Morgunblaðið - 29.06.1943, Síða 7

Morgunblaðið - 29.06.1943, Síða 7
Þriðjudagur 29? , ijúpá >1943. M (> R ö l' N B:L A i) I Ð 7 -T 11 ttæðð Bjafiiá Bénedikfsonar stofna lýðveldi eða una ætti enn um sinn við bráða- birgðaskipan þá, sem á var. Reyndu menn þá að gera sjer grein fyrir, hver rjett- Framh. af 5. síðu. ATBURÐIRNIR 1940 ÁÐUR en Islendingar gætu neytt uppsagnar- ákvæða sambandslaganna tóku atburðirnir sjálfir til máls og knúðu þá til enn skjótari aðgerða en ætlað- ar höfðu verið. Aðfaranótt 9. apríl 1940 var Danmörk hernumin af Ujóðverjum. Konungi og danska ríkinu varð þar með ómögulegt að gegna þeim skyldum nje neyta þess rjett ar, sem þeim er fenginn í sambandslögunum og ís- lensku stjórnarskránni. Al- þingi neyddist því þegar næstu nótt, 10. apríl, til að taka handhöfn konungs- valds og meðferð utanríkis- mála og landhelgisgæslu inn í landið að svo stöddu. Ekki hefur verið um deilt, að aðgerðir Alþingis 10, apríl 1940 hafi verið heimilar og nauðsynlegar að íslenskum lögum og al- þjóðarjetti^ Einstaka menn hjer yar um ag ræ6a yar hreyfðu þvi hmsvegar emk með öUu ósamboðið að ætia eftArva - Þett Þ7 að ráða því til lykta á þeim hefðu att kosía að hreyfa dvelli hvort einhver ll' 7 a8 IlvktanTrrAÞ,abWi; ''Mi eitthvaS, aö, — aö alyktamr Alþmgis án rökstuðnings en einungis væn ejgi nogu rottækar. Er eftir tilfinningu sinni eða svo að skilja sem þessir skapgerð Ráðherrar Sjálf- menn hafi viljað shta sam- stæðisflokksinS; ólafur l1? uDani og stofna , Thors og Jakob Möller, leit lyðveldi þa þegar. ■ uðu þvi til min og óskuðu fullra sambandsslita við ráðlagði í þess stað að 1943. Hitt er annað rrjál, að Danmörk“. ★ ÁSTÆÐAN TIL ÞESS HKKI VAR RIFT ALÞINGI taldi rjett ís- halda sjer alveg að ákvæð- um sambandslaganna, Ráð- legging þessi er sem sagt skiljanleg af þeirri ástæðu, að Bretar vildu ekki að arstaða landsins væri. Kom lands skýlausan en þótti þeim yrði kent um,, vegna þá í ljós, að emstaka lög-1 samt ekki ,,að svo stöddu hertöku landsins, að sam- fræðingar vildu lítið um' tímabært, vegna ríkjandi bandinu væri slitið fyrir til- málið segja, en sögðust ástands, að ganga frá form skilinn tíma, þ. e. árslok ekki geta „ábyrgst“, að (legum san (bandsslitum og riftingarrjettur á sambands endanlegri stjórnarskipun lögunum væri fyrir hendi. ríkisins, enda verði því ekki Nú er það svo, að hið I frestað lengur eir til styrj- síðasta af öllu, sem góður aldarloka , svo sem segir í lögfræðingur gerir, er að ályktuninni frá 17. maí .,ábyrgjast“ um úrslit máls. j 1941. Svo er margt sinnið sem. j , Hvert var „hið ríkjandi skinnið, Og úrslitin velta ^stand , sem gerði það að ákaflega oft á því, hver úr-, verkum, að Alþingi þótti slitadóminn kveður upp En tímabært að ganga frá það veit enginn fyrirfram formlegum sambandsslitum Þegar leitað er álits lögfræð Þegar í stað, þótt rjetturinn inga á vandasömu máli, tb þess væri tg,linn tvíirjsela biður því enginn skyni