Morgunblaðið - 30.08.1945, Blaðsíða 6

6
MOKÖONBL 4 f) I Ð
Fimtudagur 30. ágúst 1945.
róðttttMfoftife
Ötg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Kröíur Búnaðarþings
ÞESS var getið hjer í blaðinu eftir að Búnaðarþingið
lauk störfum á dögunum, að sennilega þætti ríkisstjórn-
inni í sumum kröfunum „fullhátt stefnt”. Þetta Jþykir
Tímamönnum grálega mælt í garð bænda, eins og venju-
lega, þegar ekki er allt talið ágætt, sem þeir sjálfir
standa að.
Ein af kröfum Búnaðarþirfgs er á þessa leið: „Búnaðar-
þing beinir þeim tilmælum til ríkisstjórnarinnar, að hún
stuðli að því, að bændur fái það verð fyrir vörur sínar
á hverjum tíma, sem sexmannanefndarálitið gerir ráð
fyrir og að ríkissjóður bæti upp verð á útfluttum land-
búnaðarvörum meðan hið óeðlilega verslunarástand er
ríkjandi í viðskiftalöndum okkar erlendis, ef það er nauð-
synlegt til þess að bændur geti fengið hið umrædda verð“.
Þessi krafa þýðir, að ríkisstjórnin ábyrgist fyrir hönd
ríkissjóðs, að bændur fái hið umrædda verð hvort sem
vörurnar seljast eða ekki og hvort sem þær seljast fyrir
h.átt verð eða lágt. Útfluttar vörur skal bæta upp meðan
„hið óeðlilega verslunarástand er ríkjandi“, þ. e. meðan
helst eru líkur til að hægt sje að selja þær fyrir hátt verð.
Hvort svo á að hætta, þegar fallið kemur, er ekki beint
sagt, en helst er svo að skilja, þó eigi sje það í samræmi
við það, að þetta skuli gilda „á hverjum tíma“.
★
Önnur krafa Búnaðarþings er sú, að væntanlegt fram-
kvæmdarráð stjettasambands bænda fái löggildingu til
að fara með verðlagsmál. Þetta er ekki fram sett sem
nein varakrafa og kemur því nokkuð í mótsögn við hitt,
því hvað á að gera með slíkt ráð til að fara með verðlags-
mál, ef sexmannanefndarverðið á að ráðá hvað sem
skeður?, Sennilega dygði þá að láta Hagstofuna reikna
verðið út.
Allt þetta er samþykt af sömu mönnum, sem í fyrra-
haust töldu hag bænda best borgið með því, að gera ekki
kröfu til þeirrar verðhækkunar, sem ætlast var til sam-
kvæmt dýrtíðarlögunum. Þá samþykt gerðu fulltrúar
bænda af þeim eðlilegu ástæðum, að þeir vissu að það
var hagfeldasta leiðin eins og á stóð.
Síðan hefir sú breyting orðið, að heimsstyrjöldinni er
lokið, sexmannanefndarlögin eru fallin úr gildi, ein aðal-
framleiðslugrein þjóðarinnar, síldveiðin, hefir brugðist,
og annað stefnt í þá átt, að hagur atvinnuveganna við
sjóinn verði örðugri.
En það hefir líka annað breyst: Tímamenn eru komn-
ir í stjórnarandstöðu. Þá er ekki hirt mikið um slíka smá-
muni sem samræmi og rökrjetta hugsun. Aðalatriðið er
nú, að gera kröfur, sem ekki er hægt að fullnægja og
enginn getur í alvöru búist við að verði fullnægt. Síðan
á að rægja stjórnina við bændur!
*
Það vita allir kunnugir, að aðstaða bænda er örðug. —
Þeir þurfa að fá hátt verð fyrir sínar ágætu vörur og verða
að fá það. En tryggingu ríkissjóðs er ekki hægt að fá
áfram, þó hún hafi verið látin í tje s.l. þrjú ár. Framhald
hennar nú myndi leiða af sjer hliðstæðar kröfur frá öll-
um öðrum stjettum. Leiðin er að vísu hin fljótfarnasta
sem hægt er að fara til allsherjar þjóðnýtingar. En hve
margir vilja fara hana? Ætlast meiri hluti Búnaðarþings
til þess?
