Morgunblaðið - 26.03.1947, Page 2

2
Miðvikudagur 26. mars 1947i
MORGUNBLAÐIÐ
I
Innarnýsköpunar-
togarinn kominn
TOGARINN Helgafell, RE-
278, sem er annar nýsköpun-
artogarinn, kom hingað til
Eeykjavíkur í gærmorgun,
eftir fjögra sólarhringa sigl
ingu frá Hull. Eigandi Helga
fells er samnefnt hlutafjelag
hjer í bæ.
Helgafell er bygður eftir
Sömu teikningum og b.v,
Ingólfur Arnarson. Á leið-
inni frá Englandi hrepti
skipið slæmt veður og náði
veðurhæðin 9 vindstigum. —
Skipstjórinn, Þórður Hjör-
leifsson, skýrði s.vo frá, að
skipið hefði farið vel í sjó,
enda þó að sjólag hafi verið
slæmt. Skipið var með 160
smál. af sementi, og með
eldsneytisforða var það á
hleðslumerkjum fyrir vöru-
flutninga.
Strax í gær hófst vinna við
að setja lýsisvinsluvjelar
skipið og að búa það undir
fyrstu veiðiför sína. Búist er
við að togarinn fari á veiðar
fyrir hátíðar.
Eins og fyr segir er skip-
stjóri Helgafells Þórður
Hjörleifsson. Fyrsti stýri-
maður er Pjetur Guðmunds
son og yfirvjelstjóri er ósk
ar Valdimarsson.
Bandaríkin munu
ræða Grikklands-
málin í Öryggisráði
Washington í gærkvöídi.
WARREN AUSTIN, öld-
þngardeildarþingmaður, full-
trúi Bandaríkjanna í öryggis
ráðinu, sagði frjettamönnum
í dag, er hann kom af fundi
T’rumans forseta, í Hvíta hús
inu, að á fundi öryggisráðs-
ins n.k. föstudag, mundu,
Bandaríkin birta ráðinu
skoðanir sínar á Grikklands-
málunum. Austin sagði, að
þettá mundi að öllum líkind-
um gert í sambandi við um-
ræður ráðsins um ástandið í
norður hjeruðum Grikklands..
Wavell segir erfift aS
vera varakonungur
London í gær.
WAVELL lávarður, fyrver
andi varakonungur Indlands,
kom fiugleiðis til London í
<íag frá New Dehli í Indlandi.
Kona Wavells var með hom
um, en á móti honum tóku
meðal annars þeir Pathric
Lawrence lávarður og A. V.
^Álexander, landvarnamála-
ifáðherra.
; í stuttu blaðaviðtali, sem
lávarðurinn átti skömmu
eftir heimkomuna, sagði hann
meðal annars, að varakon-
Ungsstarfið hefði verið „það
hrfiðasta, en jafnframt eftir-
tektarverðasta verkefni",
siem hann nokkurntíma hefði
orðið að leysa af hendi.
Um Indland sagði lávarð-
urinn, að landið ætti enn eft-
ir að yfirstíga ýmsar hættur,
en það væri von sín, að það
hjeldi áfram að vera sam-
einað og hjeldi nokkru safn-
þándi við Bretland.
Sveinn Benediktsson:
Síldnrverksmiðjurnar verða
að vera í lagl í sumar
Síðari grein
Bygginganefnd SR var skip-
uð í byrjun maí-mánaðar 1945
af Áka Jakobssyni þáverandi
atvinnumálaráðherra, til þess
að standa fyrir byggingu hinna
nýju síldarverksmiðja ríkisins
á Siglufirði og Skagaströnd,
sem Alþingi hefur ákveðið með
lögum aS reisa skv. tillögum
stjórnar Síldarverksmiðja rík-
isins.
Mótsagnakendar
áætlanir bygginga-
nefndar. — Bygg-
, ingakostnaður fer
14 miljónir fram úr
áætlun 4. apríl ’46.
