Morgunblaðið - 15.02.1947, Blaðsíða 2

2
Hannibal dásamar
ríkisrekslur
FRAM er komið í Ed. frum-
varp um ríkiseinkasölu á olíu,
og eru þeir Hannibal Valdimars
son og Páll Zóphóníasson flutn-
ingsmenn.
Mál þetta var á dagskrá í
gær, og flutti þá Hannibal lang-
an fyrirlestur um olíumálin hjer :
á landi, og endurtók gamlar
fullyrðingar um ágæti ríkis-
rekstrar.
Pjetur Magnússon óskaði upp
lýsinga um, hvað mikið fje ríkis
sjóður þyrfti til þessarar at-
vinnugreinar. Það þyrfti meir
en lítið fje til þessara fram-
kvæmda; hlyti það að velta á
tugum miljóna.
Gísli Jónsson gerði og nokkr-
ar athugasemdir við frumvarp-
ið. Sagði hann að Hannibal
skyldi kynna sjer ríkisrekstur
hjá' einu ríkisfyrirtæki hjer í
bæ þ. e. Landsmiðjunni. Hún
hefir frjálsa samkeppni við önn
ur iðnfyrirtæki og leggur sömu
álagningu á vinnuna og einka-
fyrirtæki. En hver væri útkom-
an? spurði Gísli. Hún er sú, að
Landssmiðjan skuldar ríkissjóði
á fjórða hundrað þúsund kr. í
skatta. Og ekki nóg með það
Landsmiðjan verður að sækja
peninga upp í ríkissjóð til þess
að greiða vinnulaun, meðan
ríkissjóður sækir skattafúlgur
til einkafyrirtækjanna til að
greiða taprekstur þessa ríkis-
fyrirtækis! Þannig væri fyrir-
myndin hjer.
Umræðum var frestað.
í Nd. voru nokkur mál á dag-
skrá, en þau voru afgreidd á-
fram umræðulaust.
Lelkþæflir e§ kvik-
myndir í Anglía
FJÓRÐA SKEMTIKVÖLD
Anglía verður n.k. fimtudag
og verða þá leiknir tveir leik-
þættir og sýndar kvikmyndir.
Leikþættirnir eru: ,,The Never
Never Nest“, eftir Cedric
Mount og „If I were Yóu“,
eftir Douglas James. Leikend-
ur verða Fridrik Diego, ung-
frúrnar Joan Wassell og Carola
Eall og K. M. Willey og John
Burgess.
Þar næst verða sýndar nokkr
ar stuttar kvikmyndir, en loks
verður svo dansað til klukkan
1, eins og venjulega á Anglía-
skemtunum.
Danielle Darrieux
skilur við mann sinn
*
París í gær.
FRANSKA kvikmyndaleik-
konan Danielle Darrieux, sem
kom til Marseille frá Casa-
blanca í gær, skýrði blaðamönn
um frá því að hún hefði í
hyggju að skilja við mann sinn,
Rubicosa, en hann er sonur
þekksts sendiherra og þau gift-
ust í Vichy 1942. Hún sagðist
ætla að giftast leikara, sem hef-
ir leikið með henni í kvikmynd
um undanfarið, Pierry Louis.
— Þegar Þjóðverjar voru í
Frakklandi neitaði hún að
leika í kvikmyndum vegna þess
að kvikmyndaframleiðslan væri
u'ndir stjórn Þjóðverja , eða
Vichy-manna. — Reuter.
MORGU N BL Aöli)
Minningarsýning á verkum
Þórarins B. Þorlákssonar
í GÆR VORU liðin 30 ár
f;á fæðingu Þórarins B. Þor-
lákssonar listmálara. Vogna
þess afmælis hafa vandamenn
hans efnt til sýningar á mál-
verkum eftir hann sem safn-
að hefir verið saman frá ýms
um eigendum myndanna. Er
sýning þess haldin í Odd-
fellowhúsinu uppi.
Skýrt verður frá sýningu
þessari síðar hjer í ^blaðinu.
En að þessu sinni verður hjer
aðeins getið þessa merkis-
manns sem fyrstur braut ís-
inn fyrir íslenska málaralist
fyrir 50 árum, en þá hafði eng
inn íslendingur unnið að þess
ari listgrein, eftir að Sigurður
Guðmundsson málari og
fornfræðingur leið. í meira
en tvo áratugi hafði enginn
íslendingur snert á því að
mála myndir er Þórarinn hóf
listnám sitt við Akndemíið í
Höfn árið 1895.
★
•r.
