Morgunblaðið - 22.08.1943, Blaðsíða 4

4
MORGUNBI.ÁÐIÐ
Sunnudagur 22. ágúst 1943.

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Auglýsingar: Ámi Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði
innanlands, kr. 10.00 utanlands.
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Jón og Hambro
EINN AF MINNI SPÁMÖNNUM Alþýðublaðsins, Jón
Blöndal, var svo óheppinn að skrifa eina skítlegustu und-
anhaldsgrein sína í sjálfstæðismálinu einmitt á afmælis-
degi Jóns Sigurðssonar, 17. júní s. 1.
Þetta varð að vonum til þess að mönnum varð á að
bera saman þessa tvo Jóna. Sást þá, að þeir áttu aðeins
eitt sameiginlegt, — sem var nafnið, — en regindjúp
var staðfest milli málefnaafstöðu þeirra í sjálfstæðis-
málinu. Jón forseti stóð altaf eins og bjarg á rjetti þjóð-
arinnar gegn konungsvaldinu, en Jón Blöndal reynir að
fikra sig áfram með því að gera lítið úr rjetti þjóðarinnar
þegar annars vegar eru ,,hagsmunir“ stórveldanna.
Jafnvel Jóni Blöndal sjálfum hefir vafalaust ekki dul-
ist ólánið, sem henti hann, að álpast fram á ritvöllinn,
einmitt þegar minningin um Jón forseta var efst í huga
þjóðarinnar. Þess vegna hygst hann nú, í Alþýðublað-
inu í gær, að skipa sjálfum sjer Ábekk með öðru stór-
menni, ef það mætti betur lánast. Nú er það forseti
norska stórþingsins, Hambro, sem orðið hefir fyrir
valinu. Segir Jón, að „rúmum mánuði eftir að hann hafi
skrifað greinar sínar“ um sjálfstæðismálið, hafi birst í
Vísi grein eftir Hambro. Og „þessi norski íhaldsmaður
hjelt fram nákvæmlega sömu skoðun og jeg“, segir Blön-
dal. Það, sem Jón Blöndal vitnar í eftir Hambro, er, að
„enginn geti ábyrgst“ hve lengi viska formælanda sjálfs-
ákvörðunarrjettar smáþjóðanna fái að ráða. Sjá væntan-
lega allir, að sitthvað er þetta eða hitt, sem Jón Biöndal
gerir sig sekan um, að telja „rjett 120 þúsund manna
ljettvægan, — þegar hann er borinn saman við raunveru-
lega hagsmuni jafn margra miljóna11. Þetta innlegg Jóns
Blöndal í sjálfstæðismálinu verður til þess að skipa hon-
um varanlega á hinn óæðri sess, svo að óþaft er honum
að reyna að tilla sjer á skör með stórum mönnum.
Fleiri spurningar
ÞESS VAR GETIÐ hjer í gær, að með öðru brjefi for-
manns Sjálfstæðisflokksins til formanns Alþýðuflokks-
ins, varðandi sjálfstæðismálið, væri deilunum um þetta
mál markaður bás, þar sem formaður Alþýðuflokksins
væri spurður slíkra beinna spurninga, að ekki yrði farið
í kringum þær, en spurningarnar vörðuðu einungis kjarna
málsins.
í gær var vakin athygli á því, að fyrir formanni Alþýðu-
flokksins lægi m. a. að leysa úr þeim spurningum, hverju
það sætti, að Alþýðublaðið og vissir ráðamenn Alþýðu-
flokksins vildu nú um fram alt skjóta á frest og út í
óvissuna sambandsslitum og lýðveldisstofnun, gagnstætt
fyrri stefnu Alþýðuflokksins.
En í öðru lagi spyr formaður Sjálfstæðisflokksins,
Ólafur Thors, formann Alþýðuflokksins, Stefán Jóhann,
um afstöðu hans alment og óháð því, sem á undan er
gengið, til þess hvort hann telji sambandsslit fyr eða
síðar líklegri til öryggis. Sú hlið málsins er einnig athygl-
isverð. Ólafur biður Stefán að svara sjer þessu:
„Hvort telur þú öruggara, þegar að friðarborðinu kem-
ur, að búið sje að stofnsetja lýðveldi á íslandi og kjósa
forsetann, með fullkomu samþykki Bandaríkjanna, eða
að ísland verði þá enn í þessu millibilsástandi og lúti
samkvæmt bókstaf stjórnarskrárinnar sama konungi og
Danir, vegna þess að íslendingar töldu sjer ekki sæm-
andi að ljúka þeim málum nema að undangengnum samn-
ingum við Dani?“-----„Mjer skilst“, segir Ólafur, „að
vilji einhver bregða fæti fyrir okkur, sje hægara að segja
við hikandi þjóð, sem ekki enn hefir hagnýtt samnings-
bundinn rjett sinn: haldið þið konunginum, — heldur en
að skipa einbeittri þjóð, sem þekti sinn vitjunartíma, að
reka forsetann og taka upp konungssambandið að nýju“.
