Morgunblaðið - 16.02.1943, Blaðsíða 5

3>riðjudagur 16. febr. 1943.
inonpmMafóft
Útnref -íH.f. Árvakur, Reykjavlh
Framkv.stJ.: Sigfös Jönsson.
Rltstjörar:
Jðn Kjartansson
Valtýr Stefánsson (ábyrKCarm.).
AuKlýsingar: Árnl öla.
Riísrjðrn. auglýsingij.r og afgreitiala
A usturstrseti 8. — Sími 1600
JLskriftargjald: kr. 6.00 & mánuOl
lnnanlands, kr. 8.00 utanlands
S lauBasölu: 40 aura elntakl4S.
50 a'ira með Lesbök.
AMEH t KUPISTLAR IV.
Um íð*'nw í forum um úelsismálin (gFyem)
R
Eftir Kristínu Þ. Thoroddsen
Dýrtíðin
og launþegar
AR sem fjárlög hafa nú ver
oosevelt forseti er mikill
foringi. Þó hann sitji með
máttlausa fætur í Hvíta hús-
inu er líkt og eldur brenni úr ir því, að hjer eftir hlyti veldij að ráða. Lausn frá ótta verður
orðum hans. Þegar hann tal- Hitler að hrynja til grunna. 1 ekki að veruleika, fyr en allar
aði heiman frá sjer í útvarp En sigurinn væri þó engan- þjóðir skilja, að hvar sem stríð
já þingi því, sem háð var fyrir veginn unninn. Menn yrðu að er háð í heiminum, þar er
J forgöngu ritstjórnar New York vera við því búnir, að færa enn|hætta fyrir allar þjóðir. Allar
J3 jg afgreídd, ætti ekkert að Herald Tribune í nóvember s.l. þá miklar persónulegar fórnir.
vera því til fyrirstöðu, að þingið var engu líkara en að hann Meðal annars hefði það unnist
sneri sjer af fullum krafti að væri alvopnaður í brjósti fylk- nú, að skorturinn á sjálfs-
öðru höfuðverkefninu, sem sje inSar bardagans, á móti óvin- trausti, sem svo mjög hefði háð
lausn dýrtíðannálanna. En til nm þeim, sem veittust svo Sameinuðu þjóðunum og efa-
þess að þetta geti orðið, þurfa lymskulega aftan að Banda- semdirnar um endalokin ætti
tillögur ríkisstjómarinnar í dýr- ríkjaþjóðinni fyrir einu ári síð- r.ú að vera úr sögunni. Fórn-
tíðarmálunum að liggja fyrír. an, a meðan samningum á írnar væru til þess færðaT, að
Þær eru ekki komnar fram enn,- milli þjóðanna var ennþá ekki frjáls heimur gæti orðið að
þá og er það mjög bagalegt. lokið. i veruleika. Nýr og frjáls heim-
Heyi-st hefir, að dýrtíðarfrum- Forsetinn er allur á því, að
vöi*p stjómarinnar sjeu væntan- barist sje og að sigurinn vinn-
ileg nm rriiðja þessa viku. Má js^ sem fyrst. Hann lætur að!
’ það ekki seinna vera.
Ekkert hefir verið látið uppi
um það, hvaða leiðir stjómin
íhugsar sjer að fara í dýrtíðar-
málunum. Ýmislegt bendir þó til' inn. En hann líkir því við lest-
ur verður endurgjaldið fyrir
þjáningar þær, sem heimurinn
j verður nú að þola.
, , '. , f Það er ekki nóg að berjast
visu anægju sina 1 ljosi yfir _r. ,
, , * . , • .I og fórna. Viskan verður að
þvi, að folkið sjalft taki til j , ^ ^ , ,,
*. , x'vera leiðarvisir. Það er held-
umræðu vandamalm, sem að , , .
. „.. * . . ur ekki nægilegt að eiga hug-.
kalla eftir að sigurmn er unn- ., . . . „ , , ., .
i sjomr, nje jafnvel skilnmg a
því hvað rjett sje. Hagkvæm
þekking og framkvæmdavit —
* , j „ *. , þekking á lögmálum náttúr-
að nfja upp landafræðma a * , ,
, ... unnar og a logmalum við-J
hnettinum sjalfum. skiftolífsi„s þarf aS bætast rfð.