Þórarinn Þorláksson var
Húnvetningur að ætt, fæddur
að Undirfelli í Vatnsdal þ. 14.
febr. 1867. Hann var yngstur
af 10 bræðrum cr upp komust
Foreldrar hans voru sr. Þor-
lákur Stefánsson og kon*
Hans Sigurbjörg Jónsdóttir.
Þórarinn misti föður sinn ár-
Nokkur orð um
þennan frumherja
íslenskrar listar

Þór B. Þorláksson

ið 1872. Fór hann þá til Jóns
bróður síns, er var prestur að
Tjörn á Vatnsnesi, en nokkru
síðar til Björns bróður síns
að Stafholti í Borgarfirði.
Átján ára gamall kom hann
hingað til Reykjavíkur til
bókbandsnáms; Lærði hann
þá iðn hjá Halldóri Þórðar-
syni bókbindara. En eftir
tveggja ára nám'þar, rjeðst
hann til Björns Jónssonar rit
stjóra og prentsmiðjueiganda
er þá setti upp bókbandsvinnu
stofu í sambandi við prent-
smiðju sína. Veitti Þórarinn
þessari nýju vinnustofu for-
stöðu, og vann þar í 8 ár.
Nokkru eftir að hann kom
til Reykjavíkur, byrjaði hann
á því að iðka teikningar. Eink
um gerði hann eftirlíkingar
af ljósmyndum. Tilsagnar
nnut hann engrar að heitið gat
En 28 ára gamall tók hann
°ig upp frá starfi sínu við bók
bandið og fór til Kaupmanna
hafnar til þess að freista þess
að komast inri á Akademíið og
leggja þar stund á málaralist.
Fjekk hann til þess lítilshátt-
ar styrk frá Alþingi.
★
Eins og að líkindum Ijet
átti hann í nokkrum erfiðleik
um að komast á málaraskóla
Akademísjns, því til þess var
heimtað að nrienn hefðu góða
undirstöðu í dráttlist. En
hann klauf það með áhuga
sínum og elju. I 7 ár vann
hann við lisfnám í Höfn, oft
við þröngan kost.
Þegar hann svo kom hehn
árið 1902, treysti hann sjer
ekki til.-að gcfa sig að öllu
léyti við málaralistinni. Hún
varð fyrir honum hvíld og
hressing frá daglegum störf-
um.
Nokkru síðar var Iðnskól-
inn stofnaður. Tók hann að
sjer teiknikenslu við þann
skóla. Var forstöðumaður
"hans um skeið. Ennfremur
kendi hann teikningu í fleiri
skólum. Bókaverslun rak
hann einnig. Svo hann hafði
ærið að vinna fyrir utan mál-
arastörf sín.
★
Þegar Þórainn Þorláksson
settist að hjer í Reykjavík að
afloknu námi á Akademíinu,
og tók að vinna að list sinni
þá var þetta alger nýung fyrir
bæjarbúa og landsmenn yfir-
leitt. íslenskar landslagsmynd
ir voru fram að þeim tíma
ekki til, aðrar en þær, sem er-
lendir gestir höfðu gert cr
komu hingað á strjálingi með
margra ára millibili.
Þó myndagerð Þórarins væri
fyrst í stað einskonar frístunda
vinna, og hann gæti því ekki
komið miklu í verk, vakti þessi
nýung mikla athygli. Mynda-.
kostur á heimilium íslenskra
efnamanna var ekki mikill í
þá daga nje fjölskrúðugur. —
Einstæður listmálari landsins
gat ekkert um það vitað hvort
almenningur myndi sinna lista
störfum hans að einu eða neinu
leyti.
Er menn fóru að kynnast
þessu upphafi að innlendri
myndlist, fjekk Þórarinn
nokkra uppörfun frá mönnum
sem mynduðu fjelagsskap sín
á milli, og greiddu honum á-
kveðna upphæð á ári fyrir
myndir er þeir fengu við hent
ugleika. En verðlagið var.ekki
hátt í þá daga, Svo Þórarni
veitti ekki af, að hafa aðra at-
vinnu en listastörfin til þess
að sjá sjer og sínum farborða.
Er frá leið gat hann þó gefið
sjer rýmri tíma við málara-
störfin. Notaði hann þá nokk-
urn hluta sumarsins, til þess
að vera úti um sveitir og mála
einkum hjer á Suðvesturlandi.
En síðustu árin tók hann ást-
fóstri við Laugardalinn og
bygði sjer sumárbústað á Laug
arvatni. Þar andaðist hann þ.
11. júlí 1924.
*
Hver maður sem leggur sig
fram við myndagerð, af alúð
og einlægni, eins og Þórarinn
Þorláksson gerði, getur ekki
komist hjá því, að túlka skap-
gerð sína og lund að einhverju
leyti í myndum sínum.
