Morgunblaðið - 23.07.1947, Blaðsíða 2

2
MORGUM3LAÐIÐ
Miðvikudagur 23.
NORSKU CESTIRNIR I BOÐI
BÆJARSTJÓRNAR
Þingvellir í sínu fegursta skarti
Á Lögbergi. Olav konungsefni situr undir flaggstönginni. Ljósm. Mbl. Fr. Clausen.
í G Æ R bauð bæjarstjórn
Reykjavíkur hinum norsku gest-
nm til Þingvalla. Var Olav ríkis-
erfingi með í förinni.
Lagt var af stað frá Grófar-
bryggju um níuleytið í gærmorg
un og ekið upp að Reykjum, en
bílalestin stöðvaðist við dælu-
stöð hitaveitunnar. Veður var
hið ákjósanlegasta, glaðasólskin
og blæjalogn. Fyrir austan dælu
stöðina hafði verið komið fyrir
stólum og ræðustól. Er gestirnir
höfðu litast um í hinu fagra um
hverfi, kvaddi borgarstjórinn,
Gunnar Thoroddsen sjer hljóðs.
Hann lýsti að nokkru mann-
virki því, sem frægast er allra
mannvirkja bæjarins,, hitaveit-
unni. Sagði síðan, að fram-
kvæmdastj. fyrirtækisins, Helgi
Sigurðsson, myijdi nú segja gest
um, hvernig hitaveitunni væri
.fyrir komið og hvernig rekstur
jhennar hefði gengið frá því er
jhún tók til starfa. Tók því næst
Helgi Sigurðsson til máls. Var
erindi hans gagnorð og greinar-
jgóð lýsirig á mannvirkinu. Vakti
alt þetta mikla athygli hinna
:norsku gesta.
Síðan var förinni haldið á-
:fram til Þingvalla. En stað-
aæmst var á klöppinni fyrir
sunnan innganginn að Almanna
gjá. Þaðan voru gestunum sýnd-
ir Þingvellir, en þeir skörtuðu
sínu mesta og besta litskrúði.
Var þvínæst haldið til Lögbergs.
Þar flutti Pálmi Hannesson fyr-
irlestur um Þingvelli. Lýsti hann
.jarðfræði og sögu staðarins í
'kjarnyrtu máli. Lögberg var fán
um skreytt. Segja má með vissu,
.að norsku gestirnir hafi orðið
hrifnir af þessari komu sinni til
helgasta staðar þjóðarinnar. —
'.Eftir að menn höfðu hlýtt á
ræðu Pálma Hannessonar og síð
an svipast um í nágrenni Lög-
íærgs og skoðað búðarústirnar
og fleira, var ekið áfram til Val-
hallar. Þar var snætt í samkomu
sal gistihússins.
Er gestirnir höfðu setið að
toorðum um stund, tók borgar-
stjóri, Gunnar Thoroddsen, til
máls. I-Iann komst að orði á
þessa leið:
YÐAR konunglega tign, Ólaf
ur konungsefni Hákonarson!
'Virðulegu norsku ráðherrar og
þingforsetar, meðlimir Snorra-
nefndar og aðrir norskir gest-
ir! Dömur og herrar! Fyrir
hönd bæjarstjórnar Reykjavík
ur býð .jeg yður velkomin á
Þingvöl!, helgistað og hjarta-
stað íslensku þjóðarinnar.
Yfir þessum stað er bæði
fegurð og söguleg helgi. 1 aug
um vor fslendinga stórfengleg
og sjerkennileg fegurð sem vitn
ar mn hamfarir og tign náttúr
annar.
- Yfir þessum stað er söguleg
iaelgi, dýrmælustu minningar
íslensku þjóðarinnar. Hjer var
Alþingi sett á stofn níu himdr
uð og þrjátíu og háð hjer í
álta hundruð og sjötíu ár. Hjer
yar halchð hátíðlegt þúsund
ára afmæli Alþingis og hjer
var endurreist hið íslenska lýð
yeldi fyrir þrem árum.
Iiu hvað þýða sögulegar
minningar, heilagir sögustaðir?
Eru þeir aðeins stolt og stæri-
iæti þjóðarinnar, eitthvað til
að miklast af í augum annara
og hafa til sýnis og augnaynd
is fyrir ferðamenn? Þingvellir
eru annað og meira fyrir ís-
lensku þjóðina. Þeir eru tákn
þeirra hugsjóna, sem eru líf-
taug þjóðarinnar: frelsi hennar
og sjálfstæði. Og hinar sögu-
legu minningar eru sivakandi
hvatning til fólksins um að
vernda og virða frelsi sitt, sem
aldrei má glatast. Norska skáld
ið Nordahl Grieg segir í kvæði
sínu 17. maí 1940:
Det födtes i oss en visshet:
frihet og liv er ett, —
sá enkelt sa uunnværlig
som menneskets ándedrett.