Þegar þetta málþing var ^mda rjettlætis, umburðarlynd-
háð, stóðu styrjaldarmálin js 0g lýðræðis, eða jafnrjettis,
þannig, að frjettir höfðu bor- vergUr að ríkja í viðskiftum á
ist dagana á undan um vel mjj]j manna — á heimilum,
að íylg3a me . ai þa en aj hepnaða og þaulhugsaða inn- gem annarstaðar. Menn verða
rás Bandamanna í Norður-Af- ag standa stöðugir á fótunum,
ríku og um frækilegan sigur, þg þejr horfi upp í stjörnuhim-
ininn. Því það er ekkert til,
sem er hættulegra en að í-
mynda sjer, að nægilegt sje að
þess, að stjómin hugsi sjer að- ur bóka, sem lagðar hafa ver-
allega þá leið, að kaupa dýrtíð- ið á hilluna, á meðan verið sje
ina niður með framlögum úr
ríkissjóðí.
Á það hefir áður verið bent
hjer í blaðinu, að ef þessi leið
verði fai’in, verði það að gerast
með risaátaki og aðrar aðgerðir
þessar þrjár leiðir : 1) Náð verðij
verulegri fúlgu í dýrtíðarsjóð, er
þeir einir greiði, sem stríðsgróða
hafa haft. 2) Verkamenn og
launþegar sætti sig við, að verð-
lagsuppbót til þeirra lækki um
t. d. 20%. 3) Varið verði fje
úr dýrtíðarsjóði til þess að lækka
aðalneysluvörur landbúnaðarins.
Rannsakaður verði framleiðslu-
kostnaður landbúnaðarins og síð-
an fundin sjerstök vísitala fyrir
þá framleiðslugrein, sem verð-
lagið miðast við í framtíðinni.
Blað kommúnista tók ákaflega
illa þeirri uppástungu, að dregið'
verði af verðlagsuppbót til verka
manna og launþega. flalda
lcommúnistar virkilega, að þess-
um stjettum væri hagstæðara, að
hinn almenni skattstfgi á lág-
og miðlungstekjur yrði hækkað-
ur stórlega, og hlutur þeirra í
dýrtíðarráðstöfunum tekinn á
þann hátt? Þessl leið liggur
beinast við, að hinni sleptri.
Nei, það væri áreiðanlega
miklu hagstæðara fyrir launa-
stjettimar, áð sú leiðin væri far-
in, að þær fjellu,frá einhverjum
hluta verðlagsuppbótarinnar. —
Launastjettirnar verða að at-
huga það, að verðlagsuppbótin
er víða orðin meirihluti laun- ai
anna. En það þýðir, að margir
launþegar komast í háan skatt-
stiga einmitt vegna dýrtíðarupp-
bótarinnar. Verður því skattui'
þeirra (að ógleymdu útsvarinu)
mjög tilfinnanlegur. Þessum
stjettum er því áreiðanlega fyr-
ir bestu, að hinn almenni skatt
stigi verði ekki hækkaður frá
sem Bandaríkjaflotinn hafði
unnið við Salomonseyjar í við-
ureigninni við Japani. Einka-
vinur Roosevelts, Callaghan
ná tökum á hugsjón og að
ílotaforingi, hafði siglt skipi skilja hana — án þess að hafa
sínu inn í öflugan óvinaflota. breytt henni í framkvæmd,
miðjan, út í opinn dauðann, á-;saggj þessj vitrí stjórnmála-i
samt mönnum sínum, en unnið \ magur
með því glæsilegan sigur í
mestu sjóorustu, sem háð hef-
ir verið í sögu Bandaríkjanna.