Þórarinn málaði landið eins
og það yfirleitt kemur mönn-
um fyrir sjónir í sólskinsblíðu
og kýrð sumarsins, Hann mál-
aði það jafnan eins og þann
óskadraum, sem fólk elur í
brjósti, er hefur alist upp við
myrkur og kulda, og þráir því
af öllu hjartæljós, yl og gróður.
Hann sinti lítt hinum hrikalegu
svipbrigðum íslenskrar nátt-
úru.
Fyrir samtíðatmenn Þórar-
ins voru myndir hans aðlað-
andi sólskinsmyhdir, tilvaldar,
til að dreifa og eyða áhyggjum
og kvíða. Þetta var vorboði ís-
lenskrar nútímalistar frá ein-
lægum manni er trúði á bjarta
framtíð þjóðlífsins. Þegar hann
hitti málara, sem yngri voru
en hann, og farið -höfðu aðrar
leiðir, tók hann þeim öllum
eins og kærustu vinum sínum.
Þreyttist ekki á, að fagna því,
að íslensk myndlist gæti þró-
ast með fjölbreytni og glæsi-
leik. Hið nýja í listinni var
honum bein uppörfun, svo
hann sjálfur náði, með hvérju
Frh. á bls. 15.
Laugardagur 15. febrúar 19í%
Ffjettaritarl Reuters
fangi Júgóslava
Eftir William Hamsher,
frjettaritara Reuters.
Trieste í gær.
JEG HEFI verið fangi Júgó-
slava frá klukkan 9 á þriðju-
dagskvöld til klukkan 14 á mið
vikudag. Jeg var tekinn fast-
ur eftir að bifreið, sem jeg var
farþegi í, hafði rekist á vega-
merki á veginum milli Pola og
Trieste. Yið vorum í litlum her
vörubíl og sáum ekki veg-
merkið fyrir myrkri. Júgóslav
neskir hermenn umkringdu
bifreið okkar þegar í stað. —-
Þeir fóru með bifreiðastjóras
okkar að kofa við veginn og
jeg fylgdi á eftir ásamt öðrum.
blaðamanni, sem með okkur
var, en okkur var meinað að
fara frá bílnum, en síðan vor-
um við lokaðir inni í kofa í
fjóráf klukkustundir og neit-
að að gera breskum varð-
mönnum aðvart, sem aðeins
voru 100 metra upp með veg-
inum. Skömmu eftir miðnætti
var okkur skipað að ýta bíln-
um bak við kofan, þar sem
hann sást ekki frá veginum,
en júgóslavneskur hermaður
með vasaijós í annari hendi og
byssu í hinni skipaði okkur
upp í bílinn. Vopnaðir verðir
voru við bílinn, þc.r sem við>>
sátum og höfðum ekki plágs
til að leggjast niður. Að lok-
um þegar leið á morguninn sá
um við að breskur bíll kom
eftir veginum og í honum var
breskur ofursti. Mjer tókst að
ná sambandi við hann og gat:
skýrt honum frá vandræðum
okkar áður en varðmennirnir
komu á vettvang. Klukku-
tíma eftir að ofurstinn hafði
gripið í taumana íengum við
loks kaffibolla og brauðsneið,
Að lokum var okkur svo skip-
að að fara til Trieste, án þess
að við værum svo mikið sem
beðnir afsökunar á þessu und-
arlega framfæri.
F. A. mun byfflja
sæluhús vti
Laugafell
Akureyri, föstudag.
NÝLEGA hjelt Ferðafjelag
Akureyrar aðalfund sinn. Starf
semi fjelagsins var mikil á s. I.
ári, og njóta öræfaíerðir þess
sívaxandi vinsældum og sama
gildir um skemmti og fræðslu—
fundi fjelagsins.
Ákveðið var á fundinum að
reisa á sumri komanda sælu-
hús við Laugafell suður úr
Eyjafirði og hefja undirbúning
að byggingu sæluhúss í Herðú-
breiðarlindum, og m. a. að at-
huga um þátttöku Ferðafjelags:
íslands um byggingu þess húss.
Stjórn fjelagsins var endur-
kosin, en hana skipa: Sigurjóm
Rist, formaður, Þorsteinn Þor-
steinsson, varaformaður, Eyj-
ólfur Árnason, ritari, Björn
Þórðarson gjaldkcri og með-
stjórnendur Aðalsteinn ‘
Tryggvason, Björn Bessason og«
Eðvarð Sigúfgeirsson.
í upphafi fundarins minntist
formaður látins fjelaga Bene-
dikts Sigurjónsonar, „Fjalla-
Bensa“ og -risu fundarmenn úr
sætum' til minirigar um hinri
látna öræfagarp. — H. Vald.