Morgunblaðið - 13.09.1945, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 13. sept. 1945
JÓNATAN SCRIVENER
24. dagur
„Nei — hún hefir ekki kom-
ið aftur, en hún bauð mjer að
‘heimsækja sig“.
Hann hjelt áfram, eins og jeg
hefði ekki svarað spurningu
h'.r.c
„Jeg get ekki gert mjer í
hugarlund, hvað hún getur
haft saman við Scrivener að
sælda. Jeg gat ekki ráðið ann-
að af orðum hans en hann væri
kvenhatari — eða alt að því.
Jeg hefi aldrei sjeð neina konu
svipaða henni“. Hann þagnaði
og horfði fast á mig.
„Haldið þjer áfram“, sagði
jeg brosandi.
„Jeg er heldur ekki á því
hreina með, hvernig þjer eruð.
Er það satt, að þjer hafið aldrei
sjcð Scrivener?“
„Já, það er satt“, svaraði jeg.
„Og aldrei haft neitt saman
við iiann að sælda?“
„Nei — aldrei“.
„Og þjer höfðuð aldrei sjeð
þessa stúlku — Pálínu Mande-
ville — fyrr en hún opnaði
hjerna dyrnar einn gððan veð-
urdag og gekk inn?“
„Nei“, svaraði jeg.
„Hm — jeg vil gjarnan.vera
hreinrkilinn“.
,Þjer getið sagt alt, sem yð-
ur býr í brjósti“, svaraði jeg.
^Jæja — hvert er þá hlut-
verk yðar hjer?“ v
„Jeg er áðeins einkaritari
Scrivener", svaraði jeg. „Jeg
ætla mjer ekki þá dul að reyna
að skýra fyrir yður, __ hvers
vegna jeg tók það starf. Ástæð-
ur þær, sem hægt er að' láta
uppi, skifta altaf minstu máli.
En jeg sit hjer aðeins og bíð
þess, að eitthvað gerist, og jeg
veit ekki fremur en þjer, hvers
vegna Scrivener gerði mig að
einkaritara sínum“.
Við þögðum báðir langa
stund. Middleton reis enn einu
sinni á fætur og gekk um gólf.
Síðan helti hann aftur í glas
sitt og settist.
„Jeg held, að jeg kærði mig
ekki um að vera í yðar spor-
um“, sagði hann hægt. „Jeg er
hreint ekki viss um, að jeg
kæri mig um að þekkja Scriv-
ener betur en jeg geri. Að
minsta kosti vildi jeg vera viss
um að geta sagt skilið við hann
þegar mjer þóknaðist. Hann
ætlar sjer sennilega að nota yð-
ur á einhvern hátt — sem og
ungfrú Mandeville. Jeg öfunda
hana ekki. En hún verður að
taka því, sem að höndum ber,
eins og við hin“. Hann rak upp
sinn sjerkennilega, stutta hlát-
ur. „Það er leiðinlegt, að þjer
skulið ekki drekka“, sagði hann
svo. „Það eru ekki nema nokkr-
ir mánuðir síðan jeg fór að
drekka að staðaldri, en nú skil
jeg, hvers vegna drykkjumenn
una sjer ekki í návist þeirra,
sem ekki bragða neitt. í bind-
indissemi þeirra leynist lævís
gagnrýni og vandlæting“.
„Mjer er það sönn ánægja að
fá mjer glas með yður“, svar-
aði jeg. „Jeg var svo niður-
sokkinn í að hlusta á yður, að
jeg gætti þess ekki að drekka
yður til samlætis“.
„Er yður sama, þótt jeg
drekki mig fullan?“ spurði
hann, grafalvarlegur.
„Já. Þjer gerið það, sem yð-
ur hentar best. Gerir þiað yður
auðveldara fyrir á einhvern
hátt, ef þjer drekkið yður full-
an?“
„Það gæti hjálpað mjer til
þess að segja yður dálítið, sem
jeg verð að segja yður. Að öðr-
um kosti get jeg ekki komið
hingað aftur“. Hann þagnaði
og sagði svo, órólegui^ á svip:
„Þjer eruð enginn bjáni. Þjer
sjáið, að eitthvað muni hafa
komið fyrir mig — er ekki
svo?“
„Jeg sje, að þjer munið hafa
fengið yður neðan í því“, svar-
aði jeg.
„Já — rjett er það. Jeg var
líka talsvert slompaður, þegar
jeg kom hingað um daginn. Ef
jeg hefði ekki verið það, myndi
jeg ekki hafa mælt orð af
munni. Jeg er ekki frjáls, fyrr
en jeg hefi fengið mjer nokk-
ur staup. Þá fyrst get jeg tal-
að. Jeg blygðast mín altaf, þeg-
ar jeg rifja upp fyrir mjer
seinna það sem jeg hefi sagt —
en það er ekki fyrr en daginn
eftir. Og maður á að láta hverj-
um degi nægja sína þjáning.