laus • gæddur maður um ,,á-l °Tui bað leyfi jeg mjer byrgð“ þeirra, heldur rök- að vísa til ummæla minna studda greinargerð fyrir 1 Andvara 1941, þar sem skoðunum þeirra | Þetta mál er rakið á hlut- Hinu mikla máli. seirl lausau hátt svo að eigi hef ur venð að fundið. Þar seg, Bretar urðu fyrstir til þess af erlendum þjóðum að viðurkenna í verki, að sam- bandslögin hefðu mist gildi sitt. Því að þeir höfðu strax 10. maí 1940 sent hingað sendiherra, sem var alveg óheimilt samkvæmt sam(- bandslögunum. Jeg er nýkominn frá Tokio" Eftir Ramon Lavalle Niðurlag. Alger sambandsslit þá þess, að jeg semdi rök- þegar hefðu hinsvegar ver- gtud^a greinargerð um ið akaflega hæpm eða e. .,;6 t v með öllu óheimil að , ' alþjóða lögum. Samkvæmt . Við þem tilmælum varð eðli sambandsins og fjar- Jeg- ,Tl1 g™ndvallar lagði lægðar íslands og Danmerk ^ _þa staðreynd sem A1 ur gat a. m. k það eitt að Þmgi hafði slegið fastn með ekki næðist tií konungs í saiuÞykt smm 10. apríl nokkra daga eða jafnvel 194s° °f Danmork sjalf vikur trauðla heimilað rift hefðl viðurkent, að Dan. ingu sambandsins. mörk hefði eigi um nær eins Ályktanirnar 'frá 10 árs bil ~£etað rækt umboð apríl 1940 kváðu hins vegl ti] meðferðar' þeirra mala ar berum orðum svo á að lslauds, seui' henm var feng ráðstafanirnar samkvæmt ið með sambandslögunum. þeim væru einungis gerðar Síðau raktl Je^ rjettarregl- að svo stöddu“ þ e til ur bær. sem um bvílíkt tlL bráðabirgða. Menn' gérðu fe,li filtu. ekki eftir mínu sjer þá þegar grein fyrir eigin áliti, þvi a,ð það haiði --------------------- —, — t________„ því, að svo kynni að fara, en£a 1Þ,yífinf11:1l'. heldur ^eftir ekki beinlínis gerðar að síðar yrði bæði ótvíræð, ur rjettur og þörf til frek- ari aðgerða. Því til sönn- unar skal þess getið, að jeg, sem hafði verið meðal þeirra, er ríkisstjórnin kvaddi til undirbúnings á- lyktananna, Ijet svo um mælt í grein, er jeg ritaði í maí—júní 1940 og birtist þá um sumarið í Andvara: „Verður og ekki á móti því mælt, að ef það ástand, sem nú er, helst langa hríð, eru forsendur sambandslaganna fallnar brott, og geta ís_ lendingar þá ekki lengur verið bundnir af þeim“. Kemur síðan fram, að jeg tel riftingarrjett Islehdinga hljóta að vera ótvíræðan, ef ástandið verði eigi breytt, þegaaf fram á árið 1941 koiili. : , • !;ea ★ ■>'.' Ö- RIFTINGARRJETTUR 1941. FYRRI HLIITA árs 1941 kom upp nokkur ágreining- ur um, hvort rifta ætti sam- ir: ,,Þótti sumum sem var- hugavert væri að gera úr_ slitaákvarðanir 1 þessu efni, á meðan erlendur her væri í landinu og frelsi landsins því skert með enn alvar- legra hætti en sambands- samningi þeim, sem ætlunin var að losna við. Þeir, sem svo litu á, töldu m. a. hættu á því, að lítið mark yrði tek ið á þeim samþyktum, er gerðar væru meðan svo stæði, enda viðbúið, að þær yrðu raktar til stórveldis þess, sem hjer hefir her, og einmitt þess vegna óvirtar af andstæðingum þess“. Jeg hafði og þegar árinu