Morgunblaðið - 30.12.1945, Qupperneq 3

Sunnudagur 30. des. 1945
MORGrUNBLAÐIÐ
3
Hálft annað ár.
LIÐIÐ ER hálft annað ár síð-
an hið íslenska lýðvaldi var
stofnað. Þá var ekki þingræð-
isstjórn í landinu. eins og mönn
um er í fersku minni. Umrót
það, sem styrjöldin kom hjer
á stað, gerði það að verkum,
að þingflokkarnir komu sjer
ekki saman um neina stjórn, er
nyti stuðnings Alþingis.
Tæplega fjórum mánuðum
eftir lýðveldisstofnunina kiptu
þingflokkarnir þessu í lag, með
myndun núverandi þriggja
flokka stjórnar. Hefir núver-
andi ríkisstjórn lagt grundvöll-
inn að framtíð lýðveldisins,
markað þá stefnu, sem farið
verður eftir a. m. k. á næstu
árum.
Menn hefðu yfirleitt óskað,
að allir þingflokkarnir hefðu
tekið þátt í }»ssu starfi. Fram-
sóknarflokkurinn bar ekki gæfu
til þess að vera mpð. Foringjar
hans hafa talið það flokki sín-
um og sjálfum sjer til gildis.
Þjóðin er á öðru máli. Tals-
menn Framsóknarflokksins
hafa haldið því fram, að ekki
væri starfandi í ríkisstjórn með
kommúnistum. Framsóknarfl.
væri of fínn fyrir slíkan
fjelagsskap. í augum alrnenn-
ings í landinu hefir þetta snúist
við. Flokkurinn, sem skarst úr
leik, þegar taka þurfti miklar
ákvarðanir um framtíðaraf-
komu þjóðarinnar, hefir, sem
eðlilegt er, orðið í augum al-
mennings auðvirðilegasti flokk
urinn. Foringjar hans vissu,
sem aðrir, að þjóðin þurfti á
samstarfi þingflokkanna að
halda. En Framsóknarbroddarn
ir ljetu ímyndaða flokkshags-
muni sína sitja í fyrirúmi fyr-
ir augljósum þjóðarhagsmun-
um. Þessi sjerstaða Framsókn-
ar hefír, enn sem komið er, haft
lítil áhrif á framfaramál þjóð-
arinnar og athafnir ríkisstjórn-
arinnar. Hún hefir lækkað
gengi þessa eina flokks, sem
eðlilegt er.
Tröppustig
verðleikanna.
KOMMÚNISTAR hafa, sem
eðlilegt er, gert'alt sem í þeirra
valdi hefir staðið, til þess að
afla flokki sínum brautargeng-
is, með því að benda á hlut-
deild hans í ríkisstjórninni. Því
verður ekki neitað, að þar
stendur han’n betur að vígi en
Framsóknarflokkurinn. En eng-
inn flokkur getur aflað sjer
neinnar syndakvittunar, þó
hann geti bent á annan flokk,
sem hefir á alvarlegum tíma-
mótum þjóðarinnar reynst lak-
ari og óhæfari til þess að vinna
að vissum vanda- og framfara-
málum, sem leysa þurfti.
í launkofa.
MENN hafa það líka hug-
fast, að heimilisástæður komm-
únista eru þannig í svipinn, að
þeir vilja gjarna sýnast aðrir
en þeir eru. Meðan yfirráða-
þjóð þeirra barðist við hlið
vesturveldanna í hinni ægilegu
styrjöld, hölluðust margir á þá
skoðun, að- valdamenn hinnar
fjölmenntjt bjóðar sem komm-
únistar tigna, væru í raun og
sannleika lýðræðissinnar.Komm
únistar hjer og annarsstaðar
hefðu horfið frá einræði og of-
beldisstefnu sinni.
REYKJAYlKURBRJEF
istum fylgis, meðan á vopna-
viðskiftum styrjaldarinnar
stóð. En síðan hefir þetta breyst,
bæði hjer á land og annarsstað-
ar. „Hið austræna lýðræði“ hef-
ir verið dregið út úr myrkri
innilokunarinnar. Alþýða
manna sjeð, að valdsherrarnir
þar eystra eru óbreyttir. Þar
ríkir hið harðvítugasta, misk-
unnarlausasta einræði. Og
kommúnistar allra landa lúta
enn í dag þessu einræði í blindri
auðmýkt, alveg eins og þeir
hafa gert.
