Morgunblaðið - 08.08.1947, Blaðsíða 6

6
MORGVISBLAÐIÐ
Föstudagur 8. ágúst 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arnl Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Fjárhagsráð
FJÁRHAGSRÁÐ hefur tekið við störfum, Nýbygging-
arráð hefur verið lagt niður. Sömu leiðina hefur Við-
skiftaráð farið. í stað þess er komin Viðskiftanefnd.
Hið nýja ráð á miklum verkefnum að sinna. Með lög-
gjöf þeirri, sem lagði grundvöll þess, er því falin víð-
tækari íhlutun um þjóðarbúskap íslendinga, en nokkru
öðru ráði eða nefnd. Leyfis þess þarf til hverskonar fjár-
festingar einstaklinga, fjelaga og opinberra aðilja, hvort
sem er til stofnunar nýs atvinnureksturs, til aukningar á
atvinnurekstri, húsbygginga, skipakaupa, skipabygginga,
hafnar, vega og brúargerða, rafveitna eða hverskonar
annara framkvæmda og mannvirkja.
Þetta nær einnig til framhalds fyrrgreindra fram-
kvæmda, sem þegar eru hafnar.
★
Af þessu má ráða, hversu geysivíðtækt það vald er,
sem þessari nýju stofnun hefur verið fengið. Reynslan
ein fær skorið úr um það, hvernig það tekst, hvernig því
marki verður náð, sem að er stefnt með þessari löggjöf.
Út af fyrir sig þarf engan að undra þess, að löggjafar-
valdið telji nauðsyn bera til þess að hafa hönd í bagga
með því hvernig þjóðin ver fjármunum sínum, sparifje
almennings í bankastofnunum og inneignum sínum er-
lendis. Stríðsgróðatímabilið er liðið hjá. Gjaldeyristekjur
þjóðarinnar byggjast nú eingöngu á framleiðslu hennar
og útflutningsverslun. Fyrir þennan erlenda gjaldeyri
verður hún að kaupa margskonar nauðsynjar. Og kaup
þeirra, sem þörfin er brýnust fyrir, verða að sitja í fyr-
irrúmi.
Það er einnig nauðsynlegt að einbeita vinnuaflinu meir
að mest aðkallandi framkvæmdum en gert hefur verið
undanfarið. í landi þar sem fjölmörg verkefni kalla að
samtímis, gefur að skilja, að mikið veltur á sem skyn-
samlegri hagnýtingu vinnuaflsins.
★
Það má þannig segja, að þótt Fjárhagsráði. sjeu fengin
mikil völd og íhlutunarrjettur um hverskonar fram-
kvæmdir, sje'sú ráðabreytni að ýmsu leyti ekki óskyn-
samleg.
En hvað sem líður lagabókstafnum um verksvið þessa
ráðs, hlýtur framkvæmdin að ráða mestu um þann dóm
sem störf þess hljóta.
Það er hægt að framkvæma þessa löggjöf þannig, að
hún kyrki athafnalíf landsmanna og skapi kyrrstöðu og
atvinnuleysi. Með henni er einnig hægt að drekkja fram-
taki fólksins í skriffinsku og umsókna fargani.
En það er alls ekki það, sem fyrir löggjafanum vakti
með þessum lögum. Þvert á móti.
Tilgangur hans var hagsýnni meðferð á þjóðartekj-
unum, hagnýting vinnuaflsins til hins ýtrasta, aukið jafn-
vægi í þjóðarbúskapinn. Þetta verður Fjárhagsráð fyrst
og fremst að hafa að meginreglu. Ef það gerir það, má
vænta nytsemdar af störfum þess. Þess verður ennfremur
að vænta að það starfi af óhlutdrægni og rjettsýni. Þess
bíða mörg vandasöm viðfangsefni og að sjálfsögðu mis-
jafnir dómar. En slíkt er alla jafna hlutskifti þeirra, sem
fara með ábyrgðarmikil opinber störf.
En í lýðræðislarjdi á almenningur rjett á því, að halda
uppi gagnrýni á störf ráðamanna sinna. Og gagnrýnin
getur oft verið nauðsynleg og holl. Hún er aðalsmerki lýð
ræðisins. í einræðislöndum leyfa stjórnarvöldin ekki ,að
verk þeirra sjeu gagnrýnd. Þar á almenningur þess eng-
an kost að bera upp kvartanir sínar á opinberum vett-
vangi.
