Morgunblaðið - 22.06.1947, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 22. júní 1947! j
„Þá var dansinn rfett ii feyrja"
Komin heim eftir 59 ár
Frú Oddný Ásgeirsdóttir og frk. Lára dóttir hennar.
Hver getur sett sig í spor
konu, sem hjeðan fór af landi
burt fyrir 59 árum síðan,
með flutningaskipi áleiðis' til
Vesturheims, hefur verið bónda
kona á sljettum Canada í 50 ár,
eignast þar 11 börn, altaf lang-
að heim, til þess að sjá Borgar-
fjarðarhjeraðið sitt í sumar-
dýrð, og vera svo komin alt í
einu frá Winnipeg eftir tveggja
sólarhringa íerð til ættlands-
ins?
Og kom í loftinu, með álíka
hægu móti, eins og hún heyrði
að prinsar og töfrafólk notaði,
í æfintýrum þeim, er hún heyrði
sögð, í baðstofunni á Lundum í
Stafholtstungum.
ODDNÝ ÁSGEIRSDÓTTIR.
Jeg á við elsta farþegann,
sem kom með hinni nýju flug-
vjel Loftleiða um síðustu helgi.
Hún heitir Oddný Ásgeirsdóttir,
og er ættuð frá Lundum í Staf-
holtstungum. Foreldrar hennar
voru Ásgeir Finnbogason danne
brogsmaður og Ragnhildur Ól-
afsdóttir. Var Ásgeir seir.ni
maður Ragnhildar. En hann
hafði áður verið giftur Sigríði
Þorvaldsdóttur og bjuggu þau
á Lambastöðum á Seltjarnar-
nesi. Þeirra dóttir var Kristín,
kona Lárusar Blöndals sýslu-
manns að Kornsá. En börn
Ragnhildar að Lundum af fyrra
hjónábandi voru Guðmundur, er
þar bjó lengi síðar, Ólafur bóndi
í Lindarbæ og Ragnhildur hús-
freyja í Engey. Hún var elst
systkina sinna. En Oddnýju
hitti jeg hjá systurdóttur henn-
ar Ragnhildi Pjetursdóttur í
Háteigi.
ÍSLENSKAN.
Ekki gat jeg í fyrstu heyrt
það á máli Oddnýjar að hún
hefði nokkur sín 82 aldursár
verið erlendis. Enginn vestrænn
hreimur í málíari hennar. En
þegar við fórum að tala um bú-
skapinn vestra, þá kom það fyr-
ir að hún brá fyrir sig einstaka
orði úr enskunni. Jeg held þau
hafi alls verið ein 8, þá stund er
við spjölluðum saman.
Fyrst spurði jeg Oddnýju um
ferðina vestur árið 1888. Hvort
hún hefði verið í stórum hóp
vesturfara.
VESTURFARAR.
— Við vorum 300 með Cam-
oens í þeirri ferð, sagði hún. En
hóparnir voru þrír, sem fóru
vestur það árið.
— Varst þú ein af þínu fólki?
— Já. Hinrik Jónsson, maður
inn minn er síðar varð, var kom
inn á undan mjer. Hann fór ár-
ið 1886. Hann hafði verið við
íitla verslun í Borgarnesi, fyrst
hjá manni sem Finnur hjet. En
svo f jekk hann að setja upp dá-
litla verslun fyrir sig í húsi
Finns.
Svo giftum við okkur eftir að
jeg kom vestur. Við fórum að
búa. Hinrik hafði fengið Iand
handa okkur. Og bygt þar koía.
Þar vorum við í tvö ár. En
meiningin var að hann stundaði
fiskveiðar í Manitobavatni. En
i þetta var alt of langt frá vatn-
inu. Svo hann tók það í sig að
fíytja á annað land syðst og
vestast í Manitoba. Þar bjugg-
um við í 45 ár, þangað til við
vorum orðín svo slitin, að við
gátum ekki meira.
ERFIÐLEIKAÁR.
— Frumbýlingsbúskapurinn
erfiður?