Þessi hugsjón er sameiginleg
Norðmönnum og íslendingum,
að frihet og liv er ett. Vjer ís
lendingar höfum öldum saman
barist fyrir frelsi voru og unn
ið sigur, en vjer höfum ekki
þurft að úthella blóði á víg-
völlum. Þjer Norðmenn hafið
barist hetjulegri baráttu við
ofurefli liðs og fært stórar blóð
fómir. Þjer hafið unnið fræg-
an sigur, sem færði yður ekki
aðeins yfirráð yfir yðar elsk-
aða landi, heldur gerði þjóðina
stærri og sterkari í anda og sál.
Vjcr Islendingar höfum sótt
| margt til Noregs og Norð-
manna. Sjálfir erum vjer af
þeim komnir að meginstofni.
Norska menningu fluttu land-
nárnsmennirnir með sjer. Þeg
ar Alþingi var stofnað og alls-
herjarlög sett fyrir landið allt,
var fyrirmynd laganna sótt til
Noregs. En Norðmenn hafa
einnig sótt dýrmætan arf til
vor, sagnaritun Snorra Sturlu-
sonar. Engar tvær Norður-
landaþjóðanna eru skyldari og
líkari en vjer. Þær ejga báðar
sömu grundvallar-lífshugssjón,
að frihet og liv er ett. Þessar
tvær þjóðir hafa öll skilyrði
til einlægrar og 'ævarandi vin-
áttu.
Norskir konungar og kon-
ungssynir hafa ekki vanið kom
ur sinar hingað til IslandsÞeim
mun meiri er fögnuður vor,
jiegar konungsefni Norðmanna1
sækir oss heim með fríðu föru
neyti og færandi hendi. Þeir
feðgar, Hákon konungur og
Ólafur rikisarfi, eru ekki að-
eins einingartákn þjóðar sinn-
ar, heldur og öruggir verðir
og verndarar hins frjálsa demo
kratiska þjóðfjelags, þar sem
borgararnir eru frjálsir menn
í frjálsu landi. Um Hákon kon
ung voru þessi sannmæh ort:
Derfor er hann folkekongen
i et land hvor hver skal være
förer for sin egen skjebne,
hövding i sitt eget sinn.
Jeg bið Islendinga að rísa úr
sætum og árna konungi og kon
ungsefni Norðmanna og
norsku þjóðinni allri heilla
níeð ferföldu húrrahrópi.
Hákon Noregskonungur, Ó1
afur konungsefni og norska
þjóðin lengi lifi!
Næstur tók til máls Nils Han-
dal, forseti bæjarstjórnar í
Bergen. Hann komst að orði á
þessa leið:
Það hefur sjerstök áhrif á okk
ur Norðmenn að koma til Þing-
valla, þar sem grundvallað var
hið frjálsa ríki íslendinga fyrir
öldum síðan og stofnað var hjer
þjóðfjelag, sem við öll okkar ár
höfum litið til í draumsýn.
Fyrst vil jeg fyrir hönd
gestanna þakka hjartanlega
bæjarstjórn Reykjavíkur fyrir
boðið í veislu þess.
Oss Norðmönnum var undar
lega innanbrjósts, þegar við
ljetum í haf í Bergen til að
ferðast þúsund, kílómetra til
þessa sagnfræga lands. Flest-
ir okkar eru líka hjer á ferð í
fyrsta sinn. ,
En jafnframt vorum' við ör-
uggir. Við treystum „Lyru“ að
rata Teiðina. Hún hefir ‘siglt
þessa leið alla, daga síðan 1919
og skapað innilegt samband
milli landa vorra. Við söknuð-
um Lyru í stríðinu, en það var
gott til þess að vita að hún
hjelt áfram að halda uppi sam-
bandi við ísland — að þessu
sinni frá Englandi. Við vorum
eins vissir um að komast á leið
arenda og víkingarnir forðum.
En hins verður að geta, að ferð
in hefir aukið um allan helm-
ing virðingu okkar fyrir þeim
harðhausum, sem lögðu upp í
slíkar ferðir í gamla daga.
Það var með eftirvæntingu
að við væntum samfundanna
við „ísland, land Skarphjeðins,
sem ekki vissi til hvers sjer
skyldi bjarga“ — eins og próf.
Paasche komst að orði. Það var
í okkur eftirvænting, ekki ein-
ungis eftir að sjá landið með
kalda nafninu — Island — held
ur einnig vegna þess að við
áttum von á að sjá mikil nátt-
úruöfl í hamförum, samfara
áhlaupum mannlegs anda og
ávöxtina af þeim áhlaupum.
Það var eðlilegt að við vær-
um fullir eftirvæntingar að
kynnast ættfólki okkar, þjóð-
inni í því landi „sem er tákn-
rænt um ystu öfgar“ eins og
Barth kemst að orði.