Nú er eftir því beðið, að formaður Alþýðuflokksins upp-
lýsi einnig viðhorf sitt til þessa atriðis.
ÞingvallaferH-
irnar og stjórn-
arvöldin
iteveril ilripar:
duafe
i
i
v
V
cicjstecjsCi
Ííj'inu
ÞAU ERU EKKI mikið að
hirða um það, blessuð stjórn m' Þvi
arvöldin okkar, þótt almenn
ingur verði fyrir óþægind-
um og á honum sje traðk-
að, þegar einhverjum, sem
meiri máttar er, þóknast að
hafa það svo. Þetta sanna
best aðgerðir — eða öllu
heldur aðgerðaleysi —
stjórnarvaldanna gagnvart
því tiltæki sjerleyfishafa á
Þingvallaleiðinni, að stöðva
allar ferðir fyrir almenning
um helgar, fyrir það eitt, að
að því var fundið rjettilega,
að skipulagið á þessum ferð
um væri óhafandi og því
vrði að breyta.
Það er nú liðinn meira en
hálfur mánuður síðan sjer-
leyfishafinn tilkynti opin-
berlega, að þessar sunnu-
dagaferðir yrðu lagðar nið-
ur. Hið eina, sem heyrst hef
ir frá handhafa sjerleyf-
Stríðshjónabönd.
EITT af vandamálum styrj-
aldarinnar er stríðshjónabönd-
anna (póst- og símamála- ar hefir hermálaráðuneytið
1 breska ekki fengist til að gefa
stjóra) í sambandi við til-
kynningu sjerleyfishafa var
það, að honum væri ekki
skylt að fara þessar ferðir;
hann væri því í sínum fulla
rjetti, að leggja sunnudaga
ferðirnar niður.
Reyndar þurfti ekki póst-
og símamálastjóra til að
upplýsa það, að engin laga-
leg skylda hvíldi hjer á sjer
leyfishafa, þar sem sunnu-
dagaferðirnar voru undan-
skildar sjerleyfunum. En
almenningi fanst nú samt,
að sjerleyfishafi hefði ( sið-
ferðislega skyldu til þess,
að halda þessum ferðum
tíð gert, og notið fríðinda
á móti (í hækkuðum far-
gjöldum). Og almenningi
fanst satt að segja, að hand
hafi sjerleyfanna (póst- og
símamálastjóri) hefði þá
aðstöðu gagnvart sjerleyf-
ishöfum yfirleitt, að hann
þyrfti ekki að þola það, að
farið væri með fólkið eins
og hjer var gert og er enn.
Póst- og símamálastjóri
virðist og hafa það á til
finningunni, að ekki muni
hjer alt vera í stakasta lagi,
því að hann ljet eitt blað
hafa það eftir sjer á dög-
unum, að hann myndi fara
fram á það við ríkisstjórn-
ina, að sjerleyfislögunum
yrði breytt „á næstunni“,
til þess að tryggja það, að
almenningsferðir til Þing
valla fjellu ekki niður í
sunnudögum.
En hvað tefur framkvæmd
ir í þessu efni? Hví ekki að
fá þessar nauðsynlegu
breytingar strax, með bráða
birgðalögum?
Sjerleyfishafi virðist ekki
hafa mikla trú á röggsemi
valdhafanna í þessu efni,
Framhald á bls. 6.
miður munum við ís-
lendingar ekki sleppa alveg við
petta vandamál, sem ekki er
heldur við að búast, þar sem
fjölment setulið hefir tekið sjer
bólfestu í landinu. Ensk og am-
erísk blöð hafa skrifað mikið um
stríðshjónaböndin. Einkum vara
þau við hættunni á fjolkvæni.
Hermenn, sem dvelja erlendis og
kynnast þar stúlkum láta oft
svo, sem þeir sjeu ógiftir og
kvænast á ný á dvalarstaðnum.
Vitanlega eru slík hjónabönd
ólögleg og það er hinni ógæfu-
,sömu stúlku lítil huggun nje
stoð þó fjölkvænismaðurinn fái
hegningu að lögum, því sjáif or
hún rjettlaus.
Nýlega las jeg í ensku blaöi
grein ' um stríðshjónabönd. Þar
segir, að amerísk og kánadisk
yfirvöld hafi varað breskar stú1 k.
ur við að giftast hermönnum
fyr en þær hafi fullvissað sig
um að hermennirnir sjeu ekki
giftir í heimalandi sínu. Hinsvtg
út opinberlega síka aðvörun.
Hjer á íslandi hefir ekki verið
rætt neitt að ráði um þetta vanda
mál opinberlega og hvergi hefi
jeg rekist á opinberar skýrslur
um, hvort mikil brögð eru að
stríðshjónaböndum. En það ligg
ur í augum uppi að þetta er
mál, sem þarf að rannsaka.
•
Barnsmæður er-
lendra her-
manna.