áður í Andvaragrein minni 1940 bent á, að gildi ákvarð ananna 10. apríl 1940 væri ,,hins vegar miklu meira en ella vegna þess, að þær voru teknar fyrir hernám Breta en ekki eftir. Ef þá fyrst hefði verið hafist handa uirj þær, þá hefði verið erfitt að sannfæra nokkurn um, að þær væru að samhljóða áliti helstu þjóð-' undirlagi Breta, meðal ann. rjettarfræðinga bæði meðaljarg til ogrunar hinum ófrið engil-saxneskra þjóða og á araðiljanum‘< meginlandinu, þ. á. m. I Þesgar tilvitnanir> sem út hinna nafnkunnustu dönsku! af fyrir sig herma ekki frá lögfræðinga. Skoðanir allra:minni skoðun heldur þeirr£l) þessara manna voru á einaj er þá rjeðu malefnum lands leið, að riftingarrjettur .ing ganna tvímælalaust) að væn otviræður í þviliku til n^nn töldu yarhugavert að felli sem þessu. gera úrslitaákvarðanir í Álitsgerð þessi var síðan ( sjalfstæðismálinu á meðan afhent ráðherrunum og sum landið væri hernumið, og um þingmanna. Birti jeg|þess vegna þótti Alþingi og höfuðatriði hennar í ehlíi tímabært að slíta sam arnir koma lieim af hátíða- höldum, þar sem rætt er um dásemdir bandalagsihs, þá veit jeg að þeir bölva oft í hljóði þeim örlögum, sem sendu þá til þessa hryllilega lands. ARGENTÍSKI ÞJÓÐ- SÖNGURINN. Einusinni ætluð Japanir að sýna „vinum sínum, hlutlausu þjóðunum“ heiður, og kom þá skólastjóri nokkur til mín, og bað mig að lána sjer argen tíska þjóðsönginn á plötu, því á hátíð þessari, sem skólar gengust fyrir, átti að leika þjóðsöngva allra hinna hlut- lausu þjóða. Mig langaði lítið til að gera þenna greiða, en gat ekki neitað. Datt mjer þá. bragð í hug. Jeg fann ágæta plötu með þ.jóðsöng Banda- ríkjanna, límdi yfir titilinn og stimplaði hana síðan „Arg entína“. Svo fjekk jeg kenn- aranum gripinn, og hann fór glaður leiðar sinnar. Daginn eftir varð jeg að vera kyrr heima og ‘sinna störfum mínum, en japanski túlkurinn okkar fór á hátíð- ina. Þegar hann kom aftur, spurði jeg hann hvernig agen- tinski hlutinn af skemti- skránni hefði farið fram. — Hann sagði að skóladreng- irnir hefðu æpt gleðióp, en. bæ.tti við, að „lagið hefði verið eitthvað öðruvisi, en SAMLYNDIÐ VIÐ ÞJÓÐVERJA. Japanar fyrirlíta Itali vegna hernaðarófara þeirra, og móðg uðu þá freklega með því að banna japönskum blöðum að birta fregnir af því, þegar ítölsk flugvjel flaug til Tokio. En Þjóðverjarnir virðast yfir- leitt hafa illan ðifur á Jap- önum og gruna þá um græsku. 1 haust sem leið voru þrjú þýsk víkingaskip í höfninni í Yokohama., nálægt Tokio, tvö vopnuð kaupför og eitt beiti- skip. Þar var einnig skip sem þau höfðu hertekið og var á því indversk skipshöfn, var sagt, að þýsku skipin myndu bráðlega láta úr höfn. En þavð fór alt á annan veg. Einn morgun nokkru eftir þetta, heyrðum við ógurlegar sprengingar neðan frá hafnar- bænum, og skömmu seinna kom konsúll okkar í Yoko- hama mjög skelfdur og sagði að alt væri af gÖflum að ganga við höfnina. Við tók- um sendiráðsbílinn og ókum til