Vonirnar hafa rætst — og
meir en það. Hugmyndarflugið
hefir fengið holla fæðu og víta-
mínauðuga, en trúin hefur líka
aukist á hæfileika mannanna
til að laga sig eftir aðstæðum
og vinna bug á náttúruöflun-
um.
Við höfum kynnst þjóð og
landi, þar sem hinn mikli og
voldugi ómur sögunnar ymur
óvenju hreint, og þessi þjóð
hefur skapað sjer höfuðborg,
sem er ef til vill fremur-en í
nokkru öðru landi höfuðborgin
—r par excellence.
Það var íslengþur rithöfund-
ur sem sagði það í blaðaviðtali
í Noregi, að „á íslandi gerðist
eitthvað nýtt á hverjum degi“.
— Þessi orð má vel nota í fyr-
irsögn á kapítulann um sögu
Reykjavíkur á 40—50 undan-
förnum árum. „Hjer hefur eitt
hvað nýtt orðið á hverjum
degi“. Því að með árunum er
Reykjavík orðin nýtísku borg
— nýtísku borg í þess orðs;
bestu merkingu.
Það hvílir mikil ábyrgð á
þeirri borg, sem er höfuðborg
í landi sínu. Það eru margir
útlendingar, sem aldrei kom-
ast lengra en, til höfuSetaðar-
ins. Því mynda þeir sjer skoð-
un um hagkeríi landsins,
menningarlíf þess og í.jelagslífj
eftir því sem þeir sjá fyrir sjerj
í höfuðborginni.
Það sem við höfum sjeð hjer
í Reykjavík — nýtísku, vel
byggð höfn, sem er grundvöll-
ur að sambandinu við útlönd,
miklar framkvæmdir á ýmsum
sviðum athafnalífsins, nýjar;
og reisulegar byggingar, há-
skóli, leikhús, skólar, sundhölL
spítalar, kirkjur o. fl., fögur
ný íbúðarhverfi, sem fullnægjat
kröfum tímans — allt þetta
mun styrkja þau áhrif, sera
við höfum orðið fyrir af ís-
landi: að hjer sje þjóðfjelag,
sem langt hafi komist í því
starfi að sk'apa þeim lífvænleg
skilyrði, sem hjer eiga að lifa
og starfa.
Og þegar hjer við bætist, að
það er upplýst að ísland er það
land, þar sem flestar bækur
eru útgefnar á hvern íbúa, þá
hygg jeg að heimsóknin hafi
orðið okkur til umhugsunar.
Þá er það eitt, sem fyllir
okkur óskaplegri öfund, og það
er Hitaveita Reykjavíkur. Hún
er ævintýrið .um mennina, sem
ljeku á tröllið og fengu það til
að vinna fyrir sig. Heima í Nor
egi höfum við neyðst til að
loka fyrir heitt vatn, vegna
eldsneytisskorts og of lítils raf
magns — okkur til gremju og
konunum til mikilla örðug-
leika. En á meðan hefir Reykja
vík opnað flóðgáttirnar og
veitir nú 85° heitu vatni í stríð
um straumum inn á hvert:
heimili, til þvotta og upphitun
ar. Þó hefir þetta ekki kostaði
„þreytta" húsbændur nein af-
rek í viðarhöggi nje rafmagns-
stjórann andvökunætur út af
of miklu álagi á bæjarkerfið..
Reykjavík má með rjettu
vera stolt af afreki þessu, og
skattþegarnir mega gleðjast
yfir vel vörðu fje.
Hver hefði trúað því að á ís
landi gæti fólk baðað sig utan.
húss allan ársins hring? Ens
þetta er hægt í Sundlaugunura
og það án þess að koma glæ-
nefjaðir upp úr vatninu.
En það er önnur hlið á á-
byrgðinni, er á höfuðborg hvíí.
ir, og hún er ekki síður alvöru-
mál.
Önnur bæjarfjelög munu
ætíð líta upp til höfuðstaðar-
ins, skoða hann sinn forystu-
bæ, sína fyrirmynd. — Þau.
munu aðgæta, hver vandamá?
höfuðborgin tekur til úrlausn-
ar og hvernig lausn þeirra
tekst. Framsækni og dugnaðui'
höfuðstaðarins mun eggja aðra
til dáða. Á þessu sviði hefir
Reykjavík hlotið að gefa öðr«-
um*bæjum gott fordæmi. Hún
hefir staðið í broddi fylkingar
í framþróun alls landsins.
Eigi má heldur gleyma öðru,
og það er að í Reykjavík fihn-
ast engar mótsetningar millí
bæjar og sveita. Það er bæn-
um til sóma að slíkar andstæð-
Framh. á Ws. S .