Það myndi líka kalla á nýja skatta, ef halda ætti
núverandi uppbótum áfram og bæta 10—15 miljónum við,
en hætt er við, að þeir kveinuðu undan, sem hafa mán-
uðum saman vælt undan ekki hærra skattgjaldi en veltu-
skattinum, sem átti að gilda aðeins eitt ár.
En eins og kunnugt er, hafa Tímamenn sí og æ verið að
kveina undan yeltuskattinum og kallað hann „ranglátasta
skattinn'ý vegna þess að kaupfjelögin eru sett þar við
sama bprð og.kaupmenn. Slíkt jafnrjetti í skattaálögu
geta Tímamenn ekki þolað.
\JiLuerji sLriJar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Ferðafólki illa borin
sagan.
UM SIÐUSTU HELGI fór
hjeðan úr bænum 600 manna
hópur í skemtiferð upp í Hval-
fjörð. Það er ánægjulegt til þess
að vita, að bæjarbúar skuli hafa
fengið tækifæri til að „lyíta sjer
upp“ og- heimsækja hinn undur-
fagra Hvalfjörð, en hitt er verra,
að með ferðafólkinu hafa verið
menn, sem ekki hafa aðeins kom
ið óorði á samíerðafólk sitt, held
u ' á Reykvíkinga í heild.
Eftiriitsmaðurinn í Hvítanesi,"
en þar kom íerðafólkið að landi,
ber því illa söguna og |>ó vafa-
laust sje ekki um að ræða nema
lítinn hóp manna, sem hefir hag
að sjer ósæmilega, þá sýnir það
best, að ekki þarf nema einn gikk
í hverri veiðistöð.
Jeg tel rjett að birta hjer frá-
sögn eftirlitsmannsins í heild,
því fari hann rjett með, sem ekki
er ástæða íil að efast um, þá ættu
þeir atburðir, sem þarna gerð-
ust, að vera öðrum til viðvörun-
ar, þegar bæjarbúar fara næst í
hópferðalag í önnur hjeruð.
Og hjer er frásögnin af Hvíta-
neskomu fei'ðafólksins á sunnu-
daginn var:
•
Stríðsmenn eyðilegg-
ingarinnar.
„JEG STÓÐ á bryggjunni við
Hvítanes kl, að ganga fjögur e.h.
í gær. M.s. Esja var að leggjast
þar að. Helgi Hjörvar var að
lesa Harðar sögu, með sinn skýru,
þróttmiklu karlmannsrödd. Eng-
inn virtist taka eftir þvi. Var þó
nýbúið að sigla í kringum Harð-
arhólma. Mannösin tróð sjer að
borðstokknum til þess að vera
viðbúinn að stíga á bryggju jafn
skjótt og hönd festi þar á, og um
leið og skipið kom að, þusti þessi
sægur í land, um sex hundruð
farþegar, var mjer sagt. — Jeg
spurði strax eftir fararstjóran-
um, og von bráðar náði jeg tali
af Sigurjóni Ólafssyni. Aðspurð-
ur sagði hann mjer, að sölunefnd
setuliðseigna hefði leyft þessa
heimsókn í Hvítanes, og lánað
skála til að dansa í, og væri hann,
Sigurjón, einn í sölunefndinni.
Þetta var nógu gott, svo langt
sem það náði, en það eru bara
margar fieiri en sölunefndin, sem
hjer eiga eignir og haf,a sinna
hagsmuna að gæta“.
•
Skemdarverk.
