atkvæðamagn
lians þrefaldast, væri langt frá
jþví að . það dygði.
Þetta ættu menn að hugleiða
vandlega áður en þeir ráðstafa
atkvæði sínu.
Baráttan stendur hjer milli
Sjálfstæðismanna og Kommún-
ista. Flestir munu vilja taka
jþátt í þeirri baráttu. Enda vill
Árni Jónsson telja mönnum
trú um, að hann sje sannur
Sjálfstæðismaður, þótt hann
sjái nú varla hvítan blett á
þeim flokki.
En menn verða að athuga,
að Árni frá Múla er rauveru-
lega ekki í kjöri. Atkvæði sem
á hann falla glatast aðeins, og
í á, sem uppsker, er Kommún-
istaflokkurinn.
C' yrir nokkrum árum skrifaði
* Árni Jónsson frá Múla
grein. Mig minnir, að hún hjeti:
„Það er alls ekki sambærilegt“.
Þar ræddi hánn um það, hvernig
Framsóknarmenn ætla sjer annan
hlut en öðrum landsmönnum.
Hvernig þeir að staðaldri koma
fram með yfirlæti og ofsa umfram
aðra menn, en hvernig ofsinn verð
ur þó aldrei meiri en ef einhver
ætlar sjer svipaðan rjett og þeir
skamta sjálfum sjer. Þá dettur
ofan yfir þá, þeim finst framin
á sjer helgispjöll og hrópa: „Það
er alls ekki samhærilegt“.
Á þessa leið ritaði Árni áður
en hann tók sálufjelag við Fram
sóknarhöfðingjann Jónas Þor-
hergsson.
Nú er Árni Jónsson í mánaðar-
tíma búinn að ausa úr skálum
reiði sinnar yfir Sjálfstæðisflokk-
inn. Forystumennirnir eru sagðir
síngjarnir sjerhagsmunamenn, sem
misheita trúnaði fólksins til að
raka fje í eigin vasa xindir kjör-
orðinu: Aldrei nóg. En fylgismenn
irnir eru þeir arlakar, að þeir
trúa slíkum níðingum fyrir for-
sjá mála sinna.
Dag eftir dag hefir sami sónn-
inn kveðið við og enginn efast
um, að ómurinn muni láta í eyr-
um alt þangað til síðasta atkvæðið
verður greitt á sunnuaginn kem-
ur. Altaf hið sama, hvar sem er:
í Þjóðólfi, á fundi í Kaupþings-
salnum, á skemtisamkomum í
Oddfellow og Alþýðuhúsinu og á
öldum útvarpsins. Ætíð hið sama:
Auðvirðilegasti rógurinn, sem
andstæðingarnir á mörgum árum
hafa á flokkinn logið, endurtek-
inn um forna fjelaga.
Þá er goðgáin framin. Eftir 40
mínútna reiðilestur Árna Jónsson-
ar í útvarpinu, lætur annar ræðu-
manna Sjálfstæðismanna sjer
sæma að eyða einni til tveim mín-
útum í að víkja orðum að Árna
Jónssyni, að nokkru af grágletni,
en að öðru af fullri alvöru.
Slíkt finst Árna Jónssyni ganga
guðlasti næst. Ilann má í mánuð ’
ata auri þá,‘ er aldrei
hafa viljað honum annað en vel.
En ef einn þeirra svarar fvrir
sig á tveim mínútum, þá er: „Það
alls ekki sambærilegt“.
TJm þann, sem |)vílíkt fremur,
segir Árni -Jónsson, að hann sje
valdasjúkur klunni. Heimskingi,
sem þjösnaskapurinn her hyggind-
in ofurliði hjá. Rógberi, sem er
þannig útlits, að hversu gamall
sem hann verður, þá mun hann
aldrei hera göfugmenskuna utan
á sjer. Innrætið er tuddi, líkastur
negrunum í Ameríku, ómóttæki-
legur fyrir æðri menningu.
Það er ekki um að villast. Sá,
sem þvílíka lýsingu gefur á
manni, sem hann fyrir sjö mánuð-
um kaus fyrir borgarstjóra og
fyrir mánuði ólmur vildi gera að
þingmanni höfuðstaðarins, hann
er svo gagnsýrður af æðri menn-
ingu, að hann hlýtur að hafa ver-
ið í Ameríku og sjeð negrana þar.
Eftir Bjarna Benediktsson
Af slíku andlegu ofurmenni er
auðsjáanlega mikið að læra. Það
ber því að þakka, þegar þvílíkur
höfðingi býður kenslu í góðum
siðum. Er það hjer með gert.
