Morgunblaðið - 29.03.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 29. mars 1944
Bændaskólinn og rafveitumálin austan fjalls
NOKKRU fyrir þingfrestun
bar Eiríkur Einarsson fram í
Ed. Alþingis fyrirspurnir til
landbúnaðar- og atvinnumála-
ráðherra um gang þeirra 2ja
málefna, er að ofan greinir, og
svaraði Vilhjálmur Þór ráðh.
fyrirspurnunum síðan í þing-
deildinni.
Eru málin bæði hin merki-
legustu og síst að furða, þótt
þeim er þar eiga einkum hlut
að máli, leiki hugur á að vita
eitthvað um viðhorfið og hvers
vænta megi. — Skal því farið
nokkrum orðum um hvort
málið fyrir sig og þær upplýs-
ingar, er fengust með fyrir-
spurnunum.
Bænclaskóli Suðuriands.
Bændaskóla þeim, er reist-
ur verður á Suðurlandsundir-
Jendinu samkvæmt lögum frá
1942, skal ákveðinn staður af
landbúnaðarráðuneytinu, að
fengnum tillögum frá Búnað-
arfjelagi íslands. Valdi Bún-
aðarfjelagið nefnd þriggja
manna til að gera þessa tillögu:
Steingrím búnaðarmálastjóra,
Jón alþm. á Reynistað og Guð-
mun Þorbjarnarson á Hofi á
Rangárvöllum, formann Bún-
aðarsambands Suðurlands. Er
almenningi kunnugt að nefnd
þessi klofnaði. Að athuguðu
máli lögðu tveiri hinir fyrr-
nefndu til, að skólasetrið yrði
Skálholt í Biskupstungum, en
hinn síðastnefndi mælti með
Káifholti í Asahreppi í Rang-
árvallasýslu,
Voru tillögur Búnaðarfjelags
íslands þannig lagðar í hendur
ríkisstjórninni til úrskurðar.
Verður að viðurkenna að land-
búnaðarráðherra átti úr nokk-
uð vöndu að ráða. er nefndin
gat ekki orðið á eitt sátt, enda
er biðin orðin í lengra lagi um
'ákvörðun skólaseturs, og sunn
lenskir bændasynir langeygðir
eftir áttavísun, er farið skal að
heiman til að búa sig undir lifs
starfið.
Laut fyrirspurn Eiríks að
því, hvað öllu þessu liði um á-
kvörðun bændaskólaseíurs Suð
urlands. Ljet hann þess getið,
ef fyrirspurnin var rædd 1 Ed.,
að fyrir sjer vekti það eitt, að
sá staður einn yrði ákveðinn,
er fullnægði þeim skilyrðum,
«r nálægir tímar krefðust: fjöl
brevtni á námsakri jarðarinn-
ar með hliðsjón til búnaðar-
hát+a þeirra hjeraða, er að skól
anum eiga að búa. Þannig full-
yrti hann, að allir betri menn
austtan fjalls mundu hugsa. —
Sýslupólitíkin ætti ekki aðra
formælendur en þá, er dagað
befðu uppi í fornlyndri kergju.
Að þessu athuguðu skifti engu
máli, hvort skólinn yrði reistur
í Arnes- eða Rangárvallasýslu.
Svar ráðherra við fyrirspurn
inni var, sem von var til, að
ákvörðun um skólasetur hefði
tafist vegna klofnings nefndar-
innar og yrði ráðuneytið að
gera nokkrar athuganir með
ferð á skólasvæðið, er veður og
snjóúlög hefðu hamlað síðan
nefndin skilaði álitum sinum,
skömmu fyrir 3Íðustu áramót,
en yrði framkvæmt svo fljótt,
sem færð leyfði og snjóa leysti.
Eftir þær athuganir kvað ráð-
herra ■ skólasetrið bráðlega
verða ákveðið.