„MANNFJÖLDINN dreifði sjer
á lítilli stundu um alt skálahverf-
ið, og er það fyrir sig, að fólkið
taldi sjer heimilt að vaða um
alt, þar sem það kom að opn-
um dyrum, en hitt var verra, að
þau tiltölulega fáu hús, sem hjer
eru lokuð, voru undantekningar-
lítið brotin upp, rúður brotnar,
jeg held segja megi í hundraða
tali, rótað í öllu, sem hönd á
íesti, og mikið brotið og eyði-
lagt. Aðfarirnar voru því líkar,
sem ærslafullum nautum væri
hleypt í nýtt heysæti, eða mink-
ur kæmi í hænsnabú. Þetta var
skrílsæði í fullum algleymingi.
Auðvitað voru hjer fjölmargar
undantekningar, en því miður
ótrúlega margir, er höguðu sjer
þannig, sem þeir væru stríðs-
menn eyðileggingarinnar. Hjer
Ehefði þurft öflugan iögreglu-
vörð“.
Múgmenskan.
„ÞAÐ VAR leiðinlegt og at-
hugunarlaust af þeim, sem stóðu
fyrír þessari ferð að velja þenn--
an stað til að hafa samkomu,
þar sem svo mikið verðmæti er
samankomið, opið fyrir öllum,
sem ekki hafa nægilega mikið
siðgæði til að haga sjer eins og
menn. Það má ekki meta fjöld-
ann eftir einstaklingunum. Múg-
urinn er gjarn til að leiðast af
þeim siðlausustu, þeir gefa tón-
inn, aðstæðurnar eru æsandi, og
keppir svo hver við annan um
að haga sjer sem verst, og þyk-
ir sómi að skömmunum. Og það
er þessi siðlausi múgur, sem set-
ur allan svip á leiðangurinn. Vel
siðað og skikkanlegt fólk, sem
þrátt fyrir alt er þó meiri part-
urinn, hefir svo ekki nema skap-
raun af öllu saman, í stað þess
að fá að njóta glaðrar stundar í
góðum fjelagsskap.
Jeg vildi svö áð endingu beina
því til allra þeirra, sem ein-
hverra hagsmuna eiga að gæta
hjer, hvort þeir vilji ekki koma
sjer saman um að banna allar
hópferðir í Hvítanes.
Hvítanesi 27. ág. 1945.
Þ. St.
A ALÞJÓÐA VETTVANGI
BryntjaidiS fyrir Auritrr-Evrópu.
ÞEGAR breska þingið var
sett, tók Chufchill sjer sæti á
bakk með stjórnarandstæðing-
um, enda er hann leiðtogi þeirra
i neðri deildinni. Maðurinn, sem
á undanförnum árum hafði tek-
ið hinar örlagaríkustu ákvarð-
anir, hafði nú einungis aðstöðu
1 til þess að ráðleggja og gagn-
rýna. En engu að síður var það
ræða hans, en ekki ræða Attlee
forsætisráðherra, sem blöðin
gerðu að aðalumræðuefni sínu.
Því að nú fanst forsætisráðherr-
anum fyrrvarandi hann geta,
frjáls og óbundinn, rætt eitt
mesta vand.amál Evrópu í dag:
Það, sem er að gerast í Austur-
Evrópu, eftirlitssvæði Rússa. -r-
Hjer á eftir fer útdráttur úr
ræðu Churchills:
— Sú ráðstöfun, að ákveða
vesturlandamæri Póllands til
bráðabirgða þannig, að iandið
tekur nú yfir fjórðung ræktan-
legs landssvæðis Þýskalands,
spáir ekki góðu um lausn Ev-
rópumálanna í framtíðinni. Við
í samsteypustjórninni vorum því
altaf fylgjandi, að Pólland fengi
fuliar bætur í vesturvegi fyrir
það land., sem það ljet af hendi
við Rússa fyrir austan Curzon-
línuna.
★
Jeg álít, að hjer hafi mistök
átt sjer stað, sem pólska bráða-
birgðastjórnin hefir átt. drjúgan
þátt í. Hún gekk miklu lengra
en góðu hófi og sanngirni gegndi.
Pólverjar eru mörgum góðum
dygðum prýddir, en mörg glappa
skot hafa þeim orðið á.