Það er allur vandinn við að
lifa“.
Það verður oft þögn, áður en
ejnn mSfeur gerir annan að
trúnaðarvini sínum — eins ög
tilveran doki við andartak. Við
Middleton vorum báðir á því
hreina með, að hjeldi hann á-
fram, myndi kunningsskapur
okkar á enda og vináttan haf-
in. Þótt hulunni sje ekki lyft
nema andartak, getur það
breytt öllu. Og það skiftir litlu
máli, þótt sannleikurinn sje
ekki sagður allur. Hver getur
sagt alt af Ijetta um sjálfan sig?
Það er viðleitni einnar mann-
veru til þess að segja annari
sannleikann um sjálfan sig,'
sem fjötrar þær saman. Það er
jafn mikill ábyrgðarhluti að
hlusta og tala.
í bókaherberginu var kyrt
og hljótt — ekkert heyrðist,
nema tifið í klukkunni. Middle-
ton sat með hönd undir kinn.
Augu hans voru óeðlilega skær,
en annars virtist hann vera á-
gætt dæmi um ungan Englend-
ing af góðum ættum: grann-
vaxinn, sterklegur, hræddur við
tilfinningar sínar, ofsalegur
bókstafstrúarmaður, hæversk-
ur, hugrakkur, hljedrægur og
fámáll. Þegar jeg virti hann
fyrir mjer, sannfærðist jeg
um, að hann hefði sagt sann-
leikann, þegar hann kvað ó-
gæfu sína eiga rætur sínar að
rekja til þess, að hann væri að-
eins venjulegur maður. Menn
af sauðahúsi Middleton eru
venjulega á því, að allir sjeu
eins og þeir, en auk þess var
mjer Ijóst, að Middleton hlaut
að hafa orðið fyrir einhverri
sjerstæðri reynslu, er breytti
honum í þreyjulausan bylting-
arSinna, sem eyddi dögunum í
svall — til þess að reyna að
kæfa einstæðingskendina.
„Hvernig í djöflinum á jeg
að byrja?“ spurði hann alt í
einu.
„Jeg hygg, að jeg geti byrj-
að fyrir yður“, sagði jeg hægt.
„Þjer! Hvað í ósköpunum
eigið þjer við? Þjer þekkið mig
ekki nokkurn skapaðan hlut“.
Hann leit alt að því reiðilega
á mig.
„Jeg er engu að síður fús til
þess að segja nokkur formáls-
^>rð f-yrir yður“, sagði jeg.
Reiðisvipurinn á andliti hans
breyttist hægt í sáran vand-
ræðasvip. „Þá það“, muldraði
hann loks. „Jeg vil heldur
hlusta á aðra en tala sjálfur.
Jeg skil bara ekki, hvað þjer
getið vitað um mig“.
„Þnð verða auðvitað aðeins
getgátur. Jeg veit ekkert um
yður, en jeg hygg, að jeg sje
vel kunnugur þeirri tegund
manna, sem þjer tilheyrið. Var
saga yðar ekki eitthvað á þessa
leið: Þjer fóruð í mentaskóla.
Þar höfðuð þjer meiri áhuga
á íþróttum en bóklegu námi.
Síðan fóruð þjer í háskóla.
Sama sagan endurtók sig. Þeg-
ar þjer höfðuð lokið skólanámi,
og áttuð að fara að lifa lífinu
á eigin spýtur, vissuð þjer ekki,
hvað þjer vilduð. Þjer vissuð
aðeins, hvað þjer vilduð ekki:
gerast skrifstofumaður“.
„Hvernig í ósköpunum vit-
ið þjer það?“ tók hann fram
í fyrir mjer.
„Þjer berið það með yður.
Þjer fenguð yður því atvinnu
erlendis, við að rækta tóbak,
baðmull eða eitthvað þvíum-
líkt. Það skifti engu máli, ef
þjer gátuð aðeins starfað und-
ir berum himni. Svo skall stríð-
ið á, og þjer brugðust skjótt
við og komuð heim, vegna þess,
að þjer unnið Englandi ....“.
„Elska jeg England!“ hróp-
aði hann.
„Já. Ást yðar á því er djúp-
rættasta tilfinningin í sál yð-
ar. Þjer unnið því, eins og þjer
sjáið það í draumum yðar, og
ef raunveruleikinn kemur á
einhvern hátt í bága við draum-
ana, lokið þjer augunum fyrir
því. Þjer gagprýnið ekki fóst-
urjörðina ....“.
„Drottinn minn dýri! Gagn-
rýni jeg ekki England!“ hróp-
aði hann upp yfir sig.
„Þjer gerðuð það ekki þá.
Þegar ófriðurinn braust út,
áttuð þjer aðeins eina ósk: að
deyja fyrir föðurlandið. Nú
iðrist þjer aðeins eins: að þjer
skylduð ekki deyja fyrir það“.
Jeg leit á hann, en hann
flýtti sjer að líta undan.