Stundargengi kommúnista-
flokksins hjer á landi er því
liðið hjá. Og það endaþótt for-
ystumenn Framsóknarflokks-
ins hafi, á alvarlegum tímamót-
um, sýnt ennþá minni þjóðholl
ustu en flokkur sá, sem lýtur
erlendri yfirstjórn.
Ljelegir
forystumenn.
NOKKRUM sinnum hefir
forystumönnum Framsóknar-
flokksins verið á það bent á
þessu ári, að mjög yrði það
alvarlegt áfall fyrir bænda-
stjett landsins, og framtíð sveit
anna, ef bændur skipuðu sjer
yfirleitt í flokk með einangr-
unarsinnum í þjóðfjelaginu.
Flokksforusta Framsóknar-
flokksins ætlast til, að svo verði.
En margt bendir til þess, að
framtakssamir menn í bænda-
stjett sjeu yfirleitt á annari
skoðun.
Forráðamenn Framsóknar-
flokksins snjerust andvígir gegn
öllum nýsköpunarmálum ríkis-
stjórnarinnar. Sögðu það húm-
búg og leikaraskap, er stjórnin
gekst fyrir því, að inneignir
þjóðarinnar erlendis yrðu not-
aðar strax til þess að greiða
fyrir framleiðslu til sjávar og
sveita, með auknum og bætt-
um tækjum.
Framsóknarmenn vildu hafa
á þessu alt annan hátt. Þeir
vildu bíða. Þeir þóttust vilja að
þjóðin lifði á vöxtum innstæðn
anna, er voru að vísu sáralitlir
eða engir, og nota tímann til
þess að rífast um það, hvað
kaurgjald ætti að verá í land-
inu. Þá langaði í verkföll, sem
gátu staðið yfir, meðan verið
var að jeta út stríðsgróðann. Að
því búnu átti framleiðslan að
hefjast að nýju — með sömu
tækjum og sama hætti og hjer
var fyrir stríð. Þessar fyrir-
ætlanir og ráðleggingar ræddu
þeir í blaði sínu. Tímanum, og
víðar, og þóttust hafa fundið
þar þau hollráð, sem myndu
ireynast þjóðinni vel.
29. desember.
Kyrrstöðumennirnir.
ÞEGAR Sjálfstæðismenn
hafa ymprað á því undanfarið
ár, að einangrun í stjórnmálum
væri bændum hættuleg, hafa
forkólfar Framsóknarflokksins
ætlað af göflunum að ganga.
Með allskonar ráðum ætlar
flokksforysta Framsóknar sjer
að leggja fjelagssamtök bænda
undir flokk sinn, Kemur þar
fram sami sjergæðingsháttur-
inn sem fyrr, að láta flokkshags
muni sitja í fyrirrúmi fyrir al-
menningsheill.
Landbúnaðurinn er þanftig á
vegi staddur, að hann þarf á
að þalda velvild allra stjetta
án þess að þeir þurfi umlíðan
um greiðsla. En komið gæti til
mála að lána öðrum.
Öðru máli er að gegna með
ísfiskinn. Síður er í önnur hús
að venda en til Breta með sölu
á honum fyrst í stað, því hafn-
arskilyrði og flutningamögu-
leikar til neytenda vart ann-
arsstaðar fyrir hendi, eins og
ástandið er nú á meginlandinu.
Ur fjármála-
heiminum.
ÞEGAR SAMNINGAR tókust
milli Breta og Bandaríkja-
manna fyrir nokkru, um stór-
feld lán, er Bretar skyldu fá í
Bandaríkjunum, til þess að
lækna með því fjárhagsleg vand
þjóðarinnar. Þetta sjer hver kvæði sín eftir styrjöldina,
heilvita maður. Því til þess að þóttu samningar þessir hinir
gera framtíð hans örugga, þarf mikilsverðustu fyrir öll heims-
stórfeldari átök, sem gera verð
ur með meiri fyrirhyggju og
víðsýni, en Framsóknarmenn
hafa nokkurntíma haft til að
bera.
Ef t. d. þeir menn, sem telja
viðskifti — fyrsta sporið til
þess að ljetta af verslunarhöft-
um og hömlum og gera versl-
unina frjálsa í heiminum þjóða
í milli.
Ein fyrsta qfleiiíing þessa,
sig forystumenn búnaðarmál- fyrir þær þjóðir, sem skifta við
anna, halda áfraín einstreng- Breta, virðist vera sú, að þeir
ingslegri fastheldni við sama sem eiga innstæður í Englandi
dreifbýli, og henta þótti, meðan í sterlingspundum, ættu í ná-
hvert kot í landinu var rekið! inni framtíð, að verulegu leyti,
sem einskonar dvergsríki, er , að geta breytt pundaeign sinni
litla aðstoð fjekk í einu nje ’ í dollara. Verður þetta til mik-
neinu, til samgangna nje ann- j ils hagræðis fyrir þær þjóðir,
ars, og almenningur undi við sem eiga inni hjá Bretum, en
þau kjör, sem þessi frumstæði þurfa á amerískum gjaldeyri
kotbúskapur gat veitt honum,
ef, segi jeg, toga á bygðina um
öll annes og afdali í lengstu
lög, samkvæmt löngu úreltum
sjónarmiðum, þá molnar grund
völlurinn undan landbúnaðin-
um að miklu leyti, svo ýms
landbúnaðarhjeruð okkar fá, á
tiltölulega skömmum tíma,
að halda.
Bretton Woods sáttmálinn.
ALVEG nýlega undirskrif-
uðu fulltrúar 28 þjóða sáttmála
þann, er lagður var grundvöll-
ur að á fundinum í Bretton
Woods í fyrra. Lántaka Breta
í Ameríku kemur ekki beinlín-
sama svip og hinar yfirgefnu ^ is þessu máli við En hún mið-
Grænlandsbygðir. hinnar út- ar að því sama. Að leysa versl-
dauðu ættkvísla, er þar bjó unarhöftin, gera viðskiftin
endur fyrir löngu. Margt bendir frjálsari þjóða í milli.
til þess, að forysta Framsókn- !
arflokksins sje á þessu sviði,
sem ýmsum öðrum, 30—40 ár
á eftir tímanum. ,
Fjármálamenn og viðskifta-
fræðingar eru sammála um það,
að ef heimsþjóðum eigi að
vegna vel á næstu árum, sár
styrjaldarinnar eigi að geta
Hraðfrysti fiskurinn. i læknast, og hættan á nýrri ó-
AÐ SJÁLFSÖGÐU vakti það friðarbliku að eyðast, þá sje
mikinn ugg hjer á landi, er eitt helsta skilyrði þessa, að
Bretar skyndilega gerðu þau viðskiftin verði sem frjálsust
boð hingað, að þeir myndu eng í heiminum. Að hin þunglama-
an hraðfrystan fisk kaupa hjeð lega, einstrengingslega vöru-
an á næsta ári. Bátaútvegurinn skiftaverslun milli framleið-
byggist nú að miklu leyti á j enda og neytendaþjóða hverfi.-
þessari verkunaraðferð og sölu. j Með alþjóðabanka, stórfeldum
Hraðfrystihúsum hefir fjölgað gjaldeyrissjóði, sem þátttakend-
geysimikið, svo útflutningur á j ur Bretton Woods samtakanna
hraðfrystum fiski hefir á síð- j geti gripið til og öryggi gegn
ustu árúm orðið sívaxandi þátt hættulegum verðsveiflum verði
ur í fiskflutningunum. hægt að komast hjá hinum af-
Vonandi er þett'a ekki end- leiðingaríku fjárhagskreppum,
anleg neitun frá hendi Breta sem alltaf öðru hvoru gerðu
F ramf arahugur.
EN ÞEGAR hafist var handa
að kaupa af okkur þesskonar
vart við sig.
Við íslendingar erum, eins og
kunnugt er, þátttakendur í
fisk. En búast má við, að dragi
úr sölu á hraðfrystum fiski
um útvegun nýrra landbúnað- þangað. Alt of mikil svartsýni samtökum þessum, þó okkar
arvjela, þá reyndist framfara- má ekki grípa um sig út af gæti þar að sjálfsögðu lítið. —
hugur bænda miklu meiri en þessu máli. Því nokkuð er hægt Með þátttöku okkar ætti t. d.
þeirra manna, sem hafa á hendi að geyma hraðfrysta fiskinn og að mega vænta þess, að meiri
stjórn Framsóknarflokksins. leita fyrir sjer með sölu á hon- j trygging sje fyrir okkur, en ella
Úti um sveitir landsins ríkir um. I gegn gengissveiflum og vand-
hinn mesti áhugi fyrir hinum Ástæða er til að ætla, að með kvæðum sem af því myndu
stórvifku ræktunarvjelum. þjóðum, sem vantar tilfinnan- leiða.
Hver dugnaðarmaður í bænda- lega roatvörur, verði hægt að j
stjett sjer, að stórfeldar örar fá markað fyrir frysta fiskinn. Grundvöllurinn.
ræktunarframkvæmdir er Vitað er þegar að Tjekkósló- j MEÐ stórkaupum á nýjum
helsta leiðin til þess að fleyta vakía, Svisslendingar, Frakkar, framleiðslutækjum, bátakaup-
bændastjettinni yfir aðsteðj- Hollendingar, Belgir, ítalir og um, togarakaupum o. s. frv.,
andi örðugleika. Tafir og bið í jafnvel Pólverjar hafa hug á hefir verið lagður grundvöllur
Þessi feluleikur með stjórn- iþessum efnum yrði til þess eiris, að kaupa af okkur fisk. Sumir að bættri efnahagsafkomu þjóð
málastefnuna aflaði kommún- að bjóða erfiðleikunum heim. ættu að geta keypt þessa vöru arinnar á næstu árum. Tækin
eru keypt. Sum þeirra komin
til landsins. Ekki langt að bíða
hinna. Fyrir forgöngu ríkisins
hefir þetta verið gert, að miklu
leyti. Stjórn landsins verður að
miða að því, að þessi nýju tæki
komi að sem bestum notum. —
Um annað er ekki að ræða.
Hjer verður að afla nýrra
hagfeldra markaða og sjá um,
að hin væntanlega stóraukna
framleiðsla komist í viðunandi
verð.
I Finnmörk.
NORÐMENN voru sem kunn
ugt er mestu keppinautar okk-
ar um fiskmarkaði. Meðan
Þjóðverjar rjeðu í Noregi,
bygðu þeir mörg hraðfrystihús.
Norðmenn gera ráð fyrir að
framleiðslan á þessh. fiski auk-
ist mikið og ört á næstunni. Á
friðartímum var fiskiútflutn-
ingur þeirra allt að því þre-
faldur á við útflutning okkar.
í Norður-Noregi og Finn-
mörku lifa menn því nær ein-
göngu á sjávarútvegi. Fram-
leiðslan þar var talsvert á 2.
hundrað þúsund tonn á ári. Þar
er nú alt í rústum á stórum
svæðum vegna niðurrifs og eyði
leggingar þýska hersins.
Bygðinni þar norður frá hef-
ir verið hagað eftir þörfum og
kringumstæðum manna, meðan
þeir notuðu árabáta og fram-
leiddu saltfisk og harðfiSk. Þar
sem alt er í rústum hugsa Norð
menn að haga bygðinni full-
komlega eftir þörfum nútím-
ans, byggja verstöðvar, færri
en áður voru, en hafa þar öll
tæki og aðbúnað til margskonar
fiskverkunar, hraðfrystihús, nið
ursuðu, lýsisstöðvar og allt sem
fuílkomnast, svo aflinn verði
fullunnin í hinar verðmætustu
afurðir. Hver vinnustöð eða
verkunarsamstæða geti tekið
við 30 tonnum á dag. Þar sem
þarna verður alt reist frá
grunni, er líklegt að fróðlegt
sje að sjá, hvernig þar er geng-
ið frá hinum nýju stöðvum.
„Obreytt ástand“.
ANDSTÖÐUFLOKKAR Sjálf
stæðismanna í bæjarstjórn hafa
tekið upp hvert málið af pðru
sjer til brautargengis í bæjar-
stjórnarkosningunum í næsta
mánuði. Alt amstur þeirra hef-
ir komið þeim að engu gagni.
Sumar tillögur þeirra hafa ver-
ið meg þeim hætti, að allur al-
menningur hefir sjeð, að þær
væru gerðar út íloftið. Engin
alvara á bak við þær. Til til-
breytingar hafa kommúnistar
og Alþýðuflokksmenn tekið til
umræðu ýms mál, sem Sjálf-
stæðisflokkurjnn hefir haft á
stefnuskrá sinni. Hefir þeim
jafnóðum verið bent á, að Sjálf
stæðismönnum sjálfum er best
trúandi til að vinna að þeim
málum, sem Sjálfstæðisflokkur
inn hefir gert að sínum.
Þegar ritstjórnir Þjóðvijans
og Alþýðublaðsins hafa alveg
gefist upp við að finna sjer ný
áhugamál í kosningaáróðri sín-
um, slöngva þeir því út, að Sjálf
stæðismenn hjer í bæ, bæði bæj
arfulltrúar og aðrir kjósi að á-
standið í bæjarmálunum hald-
ist óbreytt. í mótsetning við
minnihlutaflokkanna, sem vilji
að ástandið breytist.
Sjálfstæðismenn hjer í Rvík
vilja vissulega að sú öld fram-
fara, sem hjer hefir verið und-
anfarna áratugi haldi áfram.
Franth. á 5 síðu