En áður en kenslan er þegin er
rjett að athuga, hvort hyldýpið
er ekki alt of mikið milli meist-
arans og hins fyrirhugaða læri-
sveins. Þeim, sem kennir, og þeim,
sem kent er,1 verður að vera eitt-
hvað sameiginlegt. Annars skilja
þeir ekki hvor annan og erfiðið
verður árangurslaust.
★
Um margt af því, sem Árni
Jónsson færir mjer til foráttu, tjá-
ir eigi að tala. Tltlitið, innrætið
og gáfurnar eru ekki annað en
það, sem guð gaf, og jeg er
hræddur um, að Árni Jónsson
eigi erfitt um þar úr að bæta, úr
því sem komið er.
En valdasýkin ætti að vera við-
ráðanleg. Af því, að hún hefir
verið gerð að opinberu umræðu-
efni og varðar bæði viðhorf mitt
og annara til stjórnmála, ætla jeg
að fara um hana örfáum orðum,
þó að það sje óneitanlega ógeð-
felt að ræða þannig um sjálfan
sig.
★
Jeg hefi oft. sþurt sjálfan mig
að því, livað það væri, sem fengi
bæði mig og aðra til þess að fást
við stjórnmál.
Það er alveg víst, áð ekki eru
til argsamari störf, meira lýjandi
nje a. m. k. á koflum vanþakk-
látari. Fyrir þann, sem telur sjer
sjálfum tni um, að hann sje sæmi-
lega heiðarlegur og reynir að
vera það, eru þau ekki arðsöm.
Það þarf ekki ýkja mikið sjálfs-
traust til þess að hafa trú á, að
maður geti útvegað sjer arðsam-
ari atvinnu en t. d. að vera borg-
arstjóri.
Samt er það svo, að jeg hefi
ætíð haldið, að sá gerði lítið gagn
í stjórnmálum, sem eigi fengist
við þau af einhverri innri þörf.
Vegna þess, að honum fyndist að!
þau væri hans verkefni í lífinu.
Vegna þess, áð hann þættist hafa'
komið auga. á einhver sannindi,
sem hann væri minni maður, ef
hann legði sig ekki allan fram
til að berjast fyrir.
Mjer skilst, að það sje þetta
eða eitthvað þvílíkt, sem menn
kalla valdasýki hjá öðrum. Hvað
þeir kalla það hjá sjálfum sjer. ’
er mjer ekki alveg ljóst.
En jeg skal játa, að jeg hefi
teygst til stjórnmálaafskifta,
því að jeg hefi ákveðna
færingu um, að* ef íslensku þjóð
inni eigi að vegna vel, þá verði
Sjálfstæðisstefnan að verða ráv
andi í málum hennar. Jeg setri
bað satt, og jeg er áreiðanh
ekki einn um það af þeim, «'■
við stjórnmál fást, að jeg hefi «T! .
heitstrengt það að skifta mj‘
ekki framar af þeim málum. En
þegar til hefir átt að taka, þá
hefir mjer fundist jeg ver'a minni
maður, ef jeg legði eigi fram
krafta mína til þess, að vinna fyr-
ir það, sem jeg álít, rjett.
Auðvitað hlýtur sá, sem við
stjórnmál fæst, að sækjast eftir
trausti fólksins. Sumpart er það
sjálfsagt persónulegur metnaður,
en sumpart er það óhjákvæmilegt
sbilyrði fyrir því, að starf hans
geti komið að gagni.
En hvernig verður því trausti
náð og haldið? Jeg hefi aldrei
komið auga nema á eina leið til
þess. Hún er að vinna til trausts-
ins. Fólkinu verður ekki sagt að
treysta neinum. Það verður sjálft
að finna, hvort maðurinn / er
trausts verður. Með góðri grein
eða góðri ræðti er hægt að vekja
hrifningu í bili, ná svo og svo
miklum völdum og vegtyllum. En
traustið öðlast maður aldrei nema
hann vinni fyrir því.
Allir höfum við sjálfsagt meira
eða minna gaman af vegtyllunum
og völdunum. Samt telur áreiðan-
lega hver og einn, Árni Jónsson
ekki síður en jeg, sjer trú um, að
það sje ekki fyrst og fremst
sjálfra okkar vegna, sem yið sækj-
umst eftir þeim eða tökum við
þeim. Nær er níjer þó að halda,
að ef insti hugur allra væri þar
grandskoðaður, að þá mundi fá-
um svo tregt í þeim efnum sem
þeir oft láta.
Hvað sem um það er, þá er víst,
að aðferðirnar til að öðlast þessi
gæði, ef svo á að kalla þau, eru
ákafíega ólíkar.