„Þannig voruð þjer — og
þannig voru þúsundir Eng-
lendinga. Samt skildi England
þá aldrei — og þeir ekki það.
Á jeg að halda áfram? Á jeg
að segja yður, hvað jeg held
um þessa menn?“
„Já — haldið þjer áfram“.
Hann horfði á mig. Það var
einkennilegur svipur á andliti
hans.
mm.
Stríðsherrann á Mars
2),
’rencf/aóacftZ
Eftir Edgar Rice Burroughs.
23.
Jeg snerist á hæli og fylgdi Woola inn í dyrnar til
vinstri, og þótt jeg sneri baki að óvini mínum, hlustaði
jeg vandlega eftir hreyfingum þeirra, hvort þeir veittu
mjer eftirför. Gangurinn, sem við komum inn í var dauft
lýstur með radiumljóskúlum á stangli, en þannig er öll
lýsing á Barsoom.
Það getur hafa logað á þessum lömpum þarna niðri í
undirgöngunum, öldum saman, því þeir þurfa ekkert eft-
irlit, og eru þannig gerðir, að þeir eyða radium ákaflega
sparlega.
Við höfðum aðeins farið skamma leið, þegar við fórum
að fara framhjá dyrum út úr göngunum á báðar hendur,
en Woola hikaði aldrei hið minnsta, og það var við einar
þessara dyra, sem jeg heyrði hljóð, sem talaði skýrar til
mín, bardagamannsins, en nokkur orð hefðu gert, það var
glamur í málmi, í hertýgjum vopnaðs manns og það kom
úr gangi einum til hægri handar mjer.
Woola heyrði það líka, staðnæmdist o^ stóð urrandi
gegn þessari hættu. Hárin risu á hnakka hans og glampaði
á hvítar tennurnar. Jeg benti honum að þegja og saman
drógum við okkur í hlje inn í annan gang lengra burtu.
Þar biðum við, og þurftum heldur ekki lengi að bíða,
því bráðlega sáum við skugga tveggja manna falla á gólf-
ið í aðalganginum fyrir framan dyrnar, sem við földum
okkur fyrir innan. Þeir fóru mjög varlega, og gættu sín
vel, að ekki glamraði aftur í tygjum þeirra.
Brátt voru þeir beint á móti felustað okkar, og ekki varð
jeg hissa, að sjá, að þetta voru verðirnir, Lakor og fjelagi
hans.
Þeir gengu mjög hægt og hljóðlega og höfðu báðir sverð
í höndum. Svo námu þeir staðar rjett hjá felustað okkar
og hvísluðust á.
„Getur verið, aö við sjeum þegar komnir fram úr
þeim?” sagði Lakor lágt.
„Annað hvort er það svo, að skepnan hefir leitt mann-
inn á ranga sló'ð”, svaraði hinn, „því að leiðin, sem við fór-
um er mikið styttri hingað, en sú, sem liann fór. — John
— Mamma, var litli bróðir
sendur til okkar frá himnum?
— Já, barnið mitt.
— Þeir vilja auðvitað hafa
alt kyrt og rólegt þarna uppi.
★
Bræðurnir voru að rífast um
það, hvernig ritsímanum væri
fyrir komið.
— Hvernig heldur þú, að rit-
siminn sje annars? spyr annar.
— Ja, hann er eiginlega lík-
astur hundi, sem er svo lang-
ur, að ef þú stígur á skottið á
honum í Reykjavík, þá geltir
hann norður á Akureyri.
— En hvernig er þá með út-
varpið?
— O, það er eiginlega alveg
eins, nema þar er bara enginn
hundur.
★
— Er hún dóttir ykkar búin
að læra að tala?
— Það er nú líklega, nú er-
um við að reyna að kenna
henni að þegja.
★
— Jæja, Kalli minn, hvenær
sást þú fyrst dagsins ljós?
— Fyrir tveim árum.
— En þú ert þó meira en
tveggja ára?
— Já, en jeg flutti ekki í
bæinn fyr en jeg var fimm ára.
★
Afinn: — Hver er vinsælast-
ur af skólabræðrum þínum?
Nonni: — Síðasta missiri var
það hann Siggi, hann smitaði
okkur öll af mislingum.
★
Góð kona gaf Tomma litla
appelsínu. — Hvað segir þú
við svona góða konu, sem gef-
ur þjer appelsínu? sagði móð-
ir hans.
Tommi: — Skrældu hana.
★
— Hvað hefurðu mörg 1 í
Holland?
— Hafðu þau þrjú til að
vera viss.
★
Sunnudagaskólakennarinn er
að útskýra Daníelsbók fyrir
nemendunum:
— Nú, og hvað sögðu svo
töframennirnir?
Fyrsti nemandi: —- Þeir
sögðu: Ó, konungur, lif þú að
eilífu!
Kennarinn: — Já, og hvað
svo?
Annar nemandi: — Ja, og
svo bara lifði konungurinn
undir eins að eilífu.