Svör rdðherra við
iyrirspurnum
Eiríks Einurssonur
Væntum vjer að þar muni
gifta fylgja góðu málefni.
Rafveitur til kauptúnanna
í Árnessýslu.
Önnur fyrirspurn Eiriks Ein
arssonar var um það, hvað
efniskaupum og útflutningsleyf
um til rafveiu. frá Ljósafossi
til kauptúnanna í Arnessýslu
liði.
Svo sem kunnugt er, var
þingsályktun gerð á Alþingi
1943, er heimilaði ríkisstjórn-
inni að greiða efni það, er út-
flutningsleyfi fengist fyrir til
rafveita á Islandi. Vpr það auð
vitað miðað við þær rafveitur,
er næstar lágu til framkvæmda.
Gerði Alþingi þessa samþvkt
sjer til sálubóta eftir forgangs-
aðstöðu þá, er Keflavík hafði
verið veitt. Við umræður, er
þá urðu á Alþingi um þau mál-
efni, ljet fyrirspyrjandinn (E.
E.) það fyllilega 1 ljósi, að íbú-
um kauptúnanna eystra, er
ættu Ljósafoss að næsta ná-
granna, þætti hart, er aðrir
hreptu frumburðarjettinn, fólk
ið þar sæi Ijósadýrðina álengd-
ar, en yrðu að sitja í myrkri.
Væri þetta því verra, er áætlað
hefði verið um rafleiðslu til
kauptúnanna, og hún sem
vænta mátti talin rjettmæt og
arðvænlegt fyrirtæki. Kvað
Eiríkur nú mikinn áhuga á stöð
um þeim í Árnessýslu, er áætl-
upin tekur til, að fræðast um
viðhorfið í trausti þess, að mál-
inu verði flýtt til framkvæmda
svo sem auðið má verða.
Fyrirspurninni svaraði ráð-
herra á þá leið, að ekki liti
sjerstaklega vel út um að efni
frá Ameríku fengist fljótlega
til þessara rafveitna i Árnes-
sýslu. Kvað hann hafa verið
ástæðu til að ætla, að útflutn-
ingleyfi á efni til Keflavíkur-
veitunnar fengist í október s.
1., en hvorki að svo komnu til
Húsavíkur- nje Árnessýsluraf-
leiðslu. Þegar á reyndi fór svo
um útveganirnar til Keílavík-
ur, að enn sem komið er, sje
aðeins fengið leyfi fyrir 35 þús.
dollara verðmæti handa Kefl-
víkingum af þeim 150 þúsund
doilurum, er miðað var við lil
efniskaupa frá Ameriku, í þá
línu. Myndi Keflavikurlínan
þó að líkindum fást, þótt sein-
lega gengi og örðuglega.
Ljet ráðherar þá skoðun í
ljós, að lítil von væri til, að út-
vegað yrði í Ameríku nú næstu
vikur eða mánuði efni til Ár-
nessýslulínunnar, vegna þeirra
erfiðleika, sem við er að stríða.
Tjáði ráðherra sig þó hlyntan
því, að sú rafveita kæmist upp
sem fyrst.
Þessari skýrslu til viðbótar
ljeí ráðherra þess getið ,að hann
hefði spurst fyrir um mögu-
leika til efniskaupa þessara frá
Svíþjóð, og samkvæmt þeirri
eftirgrenslan bjóst hann við að
verðlag á umræddu efni myndi
reynast þar miklum mun ódýr
ara en í Ameriku. Yrði nú þessi
möguleiki nánar athugaður, og
gæti þá reynst ástæða til að
snúa kvæðinu í kross og kaupa
efnið frá Svíþjóð, enda gæti
vel svo farið, af stríðinu lyki
fyr en seinna, að það sem'til
rafveitunnar þarf, fengist eins
fljótt frá Svíþjóð sem frá Amer
íku.