— Börnin urðu 11. Við mist-
um yngsta drenginn er hann
var tveggja ára.
— Þið urðuð líka fyrir miklu
tjóni í búskapnum, minnir mig
að þú hafir sagt, segir frú Ragn-
hildur.
—‘ Við mistum fjórum sinn-
um alla uþpskeruna segir gamla
konan. Ýmist af haglveðrum,
engisprettum, ofsaþurkum, eða
af ryðsveppi, sem gerspilti korn
inu. Og 10 harðindaár höfðum
við þarna, eftir íyrra stríðið.
— Var margt íslendinga í
bygðinni ykkar?
—Nei. Þeir fóru flestir fljót-
lega, sem höfðu flutt sig þang-
að. Þótti landið ekki gott. Sem
rjett var.
— Hvernig hjelduð þið við ís-
lenskunni ?
-—• Við fengum íslensku
Winnipegblöðin. Og altaf var
töluð íslenska á heimilinu.
— Töluðu börnin ekki ensku?
. —Ekki framan af. En þegar
þau voru komin í skóla, þá
'vöndust þau á enskuna, því í
skólanum hjá okkur máttu þau
ekki tala annað mál en ensku.
Máttu ekki láta annað heyrast
til sín. Svona var það þar.
í BARNASKÓLA.
— Þú hefur væntanlega kom-
ið oft hingað til Reykjavíkur
áður en þú fórst vestur? .
— Jeg var kunnug hjer, þeg-
ar jeg var um fermingu. Jeg
var 3 ár hjá systur minni Ragn-
hildi í Engey. Og einn. vetur
kom hún ,mjer fyrir í Mýrar-
húsaskólanum.
— Segðu hvernig þjer gekk
þar, segir þá frú Ragnhildur.
— Mjer finst nú ekki að það
komi neinum við. En það var
svona. Þegar jeg kom fyrst í
skólann, þá var jeg sett neðst
í neðri bekkinn, því jeg hafði
aldrei verið í nein'um skóla fyrr
og kom mánuði óf seint. Það var
enginn skóli í Stafholtstungun-
um. En eftir tvo mánuði var
jeg sú fjórða í röðinni í efri
bekknum.
— Og hverjir voru þá fyrir
ofan þig?
— Brynki Þorláks, Rúnki í
Mýrarhúsum og Guðmundur
ólafs'í Nýjabæ.
í STAFHOLTSTUNGU.
— En síðan barst talið að
því, hvernig var í sveitinni þeg-
ar hún var að alast upp í Borg-
arfirðinum. Hvað þótti þjer
skemtilegast þá?
— Að koma á hestbak á sumr
in og þeysa um sveitina með
jafnöldrum. Hafa nestisbita
með sjer, og setjast í fallegum
hvammi eða laut, og skemta
sjer með mörgu fólki. Á þeim
árum vaf dansinn aðeins að
byrja, sagoi hin aldraða kona,
og auðfundið var, að endur-
minningarnar voru ófölnaðar í
hugskoti hennar.
Nú er -eftir að. vita, hvernig
hún ftann við Stafholtstungurn-
ar eftir þau ár, sern liðin eru,
síðan hún sá þær seinast. Því
eitthvað kann hún að hafa
breyst.
Hún er hjer á ferð með dóttur
sinni, er Lára heitir, sem hefur
yfirumsjón með skóia- og heim-
ilisheilsuvernd í Noröur-Mani-
toba fyrir fyikisstjórnina þar.
Þær mæðgurnar ætla að
dvelja hjer á lar.di fram eftir
sumri í heimsókn hjá dóttur
Oddnýjar Kristínu og manni
hennar Ragnari ólafssyni lög-
fræðing. V. St.
Tundurduf! gerð
óvirk
SAMKVÆMT tilkynningu
frá Skipaútgerð ríkisins hefir
Helgi Eiríksson á Fossi í Vest-
ur-Skaftafellssýslu nýlega gert
óvirk 9 tundurdufl, sem rekið
hafði á Meðallandi, Síðu og
Fljótshverfi, Ennfremur hefir
Skarphjeðinn Gíslason í Horna
firði gert óvirkt tundurdufl í
Suo’ursveit. Allt voru þetta
bresk segulmögnuð dufl.
