Morgunblaðið - 06.08.1947, Page 2

s
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 6. ágúst 194f|1,
Islensku handritin lifandi andleg
verðmæti Norðurlandaþjóðum
Hinir' íslensku vinir okkar'l
hafa búið okkur, fulltrú-|
unum frá hinum löndunum,/
skínandi daga og för okkar um y
landið hefur verið einstakur ’
viðburður. Það var stórkostleg j
sjón að sjá hinn volduga Gull- .
foss, sem í allri tign sinni skar
aði langt fram úr Rínarfoss-
unum við Schaffenhausen, og
það var einnig fagurt að sjá
Geysi senda sjóðandi vatnið
sitt hátt upp í himininn —
skilst, að hann hafi nú verið
:i besta skapi og hann hefur
viljað sýna skilning sinn á nor-
:rænni samvinnu. Það var dá-
samlegt, að mæta^ sterkri og
:t’allegri íslenskri náttúru með
:;ðgrænum sljettum, með
dljótum og vötnum og með fag-
urbláum fjöllum að bakgrunni.
S.íðast liðu sólgeislar yfir land
:ið og við fengum að sjá glit
af því litskrúði, sem náttúran
ajer norður frá prýðist.
V Þingvöllum.
Nú höfum við komið saman
á hinum fornu Þingvöllum ís-
lands, þar sem lög og dómar
voru birtir í gamla íslenska lýð
veldinu fyrir þúsund árum. —
Með hrifningu höfum við stig-
ið fótum okkar á þennan stað
og nú skiljum við þá djúpu ást,
það stolt og þá lotningu, sem
íslenska þjóðin ber til þessa
ihelgidóms. Við skiljum að hjer
er hjarta íslands. Þjóðskáldið
mikla Jónas Hallgrímsson hef-
ur túlkað rjett, hvernig arfur
íortíðarinnar hefur bundist sál
islensku þjóðarinnar:
.,Landið var fagurt og frítt og
fannhvítir jöklanna tindar,
iiiminninn heiður og blár, hafið
var skínandi bjart.
Þá komu feðurnir frægu og
frjálsræðishetjurnar góðu,
austan um hyldýpis haf,
hingað í sælunnar reit,
reistu sjer byggðir og bú
í blómguðu dalanna skauti,
/ukust að íþrótt og frægð,
undu svo glaðir við sitt.
Hátt á eldhrauni uppi, þar sem
ennþá hún Oxará rennur
ofan í Almannagjá,
Alþingi feðranna stóð“.
Fegurri hyllingu en þessa,
;sem hinn mikli Islands sonur
hefur steypt í hreina forna
tóna, getur enginn gefið föð-
jrfandi sínu. Við finnum hví-
tík uppspretta fornsögurnar og
hin gömlu handrit hafa verið
fyrir íslensku þjóðina. — Sá
nnienningararfur er hinum
Vorðurlandaþjóðunum einnig
lifandi andlegt og þjóðlegt verð
:.næti, og þakklæti okkar er því
xnikið.
Norrænt skap og norræn
hugsun, eins og við þekkjum
nú, eiga rætur sínar í þess-
ari rödd fortíðarinnar. Það er
viljinn til að halda fram rjetti
J reEsisins og þörfin eftir að
era frjáls, sém talar til okk-
< r úr gömlu ritunum, en
n, mjeið viljinn til að koma lög-
um og rjetti á í landinu Ein-
drægnin átti að gefa gamla
þjóðfjelaginu styrk og öflugt
Ræða V. Buhl fyrv. for-
sætisráðherra Dana í
skilnaðarhófi þing-
mannafundarins í
Valhöll
Minst hcfir verið áður hjer í hlaðinu á ræðu þá er
Buhl fyrv. forsætisráðherra Dana flutti í skilnaðarhófi
þingmannafundarins, er haldið var í Valhöll á fimtu-
dáginn var. Ræðan vakti mikla athygli. Er hún hjer
birt eftir handriíi ræðumanns.
V. Buhl.
raunsæi setti svip sinn á allt
viðhorf til þjóðfjelagsvanda-
mála.
Nauðsyn þjóðareiningar
árið 100.
Það, hvernig vandamálið um
kristnitökuna var leyst, er eitt
skýrasta dæmið um raunhæfan
skilning og vilja til að standa
sameinaðir. Þegar Alþingi kom
saman í júní árið 1000 voru
kristnir og heiðnir orðnir
fjandmenn. Hvor flokkurinn
um sig hafði kosið sjer sinn
lögsögumann og ætlaði að lifa
sínu eigin lífi. En svo djúpur
var skilningurinn á nauðsyn
þjóðlegrar einingar, að menn
urðu að lokum sammála um að
leggja málið undir dóm eins
manns. Þessi maður var Þor-
geir Ljósvetríingagoði, foringi
heiðna flokksins og dómur
hans var, að allir sem Island
byggðu skyldu í framtíðinni
vera kristnir: Ein lög og einn
siður átti yfir alla að ganga.