Vorið 1946, þegar tæpir þrír
mánuðir voru þangað til að
nýju verksmiðjurnar áttu að
vera tilbúnar til síldarvinnslu,
áætlaði bygginganefndin kostn
aðinn við byggingu nýju verk-
smiðjanna kr. 26.298.079,07, og
frá þeirri upphæð drægist tals-
verður kostnaður, vegna stækk
unar S R 30.
Hinn 30. nóvember 1946 tel-
ur bygginganefndin kostnaðinn
munu nema um kr. 38.000.000.-
00, án nokkurs frádráttar, enda
eru þá ekki enn öll kurl komin
til grafar. Rjett hefði verið að
áætla kostnaðinn rúmar 40
miljónir króna.
Sjómenn og útgerðarmenn
spyrja um orsökina til þessa gíf
urlega umfram kostnaðar. Áttu
verksmiðjurnar ekki að vera til
búnar eftir þrjá mánuði samkv.
skriflegri yfirlýsingu bygginga
nefndarinnar, þegar á^etlunin
var gerð? Þegar svo stóð á átti
ekki að geta skakkað miklu ,ef
bygginganefndin hefði haft þá
yfirsýn yfir verkið, sem krefj-
ast verður af þeim, sem fvrir
slíkum fra'mkvæmdum er trúað.
Frásagnir bygginganefndar-1
innar um framkvæmdir hennar
og byggingamál verksmiðjanna
hafa verið villandi og mótsagna
kendar.
Daginn eftir Alþingiskosn-
ingarnar í sumar ljet bygginga-
nefndin hafa eftir sjer í til-
kynningu frá atvinnumálaráðu-
neytinu, er birtist í Þjóðviljan-
um og útvarpinu:
„Má nú teljast full vissa fyr-
ir því, að hægt verði að koma
gang bæði verksmiðjunni á
Siglufirði og í Höfðakaupstað
upp úr miðjum n. k. júlí“.
Hinn 27. júlí s. 1. skýrðu þeir
ormaður bygginganefndar,
Trausti Ólafsson, og Þórður
Runólfsson frá því á fundi, sem
þeir áttu með stjórn Síldar-
verksmiðja ríkisins á Siglu-
firði:
„að nefndin gæti ekki afhent
síldarverksmiðjurnar á Skaga-
strönd og Siglufirði, sem til-
búnar í sumar og naumast fyrr
en næsta.vor. Alt hefði verið
miðað við að koma verksmiðj-
unum af stað sem fyrst og
mætti vænta, að við reynslu
kæmi í Ijós ýmislegt, sem þyrfti
að breyta, lagfæra og ljúka við.
í sumar yrði haldið áfram að
fullgera verksmiðjurnar eftir
því sem hægt væri“.
Hinn 19. febrúar s. 1. kemur
andi Munchausens sáluga yfir
bygginganefndina og hún gef-
ur út þann boðskap til Alþingis,
að nýju verksmiðjurnar hefðu
getað unnið 400 þúsund mál s. 1.
sumar, ef næg síld hefði bor-
ist.
Vinnsla í nýju verk-
smiðjunni á Siglu-
friði sumarið 1946.
Byrjað var að taka á móti
síld í þró SR-46 hinn 14. ágúst
s. L, en móttaka stöðvaðist
strax vegna ólags á löndunar-
krönum og næstu daga var allt
af annar og stundum báðir
kranarnir bilaðir, svo _að mun
minna var landað í þrærnar hjá
SR-46, en myndi hafa verið, ef
löndunariæki hefðu verið í lagi.
Hinn 19. ágúst haféi verið
landað 5858 málum. Ákvað
bygginganefnd þá að setja í
gang kl. 6 s. d. 19. ágúst og
byrja að taka síld inn í verk-
smiðjuna til vinslu. Fyrsta síld
var þó ekki tekin fyrr en kl.
10 um kvöldið, og vannst lítið
og varð fljótlega að stöðva aft-
ur. \^ar svo verið að setja í
gang og stöðva aftur eftir lengri
eða skemmri tíma, þar til 27.
ágúst, að lokið var að bræða
þessi 5858 mál. Talsverður hluti
mjölsins var brennciur.