Jeg hefi ætíð haft þá skoðun,
að í þessu mundi haldbest að fara
aldrei feti framar en traust manns
á hverjum tíma stendur til. Eng-
inn er dómari í eigin sök og það
er betra að láta aðra um að segja
til hvers maður er hæfur heldur
en að heimta það sjálfum sjer til
handa.
Árni Jónsson brýnir mig á því,
að jeg sje ungur og eigi eftir að
læra margt. Það er rjett. Samt
hefi jeg lært. það að bjóða mig
aldrei fram til trúnaðarstarfs af
eigin hvötnm. Af þeim störfum,
sem mjer b.afa boðist, hefi jeg
tekið jia.u ein, cr jeg eftir öllum
atviknm hefi talið mig þá mann
tíl að gegna.
Ilitt ska’ ieg játa, að þegar jeg
hefi t.'hið ,v ■ í«■: ‘starf, þá hefi
jeg re.vnt ao r.-ekjaf það'svo, sem
mín eigin samviska hefir sagt
mjer að gcr.-t bau i Mjer hefir
:’1 : "-•t um rð inna
-l'-í'i' uiii) ií lieii.Ti svo sem skyldi,
í ,iv, ■ vðvi>■ «)ð dæma. Bn
• lívjrð ’J jx'sn þurfi. ,''i jeg
treysti mjer til að leysa þa«* ■■ 1 af
hendi, tel jeg rni«
tjn. Ef öðrum er t.
það betur þá e
:nan d'-«hær-
yst til • ’ >r-)
að fel
•mi
Á þetta minnist jeg vegna ]>ess,
að því hefir heyrst mjög fleygt i
þessari kosningahríð, að borgav-
stjóri ætti ekki að eiga, sæti á Al-
þingi. Starf hans væri ærið þar
fyrir utan, og ef hann tæki þar
sæti mnndi hann sennilega van-
rækja hvorttveggja: borgarstjórn
og þingmensku.
Mín skoðun á þessu er alt önn-
ur. Jeg tel, að borgarstjórastarfið
sjó svo pólitískt starf nú orðið,
og hafi raunar verið ætíð frá því
jeg þekti til, að það yrði alls eigi
rækt nema sá, sem í því væri,
hefði mikil stjórnmálasambönd og
áhrif.
Orlög Reykjavíkurbæjar eru
ekki nema að litlu leyti ráðin í
bæjarstjórn Reykjavikur eða við
kosningar til hennar. Að lang-
mestu leyti fara þau eftir stjórn
ríkisins á hverjum tíma, löggjöf
þeirri, sem Alþingi setur, og á-
standi því, sem í landinu ríkir
af þessum sökum.
Það er vonlaust að ætla að
halda Reykjavíkurbæ, þessum
þriðjungi landsins, á rjettum kili,
að koma hjer á þeim framkvæmd-
um og umbótum, sem við öll þrú-
um, nema í nánu samstarfi við
ríkisvaldið sje.
Þessu samstarfi getur enginn
haldið betnr uppi nje svo að í
lagi sje annar en æðsti maður
bæjarfjelagsins, borgarstjóri.
Stjórnmálaleiðtogi eins og J6»
Þorlákssön, þrautreyndur og á-
hrifamikill, þarf e. t. v. ekki a&
sitja á þingi til þess að hafa a?Þ
stöðu til að fylgjast svo með og
koma málnm svo fram sem þarf.
Yita þó allir, að Jón ljet eigi af
þingmensku vegna borgarstjóra-
stöðunar, beldur eingöngu al
beilsuleysi, og að hann hjelt for-
mensku flokks síns þrátt fyrir
það, þótt hann yrði borgarstjóri.
En bvað sem um það er, þá
segi jeg það af eigin reynslu,
eftir tveggja ára borgarstjórn,
og nær -7 ára veru í bæjarstjórn
þar á nndan, og þar með mjög
náið samstarf við þáverandi borg
arstjóra, að jeg tel nærri því eins
nauðsynlegt, að borgarstjórinn í
Reykjavík eigi sæti á þingi eins
og sjálfir ráðherrarnir.
Með þessa skoðun mína hefi
jeg aldrei farið didt. Hún er ekki
miðuð við það, hvort jeg er borg-
arstjóri eða ekki. En úr því, að
jeg er borgarstjóri er ekki nema
eðlilegt, að jeg í þessu efni láti
um sjálfan mig gilda það sama
og um aðra.
Þess vegna neitaði jeg ekki að
vera í kjöri til Alþingis, þegar
mjyr var boðið þ^ð nú í vor.
Engu að síður er mjer það
ljóst, að aðrir hafa á þessu aðra
skoðun en jeg. Mitt er ekki að
dæma, hvor rjettari cr. Kjósend-
urnir verða að gera það.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐTJ.