Morgunblaðið - 28.08.1946, Blaðsíða 2

2
MORGUNBEAÐIÐ
Miðvikudagur. 28. ágúst 1946
Eining um samvinnu
NorðurSanda á fundi.
norrænna þingmanna
Frásögn Gunnars Thoroddsen
prófessors
MÓT norrænna þingmanna
hið 25. í röðinni, fór fram í
Osló dagana 18.—20. þ. m. —
Þetta var annað mótið, sem
háð var eftir lok styrj aldar-
innar, en hið fyrsta, þar sem
mættir voru fulltrúar frá
öllum Norðurlöndunum, —
Finnar gátu ekki komið því
við að senda fulltrúa á mótið
sem haldið var í Kaupmanna
höfn í fyrra. — Fulltrúar ís-
lands á mótinu í Oslo Voru
þeir þingmennirnir Gunnar
Thoroddsen, prófessor, sem
var formaður fulltrúanefnd-
arinnar, Stefán Jóh. Stefáns-
son, Bjarni Ásgeirsson og Sig
fús Sigurhjartarson. Ritari
nefndarinnar var Jón Sigurðs
son, skrifstofustjóri AlþingisD
Yoru konur þeirra með í för-
inni. Morgunblaðið átti í gær
tal við Gunnar Thoroddsen
og innti hann frjetta af mót-
óiu og för þeirra fimmmenn-
inganna, en þeir komu heim
s.I. laugardagskvöld.
Stjórnarskipulegur
rúeyðarrjettur.
— Mótið sátu 74 þingmenn,
segir próf. Gunnar. Ýms mál
voru tekin til umræðu. Meðal
annars var rætt um stjórn-
skipulegan neyðarrjett, þ. e.
hvort rjettlætanlegt geti ver-
ið að víkja frá stjórnskipun-
arlögum vegna sjerstakra á-
stæðna. Um þetta mál flutti
norski prófessorinn Frede
Castberg ítarlega og merka
framsöguræðu. En þetta at-
riði hefur sjerstaka þýðingu
fyrir Norðmenn, því að á
stríðsárunum gaf norska
stjórnin í London út ýmsar til
skipanir um mál, er samkv.
norsku stjórnarskránni eru í
verkahring Stórþing'sins. —
Hæstirjettur Noregs hefur nú
viðurkent gildi þessara til-
skipana vegna aðstæðna á
þeim tíma, er þær voru gefn-
ar út. Af hálfu Svía tók pró-
fessor Andrén frá Gautaborg
þátt í umræðum um þetta
mál, en jeg af hálfu ísl. full-
trúanna.
Albjóðlegt samstarf.
Á mótinu var einnig rætt
um þátttöku Norðurandannna
í alþjóðlegu samstarfi. Frum
mælandi var danski þingmað
urinn Ole Björn Kraft, sem
er eir.n aðalleiðtogi íhalds-
flokksins danska og fvrrver-
andi l'áðherra. Var ræða hans
ítarleg og snjöll. Miklar um-
ræður urðu um málið. Tók
jeg þátt í þeim fyrir hönd ís-
lands og gerði meðal annars
grein fyrir væntanlegri þátt-
töku íslands í starfi Samein-
uðu þjóðanna. — Um þetta
mál var samþykkt svohljóð-
andi ályktun: „Fulltrúafund-
u| norrætma;'þíh!gmanhá ösk-
aif Sameinuðu þjóðunum þess
ao heill megi fylgja starfi
þeirra að því marki ' að
tryggja frelsi þjóðanna og
friðinn og koma á þjóða í
milli samstarfi, sem byggist|
á gagnkvæmu trausti. Full- (
trúafundurinn fagnar þeim ^
deg-i, er öll Norðurlöndin geta^
orðið þátttakendur í þessu
starfi innan vjebanda þessara
samtaka".
Norrœn samvinna.
Þriðja mál mótsins var
þetta: Á hvaða sviðum við-
skiptalífs og atvinnulífs eru
möguleikar fyrir norrænni
samvinnu? Hjer voru frum-
mælendur þrír: Sænski ráð-
herrann Gjöres, Christmas
Möller, fyrverandi utanríkis-
ráðherra Danmerkur, og
sænski prófessorinn Andrén.
Um þessi mál urðu miklar um
ræður, og af hálfu íslands
talaði Stefán Jóhann Stefáns-
son. Gerði hann meðal ann-
ars að umræðu nauðsyn þess,
að samvinna tækist með Norð
mönnum og íslendingum um
fisksölumál. þannig að ekki
þyrfti í framtíðinni að ríkja
jafn óvægin samkeppni með
þessum þjóðum um fiskimark
aðina.
Um menningarlega sam-
vinnu Norðurlandanna var
svohljóðandi ályktun sam-
þykkt: „Fulltrúafundurinn
beinir þeim tilmælum til rík
isstjórna Norðurlandanna, að
þær skipi við fyrstu hentug-
Zeika sameiginlega nefnd, sem
undirbúið geti nauðsynlegar
tillögur, svo að takast megi
með Norðurlöndunum öflug
sfimvinna í menningarmálum’
Fulltrúafundurinn er þeirrar
skoðunar, að víðtæk menning
arleg samvinna muni auka
mjög gagnkvæman skilning
Norðurlandaþjóðanna og
hlynna að fræðilegum rann-
sóknum og veita Norðurlönd
unum aukria möguleika til að
leggja drjúgan skerf til al-
þjóðlegra vísinda".
Um samvinnu Norðurlanda
á sviðum viðskiftalífsins var
samþykkt eftirfarandi álykt-
un: „Fulltrúafundurinn læt-
ur í ljós þá ósk að möguleik-
arnir á nánari samvinnu á
sviðum viðskiptalífsins verði
teknir til ítarlegri athugunar
með þeim hætti, sem ríkis-
síjórnir Norðurlandanna telja
heppilegast".
Blaðaviðtöl.
— Áttuð þjer tal við blaða
menn í för yðar?
— Jeg ræddi við nokkra
blaðamenn í Osló og Stavang
er. Ennfremur við „Ber-
lingske Tidende“ í Kaupm.-
höfn. Jeg, talaði einnig í
danska og norska útvarpið.
Danska útvarpið átti tal við
mig um mótið og þátttöku
íslands í því, um norræna
samvinnu og fleira. í norska
útvarpið flutti jeg stutt er-
indi, sem jeg nefndi „ísland
í dag“. — Jeg var oft spurður
að því í förinni, hversvegna
ísland hefði ekki sendiherra
í Noregi og virtust Norðmenn
ekki una því vel.-
Góður árangur.
— Hvað finnst yður um ár-
angurinn af þingmannamót-
inu?
— Þetta mót hafði það fram
yfir hin fyrri, að nú var á-
kveðið, að sjerstökum full-
trúum frá Þingmannasam-
bandi Norðurlanda skyldi faj i
ið að fylgja fram ályktunum
og samþyktum mótsins, en áð
ur hafði verið látið við það
sitja að bera fram áskoranir
og óskir. í umræðum á mót-
inu komu fram margar og góð
ar hugmyndir, sem líklegar
eru til að styrkja samvinnu
Norðurlandanna. Auk þess
hefur það altaf sína þýðingu,
að stjórnmálamenn frá Norð
urlöndum kynnist og ræði
saman.
Gestrisni Norðmanna.
— Okkur íslendingum var
mjög vel tekið í Noregi og
urðum við þar hvarvetna var
ir við hið hlýja hugarþel Norð
manna í garð íslendinga. •—
Allar móttökur voru af meiri
rausn en við mátti búast eftir
hin erfiðu ár Noregs. Þing
mönnum og konum þeirra var
boðið í ferðalög til merkra
sögustaða. — Viðmót Norð-
manna og viðtökur voru slík
ar, að oss mun seint úr minni
líða.
— Við kvöddum Noreg í
Stavanger, en þangað kom-
um við eftir tveggja daga för
frá Osló. Frá Stavanger hjeld
um við svo heim með sænskri
Skymastcýflugvjel.
Næsta mót á íslandi.
Ákveðið hefur verið, að
næsta mót norrænna þing-
manna verði haldið á íslandi
næsta sumar.
_'mM«iiiu iiii.iiiiiiiiiiiiiiiiiiinii ■•iiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiinr
1 Óska eftir É
| 2ja—3ja herbergja
I íbúð I
E 3
= í bænum. 1—2ja ára fyr- \
I irframgreiðsla. — Tilboð §
í sendist afgr. Mbl. fyrir i
I fimmtudagskvöld, merkt: i
| „íbúð—340“.-
iiisiimiimiMiuiHiiiiiiiniiiiiimiiiHiiMiiiiiiHiaiiiiiMiii*
BEST AÐ AUGLYSA
í MORGUNBLAÐINU
Skákþing Morðurlanda
Kaupmannahöfn, 4. ágúst
1946.
Konungs-indversk vörn.
Hvítt: Björn Nielsen (Danm.).
Svart: Baldur Möller (ísland).
1. d2-d4, Rg8-f6; 2. c2-c4, g7
-g6; 3. Rbl-c3, Bf8-g7; 4. e2-
e4, o-o; 5. Rgl-f3, d7-d6; 6. Bfl
-e2, Rb8-d7; 7. o-o, e7-e5; 8.
Hfl-el, Rf6-h5. 9. Bcl-g5, f7-
f6; 10. Bg5-e3, Rh5-f4; 11. Rc3-
d5. Betra var að bjarga biskupn
um. Riddarinn virðist auk þess
ekki eiga mikið erindi til d5.
11......Rf4xe2+; 12. HxR,
Rd7-b6; 13. Rd5xb6, a7xb6.
Byrjuninni er lokið og Bald-
ur getur vel við unað. Hann
heldur báðum biskupunum og
möguleika til að sprengja peða
stöðuna á miðborðinu sjer í hag.
14. h2-h3, Bc8-e6; 15. b2-b3,
h7-h6.
19........g6xf5; 20 Dd2-c2,
Kh7-h8.
Betra var 20 ...... Kh7g8
eins og kemur í ljós.
21. d4xe5, d6xe5; 22. Be6-f55
24. Dc2-b2, e5-e4.
Hvítum hefur ekki tekist að
hindra framrás svörtu miðpeð-
anna og á nú miklu verri stöðu.
25. Rh2-f3, Ha8-d8; 26. HxH.
Hvítt virðist ekki eiga ann-
að betra en að skipta upp hrók
unum. Ef t.d. 26. BxB-þ, þá
DxB; 27. DxD+, KxD; 28. Rf3-
d4, Kg7-f6; 29. He2-d2, e4-e3;
og hvítt tapar manni.
26 .... HxH; 27. He2-d2,
HxH; 28. RxH, Kh8-g8.
Staða hvíts er miklu hættu-
legri en ætla mætti. Svart hót-
ar að vinna mann.
29. Kgl-fl.
Hvítt sjer ekki mannstapið.
Venjulega leikur hvítt) 29............. , e4-e3; 30. Rd2-f3.
í svona stöðu drottningunni tiltEf 30. pxp, þá Dxp; og hvítt
d2 og síðan biskupnum til h6, jver ekki mát.
og hefur þannig sókn, sem
svörtu getur orðið mjög hættu-
leg, en nú eru slíkar aðgerðir
um seinan.
30......... Bf5-d3+; 31.
Kfl-gl, e3xf2-|-; og hvítt gafst
upp.
Andstæðingur Baldurs í þess-
16. Ddl-d2, Kg8- h7; 17. Hal ari skák, Björn Nielsen er skák-
-dl, Dd8-e7; 18. Rf3-h2.
Til þess að geta leikið f2-f4;
18........., f6-f5; 19. e4xf5.
Reynandi var f2-f4, og var þó
ekki gott. Það kemur nú skýr-
ar í ljós með hverjum leik að
hvítt er að tapa jafnvæginu á
miðborðinu, án þess að fá nokk
uð í staðinn.
meistari Danmerkur. Hann hef-
ir gefið út mikið rit og vand-
að: Allt om Skak for den
praktiske Spiller.
Skýringarnar eru eftir Kon-
ráð Árnason.
— Próf. Ahlmann
Frh. af bls. 1
Hann sagði, að hann teldi forn-
minjar þessar með þeim merki-
legustu sinnar tegundar, á
Norðurlöndum, vegna þess hve
glögga innsýn þær gefa um
daglegt líf manna á þeim tíma,
er dalurinn eyddist.
Eftir því, sem maður fær
tækifæri til þess að ferðast
meira um ísland, eftir því finst
manni landið dásamlegra, og
lærdómsríkara fyrir náttúru-
fræðinga, sagði prófessorinn.
Aukin kynni mín af landinu
eru mjer mikið gleðiefni.
Annað hefir og glatt mig mik-
ið í þessari ferð, að sjá að hug-
myndir þær, sem menn hafa
gert sjer á Norðurlöndum, um
amerísk áhrif á þjóðina, af
völdum hernámsins, eru ger-
samlega tilhæfulausar. Af engu
í háttum og viðkynning við
landsmenn er hægt að sjá það,
að erlent herlið hafi dvalið í
landinu árum saman. íslenska
þjóðin er ósnortin af hernám-
inu, að öllu leyti Það leynir
sjer ekki. Mjer þykir vænt um
að jeg skuli geta sagt löndum
mínum þetta, er heim kemur.
Er prófessorinn Var spurður
að því, hvort hann teldi líkur
til, að jarðfræðistúdentum yrði
gert að skyldu að ferðast til ís-
lands, til athugana áður en þeir
lykju prófi, sagði hann, að þó
svo yrði í framtíðinni, þá myndi
það eiga nokkuð í land. Enda
værum við ekki undir það bún-
ir, að taka á móti svo mörgum
náttúrufræðingum. Því að sjálf
.sö'gðu, eins og hann vjek að
áður, þyrftu slíkar námsferðir
að vera undir umsjón íslenskra
náttúrufræðinga.
— ÖryggisráðiS
Frh. af bls. 1
tökubeiðninni, því að ekkert
stjórnmálasamband væri með
Sovjetríkjunum og Transjórd-
aníu. — Fulltrúar Bretlands,
Bandaríkjanna, Frakklands,
Kína, Brasilíu, Hollands og
Mexico mæltu með upptöku-
beiðni Portúgals, en fulltrúi
Póllands ljet í ljós nokkurt van
traust á Portúgal vegna náins
sambýlis við fasistastjórnina á
Spáni. Fulltrúi Sovjetríkjanna
kvaðst ekki geta mælt með upp
tökubeiðninni, vegna þess að
ekkert stjórnmálasamband væri
með Portúgal og Sovjetríkjun-
um.
Albanía og Mongólía.
Fulltrúi Sovjetríkjanna mælti
með upptökubeiðni Albaníu. -7-
Fulltrúar Bretlands og Banda-
ríkjanna sögðu, að framferði
Albaníu síðustu árin gæfi á-
stæðu til þess að efast um það,
að þjóðin myndi vera fær um
að fullnægja skuldbingingum
þeim, sem samfara væru aðild
að Sameinuðu þjóðunum. Nefnd
in eftirljet Öryggisráðinu að á-
kveða um upptökubeiðni Al-
baníu.
Eire, Afganistan og Síam.
Bretland, Bandaríkin, Kína,
Frakkland, Mexico, Holland og
Brasilía, mæla með upptöku-
beiðni Eire, en Sovjetríkin.
ekki, vegna þess að ekkert
stjórnmálasamband er milli
þcirra og Eire. — Engin and-
mæli komu fram gegn upptöku
bciðni Afganistan. — Bandarík-
in, Bretland og Kína mæltu
með upptökubeiðhi Síam. En
Frakkar töldu sig ekkí geta það
vegna fjandsemi Síam í garð
frapska Indó-Kína. Fulltrúi
Rússa mælti heldur ekki með
upptökubeiðninni.