★
Virtist ráðherra hafa góðan
vilja og áhuga fyrir framgangi
þeirra mála er spurst var fvrir
um. enda eru þau bæði þess
makleg, að þar lendi ekki við
oi'ðin tóm.
Kvöldvaka í Kennaraskólanum
Rússland
Framh. af 1. síðu.
en þau hafi verið endurtek-
in þar eftir nokkurra daga
hlje.
Sveitir Konievs eru nú
sagðar hafa á sínu valdi um
110 km. langan kafla af aust
urbökkum Pruthfljótsins.
Þá segir tilkynning Rússa
í kvöld frá því, að enn hafi
allmargir bæir milli Dni-
ester og Pruth verið teknir.
Gulur herpresiur
Þessi maður hefir nýlega
verið skipaður í herprestsem-
bætti af Bandaríkjastjóm.
Hann er af japönsku foreldri
fæddur og heitir Higouchi.
Þetta er annar Japaninn, sem
verður herprestur í Banda-
ríkjahernum.
Laugarkvöldið 18. mars var
kennurum Kennaraskólans og
gestum þeirra, boðið að vera við
staddir kvöldvöku, sem nem-
endur skólans (einkum þriðju-
bekkingar), gengust fyrir.
Kvöldvakan hófst með því, að
tvær námsmeyjar úr þriðja
bekk ljeku fjórhent nokkur lög
á píanó. Að því búnu var Hall-
grímur Jónasson, kennari,
kvaddur til að segja sögu. Hóf
hann ferðasögu um för nýút-
skrifaðra þriðjubekkinga austur
á Síðu fyrir nokkrum árum, við
rómantíska rökkurbirtu frá
hjartalagaðri rafmagns-„kam-
ínu“, sem stóð uppi á borði.
Sámkvæmt frásögn hans, var
þetta all æfintýraríkt ferðalag.
Ýms slys hentu ferðafólkið og
sum með nokkrum ólíkindum.
Alt fór þó vel á endanum, og
skemtu menn sjer vel við sög-
una. Nú kom einn söngvinn
þriðjubekkingur fram á sjónar
sviðið og söng' undir ljúfum lög
um gamanvísur (einskonar
paliadóma) um flesta kennara
skólans, eftir einn bekkjarbröð-
ur sinn. Þess var getið áður
en söngurinn hófst, að hárafar
kennaranna hefði allmikið
breytst síðan vísurnar voru ortn
ar. Þóttu vísurnar hnyttnar og
hittnar og urðu mikið hláturs-
efni hlustendum, ásamt tilheyr-
andi tilburðum söngvarans,
sem mörgum fanst þeim kann-
ast við. Þegar hlátui’shviðunum
linti, las einn þriðjubekkingur
upp frumsamda frásögn eftir
sig um Þormóðssker, en þar
hafði hann unnið að vitabygg-
ingu. Að þessu búnu var borin
fram hressing, er námsmeyjar
skólans höfðu tilreitt. Og áður
en því var lokið, kvaddi ,,háð-
fugl“ þriðjabekkjar sjer hljóðs
og söng palladómsvísur um
bekkjarsystkinin sín og sig, eft-
ir tvær skáldkonur úr þriðja
bekk. Ein vísa var um hvern
nemanda, og kynti háðfuglinn
þann, sem vísuna átti jafnan
með nafni og viðurnefni. Stund
um ljet hann formála, eftir-
mála, eða skýringar fylgja vís-
unum. Mörg voru viðurnefnin
gamansöm. Vísur þessar voru
sungnar við óstöðvandi hlátur
allra viðstaddra, ef til vill þó
stundum, „að undanteknum
amtmanninum eða þeim,
sem í hlut átti, í það
og það sinnið. Enda var oft
nærri höggvið og tvíræð orða-
tiltækin, þó græskulaust væri.
Einn var t. d. þannig vaxinn, að
sálin var lengri en líkaminn, og
fylgdu slíkum orðatiltækjum
stundum viðeigandi látbragðs-
túlkanir.