En það, sém mjer finst skifta
mesfu fnáii fyrir okkur, er broft-
flutríingúr ínanna af þessu lands-
svæði, sem lagt hefir verið und-
ir Pólland. Fyrir stríð bjuggu þar
8—9 miljónir manna. Pólverjar
segja, að enn sje þar eftir hálf
önnur miljón manna. Af þessum
miljónum, sem reknar hafa ver-
ið burt, hafa flestir sest að á her-
námssvæði Breta og Bandarikja-
manna. Kemur slíkt matvæla-
ástandinu þar í enn verra horf.
Menn vita ekkert um, hvað orð
ið hefir af fjölda íbúa á þessu
svæði. Hvert fóru þeir, og hver
urðu örlög þeirra? Svipaðra
spurninga mætti spyrja viðvíkj-
andi Súdetum og öðrum Þjóð-
verjum, sem reknir hafa verið
burt úr Tjekkósióvakíu.
★
Það hafa síast hingað sögu-
sagnir um það, sem gerst hefir
og er að gerast, og ekki er óhugs-
andi, að einhver umfangsmikill
harmleikur fari fram að baki
þeirra bryntjalda, sem skifta Ev-
rópu í tvent.
Áhyggjuefnin eru fleiri. Jeg
get ekki hugsað mjer, að fleiri
deiluatriði sjeu upp komin á
Baikanskaga. Engu að síður
munu fáir þingmenn vera ánægð
ir með það ástand, sem ríkt hef-
ir í þessum stjórnlitlu iöndum.
I þessum löndum, sem bera ljót
ör eftir langa styrjöld, verður á
næstu mánuðum þörf styrkrar
stjórnar. Annars myndi verða
þar stjórnleysi, og það er engin
sanngirni í því að ætlast til þess,
að þar verði á svipstundu hægt
að koma á lýðræðisstjórnum,
svipuðum þeim, sem nú eru í
Bretlandi og Barídaríkjunum.
í þessum löndum eru stjórn-
mál tekin mjög'alvarlegá. Vinur
minn, sem Var þar, þegar tírslit
urðu kunn í kosningunUm í Eng-
landi; sagði mjer, að hefðarkona
hefði sagt við sig: „Aumingja
Churchill. Ætli hann verði nú
ekki skotinn?"
★
Þegar fjölskylda í einhverju
þessára landa situr við arininn
á heimili sínu og er að neyta á-
vaxtanna af erfiái sinu, getur
verið, að barið sje og logreglu-
maður, rækilega vopnaður, birt-
ist í dyrunum. Verið getur,- að
heimilisfaðirinn, sonur eða vinur
sje kvaddur út og farið sje með
hann út í næturhúmið, og eng-
inn veit, hvort hann kemur
nokkurn tíma aftur eða hver
örlög hans yfirleitt verða. '
Hið eina, sem fólkið veit, er,
að það á einskis að spyrja. Á
miljónum heimila í Evrópu —
í Póllandi, Tjekkóslóvakíu og
Júgóslavíu — ríkir ótti við eitt-
hvað þessu líkt. Roosevelt for-
seti setti fram yfirlýsinguna um
„fernskonar frelsi“ og hún er
tekin upp í Atlantshafssáftmál-
ann, sem við gengum frá. „Frelsi
án ótta“ hefir verið skýrt þann-
ig, að þar væri einungis átt við
án ótta við innrás erlends rík-
is. En óttinn við innrás er ekki
það, sem mestu máli skiftir í aug
um alþýðu manna. Þar verður
föðurlandsástin að vopni.
Það er ekki þetta, sem fjöl-
skyldurnar í Evrópu óttast í dag.
Þær óttast, að lögregiumaður
drepi á dyr. Þetta er ekki ótti
um föðurlandið. Allir menn geþi
sameinast og barist sem einn
maður fyrir fcðurland sitt. Hjer
er um að ræða óttann um iif og
frelsi einstaklingsins, um grund-
valíarrjetííndi manna, seríi nú er
ógnað ‘i svo mörgúm löndum, þar
sehi fólkið skelfur.
(,,Newsweek“).