Engin furða þó ræða forset-
ans endurómaði af vopnagný
og þrumum bardagans. — Og
hann fullyrti, að nú væri kom-
ið yfir örðugasta hjallann. —
Summner Welles lagði mikla
áherslu á það, að sameinuðu
þjóðirnar ljetu allan krit nið
ur falla að ófriðnum loknum
— því nú mætti ekki fara eins
og 1919. Nú væri það eitt, sem
8.11ir þyrftu að sameinast um
— að líkna hemumdu þjóðun
Þessir sigrar hefðu markað ^ Um, sem þjáðst hefðu undir
tímamót. Hjer eftir gæti ekki ógnarvaldi Hitlersstjórnarinn-
ekki farið nema á einn veg. Of! ar. Allt verður að vera undir
snemt væri þó að fagna sigr-1 það búið, að koma fyrir heim-
inum, því ennþá mundi vera' jlislausu fólki, að sjá þjóð-
framundan löng barátta og Unum fyrir matvælum og vopn
þjóðir verða að sameinast um
veraldarlögreglu, skipulagt
samstarf allra þjóða, til að losa
þjóðirnar við stríðsóttann.
Til þess að losa menn við.
ótta við skort, þurfa allir að
hafa atvinnu við sitt hæfi. —
Framleiðslan verður að kom-
ast þangað, sem þörf er fyrir
hana. Heiðarleiki í viðskiftum
er mikið atriði. Viðskiftin og
vöruskiftin eru miklu erfiðari
viðfangsefni en framleiðslan
sjálf. Það þarf mikil samtök,
mikla visku, mikinn vilja til
að leggja niður eiginhagsmuna,
afstöðu, svo að þetta geti orð-
ið að veruleika. En eftir því,
sem mannkynið kemst nær því
takmarki, að losna við óttann
við skort og við öryggisleysi,
því nær kemst það frjálsræð-J
inu til orða og átrúnaðar.
Aldrei fyr hefir öryggi og
allsnægtir verið talið til frels-
is, eins og málfrelsi og trú-
frelsi. Nú er vonandi að í þetta
sinn verði ekki vikið út af
braut rjettlætis og stundarhagn
aðar, þegar friðurinn verður
saminn.
Summner Welles fór með orð
forsetans: „Vjer munum vinna
sigur og vjer munum ekki
hyggja. á hefndir, heldur leit^
ast við að tryggja alþjóðarjett-
læti og að láta anda Krists
ríkja bæði 1 hjörtum manna og
þjóða“.
„Ladies and gentlemen,
það er ekki unt að tryggja
heiminum frjálsræði með öðr-
um hætti“, bætti Summner
Welles við og steig niður af
ræðupalli.
#
RÆÐA SIR STAFFORD
CRIPPS.
ir Stafford Cripps, sem á
varpaði þingið yfir Atlants
hörð.
RÆÐA SUMMNER
WELLES.
Summner Welles er af mörg-
um talinn helsti stjórn-
málamaður Bandaríkjanna. —
Hefir hann nú stöðu sem ann-
ríkisritari Bandaríkjanna
og gengur næst Cordell Hull.
Hann er maður hár vexti og orðið
alvörugefinn, fasið kyrlátt. —
Maðurinn virðist hafa náð
miklu jafnvægi og staðfestu,
enda er tal hans viturlegt.
Hann tók í sama streng og
forsetinn og taldi sigra þá, sem
nú hefðu unnist vera fyrirboða
um, jafnóðum og þær losnuðu.
Bandaríkjaþjóðin ætti að hafa
lært það á undanförnum 25 ár-
um, að hún getur ekki, sjálfr-i
ar sín vegna, leitt hjá sjer ör-
lög annara þjóða.
Ríkisritarinn kom einnig við
efnið: Fjögur atriði frelsisins.
Kvaðst hann álíta, að mál-
frelsi og trúarfrelsi gæti ekki
að veruleika á meðan
við skyldur hans gagnvart
heildinni. Frelsi óbótamannsins
stofnar frelsi friðsamra borg-
ara í voða. Vjer heimtum frelsi
sjálfum oss til handa, en verð-
um að tryggja það, að óbóta-
menn meðal þjóðanna ráðist
ekki á saklausa nágranna. Það
er nauðsynlegt að finna nýjar
aðferðir til þess að koma í veg
fyrir að friðurinn verði rof-
inn.