Var síðan unnið að lagfær-
ingum í nokkra daga. Vinnsla
var hafin að nýju 2. september
að morgni, pr safnast höfðu
fyrir um 5 þúsund mál í þrærn-
ar, og var bræðslu lokið síð-
degis 5. september. Alls höfðu
þá verið unnin í Verksmiðjunni
í sumar 11292 mál.
Vegna þess, að verksmiðjan
var ófullgerð í vertíðarlok, og
vegna þess, hve margt þurfti
lagfæringar, er ekki sjáanlegt,
að verksmiðjan hefði getað unn
ið neitt sem heitir meira af síld
s. 1. sumar, þótt það hefði þýtt,
að annars hefði orðið að moka
síldinni í sjóinn.
Nýja síldarverksmiðj
an á Skagaströnd.
Þessi verksmiðja var sett í
gang til reynslu að kvöldi 1.
ágúst. Eftir tvær klukkustund-
ir var verksmiðjan stöðvuð aft-
ur og bað- bygginganefndin um
frest til 5. ágúst til ýmissa lag-
færinga. Hinn 7. ágúst var lok-
ið við að vinna þau-3950 mál,
sem verið höfðu í þróm verk-
smiðjunnar, er vinsla hófst.
Starfað var áfram að ýmsum
lagfæringum. Hinn 20. ágúst
var verksmiðjan reynd á 2360
málum og þau unnin á 11%
klst. Hinn 1. sept. voru unnin
592 mál í verksmiðjunni, en
ekki var þó hægt að fullvinna
síldarmjölið fyrr en daginn eft-
ir. Alls vóru unnin í verksmiðj-
unni í sumar 6903 mál.
Afkastamöguleikar þessarar
•verksmiðjú í sumar, ef næg
síld hefði verið fyrir hendi, má
nokkuð marka af skrám, sem
Þórður Runólfsson byggingar-
nefndarmaður, og Hilmar
Kristjánsson, framkvstj. síldar-
verksmiðja ríkisins, sönftlu hinn
13. okt. s. 1. yfir 75 verkefni,
sem biðu úrlausnar í sambandi
við verksmiðjuna á Skaga-
strönd. Mörg þeirra verkefna
eru svo stórvægileg, að verk-
smiðjan verður ekki rekin svo
í nokkru lagi sje, nema þau
verði lagfærð.
Svipað var ástand nýju verk-
smiðjunnar á Siglufirði í lok
síldarvertíðarinnar s. 1. sumar.
Mörg þessara atriða, einkum
hin smærri, hafa nú verið
leyst, en mörg eru þó óleyst
Vafasamt að nýju
verksmiðjurnar verði
í Iagi í sumar.
Stjórn SR bauð byggingar-
nefnd með brjefi dags. 26. febr.
s. 1. aðstoð og samvinnu til þess
að reyna að tryggja eftir föng-
um, að nýju verksmiðjurnar
yrðu í reksturshæfu ástandi á
komandi síldarvertíð. í brjefinu
telur stjórn SR vafasamt, að
nýj'u verksmiðjurnar verði í
fullkomlega reksturshæfu á-
standi á komandi síldarvertíð,
jafnvel þótt nú þegar verði gert
allt, sem hægt er til þess að
vinna að því, að svo megi verða.
Þetta sje ekki öruggt vegna
þess, hve útvegun sumra vjela-
hluta, efnis og lagfæringar á
alvarlegum ágöllum pg sumar
byggingarframkvæmdir hafa
dregist á langinn.
Andvaraleysi
byggingarnefndar.
Strax eftir að framangreint
brjef var skrifað hóf bygginga-
nefndin ádeilur í blöðunum á
stjórn SR. Hinsvegar hefir enn
sem komið er lítið sem ekkert
orðið úr framkvæmdum til þess
að leysa hin óleystu verkefni.
Meðal annars hafa aðfinslur
stjórnar SR um frágang og gerð
hinna nýjú mjölhúsa á Siglu-
firði og á Skagaströnd verið
virtar að vettugi.
I brjefi dags. 5. þ. m. segir
bygginganef ndin:
„Fær bygginganefndin ekki
sjeð, að ástæða sje til þess að
vera svo kvíðinn, sem stjórn
SR er, um það að takast megi,
nema með sjerstökum ráðum,
að ljúka því sem eftir er í sam-
bandi við hinar nýju verksmiðj
ur“.