Yokohama, og sáum að víða í hafnarhverfunum höfðu rúður brotnað, en á höfninni stóð skip í björtu báli. Við fregnuðum, að öll þýsku skip in þrjú og olíuskip, sem var hjá þeim, hefðu sprungið í loft upp, en kviknað í hinu hertekna skipi og öðru í'við- bót. Þetta kvöld var ógurleg■, , , , , * ,, reiði gegn Japönum meðaDhann hefð? ^ Það aður • Þjóðverjanna í Tokio og Aðra hetðl ekkert s'rllnað' Þetta var ósköp lítilf jör- legur hrekkur en hann varð mjer mikil skemtun, eins og drepatidi leiðinlegt var í To- Andvara síðar á árinu 1941. Hefi jeg hvorki heyrt nje sjeð nein rökstudd and- mæli gegn skoðunum þeim, sem þar eru raktar. nje síð- an vitað einn einasta ís- lenskan lögfræðing í eigin nafni draga í efa, að þær vatru rjettar. ,. i , „ i bandinu formlega strax 1941. Rjett er og að geta þess, að alveg eins og íslendingar töldu vegna sinna hags. muna varhugavert að slíta sambandinu fyrir fult og alt á meðan hernáminu stæði; þá töldu: Bretar það Alþingi tslendinga, sam_- eigi heldur heppilegt vegna þykti og, þegar 17. nj-tí sinna hagsTfJ'ina. Einmitt 1941 ájyktun, sem hyíldi á af því að Bretar höfðu her- greindum kenninguip hinna numið landið. Sneri breski erlendu höfunda um rift-1 sendiherrann sjer til ís_ ingarrjettihn.' og lýsti þess lensku ríkisstjórnarinnar og vegna yfir „að það telur rjeð frá því að sambandinu hjeldu þeir fram, að Japanar hefðu gert þetta vegna öf- undar yfir gengi Þýskalands. Um 80 þýskir sjóliðar fór- ust, eða særðust til bana, en kl°- Je« veltist um af hlátri, um 160 særðust minna. Var þeim komið í nýtt gistihús, sem tekið hafði verið fyrir sjúkrahús. ”apanir vissu ekki hvað þegar jeg hugsaði mjer jap- önsku strákana ganga. í fylk- ingu og æpa „Banzai“, með- an þjóðsöngur verstu óvina Japans hljómaði yfir þeim. þeir.áttu að segja, en sögðuí0* •Tapanarnir mun skamm- þá, að amerískir kafbátar ast síu uiðui’ fyrir allar hell- hefðu komist inn í höfnina og skotið skipin tundurskeyt- um. Síðar breyttu þeir þessu ur, begar þetta kemst upp. Mjer þykir gaman að hugsa mjer það, aö þetta með ame- þó, þar. sem það varpaði ekki ríska þjóðsönginn verði spá- góöu bjósi á varnir þeirra, og dómur, eða tákn uin þá tíma, sögðu, að „kínverskir komm-jhegar sigrandi herir fara inti únistar“, sem voru meðal í Tokio. manna, er unnu við skipin, hefðu kveikt í púðri’. , En látum okkur aldrei gleýma' því, áð Jápanar verða Ekki kom orð um þetta í aldrei sigráðií í Buðúr-Kyrra- japönskum blððum. og jeg hafi, nje heklur í Austur- Indíum pg. vPilip.s.eyjum.; Þeir yerða’ ek)d sigraðir Fyr en þeir híifa vénð réknir algjör- Á ytra borðinu er alt í lega af meginlandi Asíu, og hefi táldreb getað komist að neinu um .orsakir sprenging- anna. besta lagi með bandan\önn- bandslögunum þá þegar og ísland hafa öðlast rjett til væri slitið þegar í stað ogum þessum, en er Þjóðver, herir hafa lagt undir sig þeirra egin land.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.