*
Þessum þætti kvöldvökunnar
lauk með því, að enn einn
þriðjubekkingur las upp „Hug-
vekju“, er hann hafði ort um
„háðfuglinn".
En nú fluttu menn sig í aðra
stofu, fóru þar í alskonar gamal
kunna leiki og stigu dans fram
eftir nóttu. Allir skemtu sjer
hið besta, og fóru glaðari og reif
ari af þessum fundi en þeir
höfðu komið. Þótti þessu unga
upprennandi kennarafólki hafa
tekist giftulega um val og fyr-
irstöðu þessarar heilbrigðu og
heimafengnu skemtunar. Nem-
endur Kennaraskólans hafa
haft kvöldvöku áður í vetur. Og
sagt er, að efna eigi til einnar
enn, þrátt fyrir prófannir og
,,preskrekk“. En þessar línur
eru ritaðar þeim til þakkar, er
fyrir kvöldvökunni stóðu og
öðrum skólum til fyrirmyndar.
— Það er og sjerstakt ánægju-
efni, að íslensk æska skuli enn-
þá unna ljóðment og iðka hana.
Þökk sjo kennaranemum fyr-
ir að hafa tekið upp þennan
vinsæla, forna sið í skóla sínum,
Þess má vænta, að æskumenn,
sem sýna, að þeir geta með
sóma staðið fyrir slíku í skóla
sínum, muni sem æskulýðsleið-
togar geta haft áhrif um skemti
val æskunnar í landinu, þegar
þeir eru komnir að sínu köllun-
arstarfi og setstir að í ríki sínu,
í. J.
Japanskir kafbáts-
menn myrða
sjómenn
Frá norska blaðafulltrú-
anum.
NORSKUR SJÓMAÐUR, sem
nýlega er kominn til Colombo,
hefir skýrt frá því hvernig jap-
anskir kafbátsmenn myrtu
skipsfjelaga hans á andstyggi-
legan hátt. Þetta skeði í Ind-
landshafi. Sjálfur hjelt hann
lífi fyrir dugnað sinn og snar-
ræði. Norski sjómaðurinn segir
svo frá:
„Skip okkar klofnaði í tvent,
er árás var gerð á það með
tundurskeyti. Annar hluti
skipsins sökk strax. Það var
rökkur og kafbáturinn kom úr
kafi og sökti hinum hluta skips
ins með fallbyssuskotum. I
einum björgunarbátnum vorum
við 7 saman, fyrir utan skip-
stjórann. Kafbátsmenn kölluðu
á okkur á ensku og við rerum
að bátnum. Skipstjóri okkar
fór um borð í kafbátinn,
Nokkru síðar heyrðum við að
hann hljóðaði ógurlega. Nokkr-
ir Japanar komu síðan á þilj-
ur og höfðu vjelbyssur með-
ferðis. Þegar jeg sá það', kast-
aði jeg mjer útbyrðis og ieg
heyrði, að Japanar hófu skot-
hríð á hjálparlausa fjelaga
mína. Þeir dóu allir. Jeg sá,
að einn Japananna tók kvik-
mynd af þessu. Jeg synti í kafi,
þar til jeg var kominn hinum
megin við kafbátinn og hjelt
mjer þar föstum þar til þeir
hættu að skjóta. Jeg kafaði svo
á ný og komst í björgunarbát-
inn. Vjelstjórinn okkar var á
fleka þarna nálægt. Hann kall
aði til kafbátsmanna, en þeir
skutu hann“.
Bresk Catalina-flugvjel fann
síðar norska sjómanninn, þar
sem hann var á reki í björg-
unarbátnum, sem var háiffull-
ur af sjó, og þar var einnig
skipshundurinn lifandi. Flug-
mennirnir sendu breskt herskip
til að bjarga Norðmanninum
BEST AÐ AUGLÝSA t
MORGUNBLAÐINU.