Stjórn SR telur bins vegar
að gera þurfi tafarlaust sjer-
stakar ráðstafanir til þess að
Þyggja það, að verksmiðjurn-
ar verði fyllilega reksturshæf-
ar fyrir næstu síldarvertíð,
þannig að þær vinni með sem
næst þeim afköstum, scm þær
eru bygðar fyrir. Ennfremur
að seinagangs og andvaraleysis
hafi gætt hjá bygginganefnd-
Framh. á bls. 11
Frá Búnaðarþingi
í BÚNAÐARÞINGI hafa
venjulega verið tveir fundir á
dag og hafa mörg mál þegar
verið afgreitt. í gær lauk þriðju
umræðu um íjárhagsáætlun
B. í. fyrir 1947 og 1948. Vænt-
anlega lýkur þinginu eftir fáa
daga. Fundur hefst í dag kl. 10
í Góðtemplarahúsinu og er bú-
ist. við að hann standi meirl
part dagsins.
í sunnudaginn fóru Búnaðár-
þingsfulltrúar í ferðalag um ná »
grenni Reykjavíkur. Var fyrst
farið inn að Elliðaám og skoð-
uð hin miklu jarðávaxta-
geymsluhús Jóhannesar Helga-
sonar, „Jarðhúsin“ og sagði Jó-
hannes frá öllu viðvíkjandi
notkun þeirra.
Þaðan var farið til Hafnar-
fjarðar og skoðuð rafmagnselda
vjelaverksmiðjan „Rafha“, og
þarnæst setið í boði hjá Gunn-
laugi 'Kristmundssyni sand-
græðslustjóra, sem lætur nú* af
störfum um næstu mánaðarmót
eftir langt og heillaríkt starf. —<
Að síðustu var komið í hið nýja
hraðfrystihús í Hafnarfirði, og
þótti ferð þessi í alla staði hin
fróðlegasta.
Mánudagskvöld hafði ríkis-
stjórnin boð inni fyrir Búnaðar-
þingsfulltrúana í Oddfellowhús
inu og stýrði Bjarni Ásgeirsson
landbúnaðarráðherra hófinu
sem fór hið besta fram og eft-
ir borðhaldið sýndi Vigfús Sig-
urgeirsson kvikmyndir úr ferð
Forseta Islands um landið.
B. Í.L. móbnælir
lækkun framlags til
bókmennta og lista
Frá stjórn Bandalags ísl.
listamanna hefir blaðinu bor-
ist eftirfarandi, sem sent var
Alþingi’:
ÞAÐ er almennt viðurkennt
að vegur íslands og sómi háfi
byggst, byggist enn og muni
framvegis býggjast á þeim
menningarafrekum þjóðarinnar
sem einkum eru bundin list og
skáldmennt; að list og skáld-
mennt eru hið eina, sem þessí
þjóð getur miklast af; að list og
skáldmennt voru þeir hlutir,
sem af stórveldum heimsins
voru taldir höfuðrök þess, að
íslendingar ættu skilið að heitci
sjálfstæð þjóð.
Samtök íslenskra listamanná
og skálda leyfa sjer þessvegna
í nafni tilverurjettar íslensku
þjóðarinnar að skora á ís-
leríska ríkið að gera ekki þann’
óvinafögnuð að klípa nú af
þeirri fjárhæð, sem veitt hefii*
verið á fjárlögum Alþingis,
vegna þeirra hluta sem öllum
öðrum fremur hafa skapað okk-
ur tilverurjett sem þjóð í þessu
landi; þeirra hluta sem eru höf-
uðrök sjálfstæðis okkar, svö
innávið sem útávið: íslenskra
lista og skáldmennta.
Tekur upp þingsförf |
LONDON: — Herbert Morri-
son, sem veikur hefir verið að
undanförnu, er nú kominn af
sjúkrahúsi. Þess er vænst, að
hann geti tekið upp þingstörf
á ný eftir páskana.