ANNAÐ vandamál, sem hjer
skapaðist .við hernámið og, sem
er ennþá erfiðara heldur en sjálf
hjónaböndin eru óskilgetnu börn
uppi, eins og hann hafði alla in’ sem hermenn eiSn með ís-
lenskum stúlkum, en að því
*»M«*4«*****«H«**«**»****>»**í*****»4****W*
getin börn hermanna, sem fæðast
á íslandi njóti sama rjettar og
önnur óskilgetin börn.
•
Myrkvaður bær.
FYRIR nokkru mátti lesa í
dagblöðum bæjarins að nú væri
farið að kveikja á götuljósker-
um á götunum í Reykjavík. En
það hlýtur eitthvað að hafa skol-
ast hjá fregnriturunum um þessa
ljósadýrð. Að minsta kosti er
hún ekki sjáanleg vegfarendum,
sem um göturnar fara, eftir að
farið er að skyggja.
Það mun hinsvegar rjett, að
fyrir nokkru er sá tími kominn,
að kveikja skuli á götuljósker-
um, en ennþá eru heil bæjar-
hverfi Ijóslaus.
Ekki er gott að segjá hverju
verður um kennt. Kannske það
sje hægt að skrifa þessa myrkv-
un sumra bæjarhverfa á reikn-
ing Hitaveitunnar? En að öllu
gamni slepptu, þá mætti halda,
að auðvelt væri að hafa götu-
lósin í bænum í lagi. Einkum
fyrst á haustin. Frá því í maí-
mánuði og þar til í ágúst er ekki
kveikt á götuljósunum og mætti
því nota þann tíma til að lag-
færa þau og sjá um að þau sjeu
í standi að haustinu, þegar ljósa-
tími er kominn.
En einmitt nú er þörfin fyrir
góða götulýsingu meiri en
nokkru sinni fyrr, vegna þess
ástands, sem margar götur eru
í »
Góð regla.
BÆJARBLÖÐIN birtu í gær
dóma þá, sem herrjettur hafði
dæmt í máli tvegja setuliðs-
manna, sem rjeðust á konur hjer
í bænum um síðustu mánaða-
mót. Setuliðsstjórnin og sendi-
sveit Bandaríkjanna hefir tekið
hjer upp nýja stefnu, sem von-
andi verður að fastri reglu, en
það er að draga ekki á langinn,
að birta dóma yfir þeim setuliðs-
mönnum, sem brjóta af sjer gagn
vart íslendingum.
íslendingar hafa verið óánægð
ir með það, að fá ekki að vita
fyrr en eftir dúk og disk hvaða
hegningu þeir hermenn fá, sem
brjóta hjer lög og velsæmi á
munu meiri brögð, en menn al-
mennt gera sjer ljóst.
Venjulega standa þær óláns-
stúlkur, sem verða fyrir því, að
eignast barn með erlendum her-
manni, algjörega einar uppi með
barnið. Sumar hafa ef til vill
ekki hugmynd um hvað faðir-
inn heitir. Hann hefir kallað sig ' íslenskum borgurum. Stundum
Bill, eða Jim og er farinn út í
veður og vind löngu áður en
barnið fæðist.
Jeg leitaði mjer einu sinni upp
lýsinga um þessi mál hjá Mæðra
styrksnefnd. Fjekk jeg þar það
svar, að það væri sáralítið hægt
að gera. Að vísu hefði fulltrúi
einn í stjórnarráðinu eitthvað
hefir liðið ár eða meira frá því,
að hermenn hafa framið ódæði
og þar til dómar yfir þeim hafa
verið birtir.
„Sá, sem valdið
hefir .. “.
MARGIR menn hringdu til
með slík barnsfaðernismál að , Morgunblaðsins í gærmorgun og
gera, eða rjettara sagt tæki
á ^ spurðu
hvort það gæti verið,
móti kvörtunum og beiðni um að Steindór Einarsson hefði sjálf
aðstoð, en sjaldan eða aldrei ur beðið um auglýsingu, sem
hafði hafst neitt upp úr slíkum
kvörtunum.
Islenskar stúlkur og óskilgetin
börn Islendinga njóta verndar
íslenskra laga, eins og vera ber.
Faðirinn verður að sjá um upp-
eldi barns síns, þó það sje ó-
skilgetið eða hreppur mannsins,
ef maðurinn er ekki fær um það
sjálfur.
Það ætti að krefjast þess, að
erlend stjórnarvöld, sem hjer
hafa her manns, settu einhverja
trygghigu fyrir því, að óskil-
birtist hjer í blaðinu í gær frá
honum. Já, handritið var stimpl-
að með stimpli Bifreiðastöðvar
Steindórs og fangamark hans
undir til frekari staðfestingar.
Auglýsingin var svona:
„Engar Þingvallaferðir á
sunnudögum. Hjer talar sá,
sem valdið hefir og bílana,
Steindór".
Fimmtug er í dag frú Guð-
jónsína Andrjesdóttir, Vestur-
braut, Hafnarfirði.