Og allir beygðu sig fyrir þeim
dómi. Heiðingjarnir voru skírð-
ir, en sá flokkurinn, sem hafði
sigrað hældi sjer ckki af sigr-
inum. Þegar heiðingjarnir vildu
ekki lája skíra sig í kpjdu vatni,.
voru þeir skírðir í heitum laug'
um, — einnig þar korfi í Ijós
nokkur undanlátssemi við eígin
landsmenn og er það alnorrænt
tákn.
Dýrmætur fjársjóður
fyrir Norðurlönd.
Á þeim tíma, sem eftir kom,
sviku menn ekki gamla tím-
ann. í Eddunum lifði goða-
fræðin áfram í ljóðum og Norð
urlönd urðu fyrir bragðið rík-
ari að dýrmætum fjársjóð.
Síðan komu harðir tímar og
menning forfeðranna var eins
og logandi blys í myrkrinu. —
Það voru ströng og erfið kjör,
sem dönsku einvaldskonungarn
ir leiddu yfir ísland, og það er
ömurlegt fyrir okkur Dani að
hugsa um það.
„Svona er feðranna frægð,
fallin í gleymsku og dá“, kveð-
ur Jónas Hallgrímsson. En það
birti, og nú erum við komnir
út í heiða dagsbirtuna. Það var
í samræmi við hina vaxandi
þjóðernishreyfingu um alla Ev
rópu, að stjórnmálaaðstaða Is-
lendinga breyttist, og foringinn
mikli, sem stóð í fylkingar-
brjósti, var Jón Sigurðsson, en
fæðingardagur hans er nú orð-
inn þjóðhátíðardagur Islend-
inga.
Við óskum íslensku þjóð-
inni heilla.
Og nú er markinu náð:
íslenska þjóðin er í dag að fullu
og öllu húsbóndi á sínu heim-
ili. — Nú koma þjóðirnar
tvær, sem gangur sögunnar
tengdi eitt sinn saman sem jafn
ingjar, og við dönsku þingmenn
irnir flytjum frá danska þing-
inu og þjóðinni, sem við erum
fulltrúar fyrir, ^hjartanlegar
kveðjur. Nú má með sanni
segja: Sjá, allt er liðið hjá, allt
er orðið nýtt! Við óskum ís-
lensku þjóðinni heilla og ham-
ingju í því viðfangsefni hennar
að prýða landið og hefja það
á hærra stig, og með aðdáun
lítum við þann starfsþrótt og
lífsvilja, sem hjer ríkir á hinni
fornu Söguey. Við vitum, að
unnið er í norrænum anda og
með vitund um norræna frænd
semi, eins og svo fagurlega og
ljóst var tekið fram í ræðu
þeirri, sem viðskiftamálaráð-
herrann, Emil, j;ónsson, flutti
oss í. gær. Mjer korp, þá. í hug,
frásögn sögunnar um för Q.unn
ar á Hlíðarenda tii skips,;
er hann hafði á þingi verið
dæmdur í þriggja ára útlegð.
Framh. á bls. 8
Þúsundir bæjarbua tóku
þátt í hátíðahöldum
verslunarmanna
RIGNING og kalsaveður virtist ætla að gera verslunarmonn-
um brogað lífið á frídegi þeirra. Bæði laugardag og sunnudag
var rigning. En á mánudaginn, er bæjarbúar vöknuðu var komið
sumar og sól og varð þátttaka þeirra í hátíðahöldunum mikil.
Hátíðahöldin fóru því nær öll!
fram í Tivoli skemtistaðnum.
Þar var margt til skemmtunar.
Nokkrir kunnustu listamenn
landsins skemmtu. Hinir þjóð-
kunnu söngvarar, Einar Krist-
jánsson, Guðmundur Jónsson
og Pjetur Jónsson sungu. Jón
Aðils las upp stuttan gaman-
þátt. Þá skemmti Einar Mark-
ússön með einleik á píanó og
gítarkvartett skemmti góða
stund öll kvöldin. Enn fremur
sýndu listir sínar danskir fjöl-
leikamenn og Baldur Georgs
og Konni lögðu einnig nokk-
uð til málanna. Þá var öll kvöld
in stiginn dans í hinum nýju
salarkynnum veitingaskálans í
Tivoli.
í fyrrakvöld var talið að
mrlli 8 og 10 þúsund manns
hafi notið veðurblíðunnar suð-
ur í Tivoli og var aðsókn svo
mikil, að dansað var bæði úti
og inni. Á miðnætti var nokk-
urum skrautlegum flugeldum
skotið.
Ríkisútvarpið helgaði Versl-
unarmannafjelaginu dagskrá
sína á mánudagskvöld. Þar töl-
uðu Guðjón Einarsson formað-
ur V. R., Eggert Kristjánsson
varaform. Verslunarráðs, Emil
Jónsson viðskiftamálaráðherra,
Ingvar Pálsson og Oscar Clau-
sen, er flutti erindi um Skúla
fógeta.