Það ætti að vera vinnandi
vegur, að halda áfram sam-
starfi með þjóðunum, eins eftir
að friður er kominn á. Með al-
þjóðaloftflota hlýtur að mega
halda uppi reglu í alþjóðamál-
um. Það tæki hefir ekki verið
til áður. I alþjóðamálum má
alltaf búast við breytingum og
reglur þær, sem settar verða
um alþjóðamál vera að gera
ráð fyrir breyttum kringum-
stæðum.
Þegar friður verður saminn,
má enginn hefndarhugur koma
til greina. Ef það mistekst,
munu afleiðingarnar lenda á
bönum vorum og barnabörn-
um. Óhindruð alheimsviðskiíti
á milli þjóða er fögur hugsjón,
en að svo komnu óframkvæm-
anleg. Þeim verðum vjer að
koma á skref fyrir skref —
en þá er aðalatriðið, að hvert
spor sje stigið i rjetta átt.
Eprópa hefir að undanförnu
verið gróðrarstöð fyrir styrj-
aldir. Það verður að gera Ev-
rópu að friðlandi, án þess að
gera á hluta þjóða eða þjóð-
arbrota. Fyrirkomulagið með
stórveldi og hjálendur þeirra
hefir ekki gefist vel. Aftur á
móti má segja, að fyrirkomu-
lag Bandaríkjanna sje fyrir-
mynd og eins og ríkisritarj
Bandaríkjanna talar fyrir
munn allra ríkjanna og Molo-
tov fyrir hin mörgu ríki innan
Sovjetsambandsins, þannig
ætti fyrirkomulagið að geta
orðið um Evrópuríkin — og
sameinuðu þjóðirnar hafa von
hafið, lijelt því fram, að sag-,um að svo muni verða í fram-
an þekti ekkert dæmi þess, að; tíðinni.
jafn hatramlega hefði veriðj Fjárhagserfiðleikarnir verða
ráðist á mannrjettindin og með. sjálfsagt miklir eftir þetta stríð
þessu stríði. I þrjú ár hefði svo; eins og eftir fyrra stríðið. —
virst, sem ekkert gæti staðist! Hvort oss tekst að yfirstíga þá
það ofurkapp. Nú loksins væri ■' mun fara eftir því, í hvaða
svo að sjá, sem skriðan myndi; anda verður unnið. Ef leiíað
fara að stöðvast. — Sir Staff-i ’ verður að lausn málsins með
ord lagði sömu megin áherslu, eiginhagsmuni fyrir augum, er
á skyldu þá og þann einka-jhætt við að ekkert vinnist. —
rjett, sem sameinuðu þjóðirnar. Vjer verðum að leita að hærri
stæðu nú andspænis — að veitaj hugsjón en þeirri, að vilja
hjálp hinum þjáðu' hagnast sjálfir. Allt er nú lag:
bæði í austri og í fram til þess að vihna þetta
harðast hafa orð- stríð — þó er sigurinn fánýtur.
skortur væri í heiminum, nje, líkn og
á meðan stríð ætti sjer stað.! bjóðum,
Frelsi átrúnaðar og málfrelsi vestri, sem
krefst vissra skilyrða — það ið úti. Því fyr sem unt verð-
þarf á vernd að halda. Frelsi ur að lina ýtrustu neyð þeirra,
frá ótta og frelsi frá skorti þarf, ' ví fyr verður hægt að hefja
aftur á móti á öllu því fiár- endurreisnarstarfið. Hann fór
ef ekki verður unt að móta
hamingjusamari heim upp úr
þessari styrjöld. Vjer viljum
hjálpa sambandsb.ióðum vorurn
til að vinna stríðið — það sama
því sem nú er, en í þess stað,þess, að nú færi að birta afjmálaviti að halda og öllu því nokkuð út í það, að skilgreina.
fcald bær bvrðamar með lækkuni nýjum frelsisdegi. Bar hann' samstarfi þjóða á milli m hugtakið: frelsi. Frelsi einstakl j ættum vjor að vilja leggja
v 1 —■ - - - - - - i .............................. '• -« -----’ FRAMH. A SJÖTTU SÍÐTL
werðlagsuppbótarinnar.
* álit hernaðarsjerfræðinsra fyr-1 mannlegt hyggjuvit hefir yfir ir.gsins hlý+ur að takmarkast