/---------------
Óeirísr í Lahore
New Delhi í gær.
ÓEIRÐIR* hafa á ný brotist
út í borginni Lahore í Punjab-
fylki.
Sjö menn Ijetu lífið í morgun
og 40 sterðust er sprenging varð
á markaðstorginu í borginni. —
Lögreglumenn, sem komu á vett
vang, fundu 12 sprengjur í
nárnunda við árásarstaðinn.
— Reuter.
Beethoven-hátíðin
BEETHOVEN-HÁTÍÐIN set-
ur svip sinn á bæjarlífið þessa
dagana. Hafa nú verið haldnir
7 tónleikar og hef jeg áður
minst hjer í blaðinu á 5 þeirra,
kvartett-tónleikana.
Þriðjudaginn 16. þ. m. voru
leikin verk eftir Beethoven og
Schubert. Septettinn op. 20 eftir
Beethoven ög Oktettinn op. 166
eftir Schubert. Bættust ná í
hópinn hinir bresku blásarar,
sem allir sýndu mikla yfirburði
og leystu hlutverk sín af hendi
af mikilli snild.
Var liðinu þannig niður skip-
að í Septettinum: Ernst Druck-
er, .fiðla; Hugo Gottesmann, lág
fiðla; Hermann Busch, knje-
fiðla; Einar Waage, stórgígja
(kontrabassi); Reginald Kell,
klarinett; Lanzky-Otto, horn og
Holbrook, fagott. Eins og vænta
mátti var samleikur þessara
manna allra með afbrigðum góð
ur. Og jeg vil undirstrika það
strax, að eini íslendingurinn,
sem ljek með á þessum tónleik-
um, Einar Waage, skipaði sinn
sess með heiðri og sóma. Þetta
verk Beethovens náði skjótum
vinsældum, þegar það kom fram
í fyrstu, og hefur síðan verið
leikið (ekki síst f jór-hent) mjög
mikið. Það er auðskilið og svo
aðgengilegt, að menn njóta þess
þegar við fyrstu heyrn. — Það
væri freistandi að minnast á
leik hvers einstaks í þessu verki
en jeg vil aðeins nefna Lanzky-
Otto og Reginald Kell, sem (það
kann að sumu leyti að liggja í
hlutverkunum sjálfum) nutu
sín sjerstaklega vel. Kell er stór
meistari á klarinett og jafnvel
nú talinn fremstur allra á því
sviði.
Það fór vel á því að leika verk
eftir Schubert, þann samtíðar-
manna Beethovens, sem næstur
honum gekk að snilli, þótt ekki
byggi hann yfir mikilleik og
kyngi Beethovens. Þó hefur
Schubert máske hlotið snilli-
gáfuna (genialitet) í enn ríkara
mæli. En það renna margar
stoðir undir sjerhvern mikinn
listamann, hvort sem hann heit-
ir Rembrandt, Shakespeare,
Michaelangelo eða Beethoven.
Oktettinn eftir Schubert er með
al merkustu verka hans, og eitt
stórbrotnasta kammermúsik-
verk sem til er. Það er annars
lærdómsríkt, að maðurinn sem
skóp þetta verk (og mesta
fjölda dásamlegustu verka) var
síður en svo ánægður með sjálf-
an sig eða tónskáldskap sinn.
Kemur þetta fram í brjefurn
hans (sbr. grein Roberts Abra-
ham í efnisskránni), og hann
ætlaði að fara að taka tíma í
kontrapunkti hjá Lechter, en
dauðinn yírð skjótari og svipti
heiminn einum auðugasta anda,
sem um getur, og sem fekk náð
svo miklum þroska, þrátt fyrir
hina mestu jarðnesku örbirgð.
Af þessu mættu þeir læra nokk-
uð, sem gera lítið úr kunnátt-
unni og bíða sífelt eftir „stemm-
ingunum". I þessu verki ljeku
þeir áður neíndu, en nú bættist
einn í hópinn, sá áttundi: Adolf
Busch. Og nýtt líf færðist í
einni svipan yfir hópinn. Hinn
mikli persónuleiki Busch setti
sinn sterka svip á flutning þessa
snildarverks Schnberts, og var
hjer um „endursköpun" að
ræða í fýista skilningi þcss prðs.
Þ. 18. voru svo hljómsveitar-
tónleikar haldnir með verkum
cítir þrjá af hinum miklu fyrir-
rennurum Beethovens, Bach,
Hándel og Hayden, að því leyti
vel valdir höfundar, að Beet-
hoven sótti mikinn lærdóm £
verk þessara meistara og
Haydn var einnig kennari hans.
Þessir tónleikar voru hinir merk
ustu og athyglisverðustu.
Fyrsta verkið á þessum tón-
leikum var Brandenburger-
konsertinn í G-dúr nr. 3 eftir
Bach, leikinn af 10 manna strok
hljómsveit og cembalo, með
Adolf Busch sem stjórnanda við
fyrsta „púlt“. Auk Buschkvart-
ettsins voru hjer að verki okkar
ágæti fiðlusnillingur Björn Ól-
afsson, Þorv. Steingrímsson,
Indriði Bogason, Einar Waage,
og svo einnig dr. Edelstein,
Blöndal Bengtsson og dr. Ur-
bantschitsch. Leikurinn var stíl
hreinn og mjög hressilegur.
Concerto grosso í g-moll fvrir
Obó-einleik og strengjasveit eft-
ir Hándel var annað verkið í
röðinni. Terence MacDonagh
Ijek Obó-hlutverkið. Hann er
mikill stiillingur á sitt hljóðfærl
og var allur leikur hans hríf-
andi og tónninn fagur.
Cello-konsert Haydns er und-
urfagurt verk. Einleikari vap
Hermann Busch, hinn snjalli
cellisti Busch-kvartettsins. t—
Hann ljek þetta verk af miklurrí
innileik, en tókst á hendur á!
síðustu stundu að flytja það og
gætti víst þessvegna nokkurs ó-
styrkleika einkum í hröðu köfl-
unum.
Að lokum Ijek Hljómsveií
Reykjavíkur (aukin og endur-
bætt!!) Symfoníu concertante 1
B-dúr, fyrir hljómsveit og fjög-
ur einleikshljóðfæri: fiðlu, cello
obó og fagott, eftir Hoydn. Og
,,faðir“ Haydn er hjer sannar-
lega í essinu sínu, og þetta fá-
gæta og elskulega verk naut sín
í alla staði mjög vel. Einleiks-
hlutverkin voru þannig skipuð;
Adolf Busch, fiðla; Hermanri
Busch, cello; MacDonagh, obo
og Flolbrook, fagott. Hinn síðast
nefndi kom hjer fram sem ein-
leikari og ljek af mikilli leikni
og snilli á sitt skemtilega og
„húmoristiska" hljóðfæri.
Dr. Urbanschitsch stjórnaðíí
verkum Haydn ágætlega. Þetta
voru glæsilegir tónleikar og
munu seint gleymasf þeim, sernt
á þá hlustuðu. Þeir vekja þá
spurningu hjá manni, hversu!
lengi við eigum að bíða þess, aði
við eignumst fullkomna symp-
honíu hljómsveit. Hún er und-
irstaðan og grundvöllurinn, semi
alt tónlistarlíf byggist á. Þaði
verður að hraða stofnun henn-
ar. Hún er sá þáttur í menning-
arlífinu, sem hin sjálfstæða ís-
lenska þjóö getur ekki lengup
án verið. P. £*
Pólsk-breskur j
sáttmáli
í DAG var undirritaður I
London fjármálasáttmáli millí
Breta. og Pólverja. Samningup
þessi hefir biðið undirritunar S
meir en ár, en aðalástæðan sú,
að Bretum þótti pólska stjórn-
in hafa. rofið Potsdamsam-
komulagið. — Reuter.