Viðeyjarförin.
Á sunnudagsmorgun var hið
besta veður, þó sólar nyti ekki.
Töldu menn að bann myndi
„hanga“ eitthvað fram eftir
degi.
Strax eftir hádegi fór fólk að
streyma inn að Vatnagörðum,
en þar beið bílferja Akraness-
kaupstaðar eftir kirkjufólkinu.
Fljótlega var hvert rúm ferj
unnar skipað. Var þá talið að
450 manns væri innanborðs. En
ferjan fór svo aðra ferð og flutti
þá álíka margt.
Skömmu áður en athöfnin í
Viðeyjarkirkju hófst, gerði
rigningu og hjelst hún það sem
eftir var dags. Mun það hafa
dregið mjög úr þátttöku í för-
inni, því mikill fjöldi fólks var
þá kominn inn í Vatnagarða..
Áður en messa hófst í Viðeyj
arkirkju, gekk stjórn Verslún-
arráðsins, biskupinn yfir Is-
landi og stjórn Verslunarmanna
fjelagsins að gröf Skúla fógeta,
en hann hvílir undir kór kirkj-
unnar. Hallgrímur Benedikts-
son alþm. formaður Verslunar-
ráðsins, lagði blómsveig á leiði
Skúla í nafni íslenskrar versl-
unarstjettar. Er þessari athöfn
var lokið, hófst messa. er bisk-
up fluttl, érí Hálfdán Helgason
þjónaði fyrir áMáfr, en Dóm-
kirkjukórinn söng undir stjórn
Páls Isólfssonar.
Að lokinni messu flutti Vil-
hjálmur Þ. Gíslason skólastjóri,
erindi um Skúla Magnússon, en
Ragnar Jóhannesson lýsti stað-
háttum, en athöfninni var út-
varpað og fór vel á því. Að
lokum ljek Lúðrasveit Reykja-
víkur, undir stjórn Klahns. Til
Reykjavíkur var farið sömu
leið milli kl. 4 og 5.
Áður en ferðafólkið
fór heim, buðu húsbændur í Við
ey Stephen Stephensen og Eng-
ilbert Hafberg eins mörgu og
húsrúm leyfði til kaffidrykkju
og var það vel þegið í rigning-
unni.
Hátíðahöldin fóru í alal staði
vel og skipulega fram og var
stjórn Verslunarmannafjelags-
ins til hins mesta sóma.
/
Kroii hefur siarfaS
í 10 ár
í DAG hefur Kaupfjel. Reykja
víkur og nágrennis starfað í 10
ár og minnist fjelagið afmælis
síns með hófi að Þingvöllum, en
þangað hefur það boðið starfs-
mönnum fyrirtækisins og nokkr
um öðrum gestum.
KRON hefur nú 10 matvöru-
verslanir hjer í bæ og tvær nýj-
ar bætast við á næstunni. Þá
hefur það vefnaðarvöruverslun,
skódeild, bókaverslun, búsáhalda
verslun, listmunaverslun og
efnagerð. Fyrst hafði fjelagið
einnig útibú í Keflavík, Sand-
gerði, Grindavík og Hafnarfirði,
en þar hafa nú verið stofnuS
sjálfstpjð kaupfjelög.
Fyrsti framkvæmdastjóri fje-
lagsins var Jens Figved fram tií
ársins 1943, þá urðu framkvstj,
þrír, ísleifur Högnason, Her-
mann Hermannsson og Árni
Benediktsson, en árið 1945 varð
ísleifur Högnason einn fram-
kvæmdastjóri þess og hefur ver-
ið það síðan. — Stjórn f jelagsins
skipa nú: Sigfús Sigurhjartar-
son, alþm., formaður, Theódór
B. Líndal, hrd., ritari og með-
stjórnendur: Kristjón Kristjóns
son, fulltrúi, Sveinbjörn Guð-
laugsson, bifreiðarstjóri, frú
Guðrún Guðjónsdóttir, Guðm.
Tryggvason, framkv.stj., Þor-
lákur Ottesen, verkstjóri og
Björn Guðmundsson, verkamað-
ur. — Formenn Kaupíjelagsins
hafa verið auk Sigfúsar: Svein-
björn Guðlaugsson og Felix Guc'
mundsson.
Fjelagsmenn KRON voru vic
síðustu áramót 6103. Vörusala1
fjelagsins hefur numið rúmL
81.7 milj. síðan það tók til
starfa, Síðasta ár var vörusálan
tæpar 14,4 millj., en 1938 var
hún rúml. 2,4 millj. Tekjuafgang
ur við síðustu áramót var um
3,4 millj., en peningar í sjóði
rúml. 1,8 millj. Fastir starfs-
menn f jelagsins eru nú 126,