íslendingar komast ekki hjá að sníða sjer stakk eftir
'Vexti, miða eyðslu sípa við fjárhagslegt bolmagn bjarg-
ræðisvega sih'na. Því lerigur, sem þeir skjóta því á frest
að gera sjer það lj'óst, því þyngra verður undir fæti að
klífa brekkuna.
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Bílabrask. i
„NÝR LUXUSBÍLL — am-
erískur, model 1947, til sölu.
Tilboð sendist .... merkt Þag-
mælska“. — Eitthvað á þessa
leið hljóða auglýsingar r blöð-
unum næstum því á hverjum
einasta degi. Og þeir, sem ekki
eru hnútunum kunnugir og
hafa ekki enn leyst leyndar-
dóma svarta markaðsins reka
upp stór augu og spyrja hvaða
lukkunnar pamfílusar það sjeu
í þessu þjóðfjelagi, sem hafi
aflögu ameríska lúxusbíla til
að selja hæstbjóðanda.
Það hefir lengi verið í há-
mæli, að hjer á landi fari fram
geysimikið bílabrask. en „nýir
lúxusbílar, model 1947“, þá
reka menn upp stór augu, sem
von er.
•
Tíu þúsund —
ef hann rúllar.
KUNNINGI MINN, sem er
kunnugur öllu, sem að bíla-
braski og Leifsstyttu-viðskift-
um lýtur, sagði mjer á dögun-
um, er jeg inti hann eftir verði
á bílum:
„Þú færð ekki bíl undir 10
þúsundum og það er lágmark.
Hann kostar minst 10 ef hann
rúllar“. — Áttu við ef hann
gengur? spurði jeg í einfeldni
minni. — „Nei, ekki vjelin,
bara ef hann er á fjórum hjól-
um. Sligaðir og margútþvæld-
ir skrjóðar á sæmilegum gúmm
íum og nýmálaðir fara á 17—20
þúsund og þaðan af betri, eða í
sæmilegu standi kosta frá 25
upp í 40.
En hvað kosta þá amerískir
lúxusar?
„Uss, biddu fyrir þjer. Varla
undir 55 og alt upp í 70 þús-
und, alt eftir merkinu“.
Það er hægt að fá hroll, eða
gæsahúð af minnu en svona
ljettúðarhjali.
Hagamýsnar.
MARGIR URÐU fyrir von-
brigðum vegna úthlutunar
„hagamúsanna" svonefndu, en
það eru Renault-bílarnir, sem
fluttir voru inn í óleyfi og
geymdir voru í allan vetur í
Haga-portinu. Það er fullyrt
að borist hafi eitthvað á þriðja
þúsund umsóknir er auglýst
var að hið opinbera myndi
selja þessa bíla gegnum
„drauganefnd“, sem enginn
mátti vita hver átti sæti í.
Eins og gefur að skilja voru
allir hundóánægðir með úr-
skurði nefndarinnar nema þeir
100, eða þar um bil, sem fengu
bíla. Og það var sagt að sumir
hinna hamingjusömu, hefðu
haft stutt gaman skemtilegt af
því að spóka sig í nýju lúxus-
unum, því þeir hafi ekki ekið
nema frá Haga ög upp að Leifs
styttu á Skólavörðustígnum,
en þar hefði hinn nýi eigandi
úthlutað bílnum upp á eigin
spýtur til nýs aðila — vitan-
lega fyrir hæfilega þóknun.
•
Erfið fæðing.
ÞAÐ ER EINKENNI á flest-
um nýbyggingum að fæðing
þeirra gengur oft stirt og lengi.
Þegar farið er með gesti um
höfuðstaðinn til að sýna hon-
um það helsta, þá er komið að
Þjóðleikhúsinu, t. d. og gestur
spyr hvað verið sje að leika
þar nú. Bæjarmaðurinn segir
annað hvort satt eða eyðir tal-
inu.
Lengra er haldið og komið
framhjá hinni glæsilegu fæð-
ingadeild Landsspítalans, sem
að utan virðist vera fullgerð.
Enn spyr gesturinn: „Hvað
fæðast mörg börn þar mánað-
arlega?“
Og enn verður annaðhvort,
að segja satt. að Þjóðleikhús,
fæðingarstofnun, Gagnfræða-
skóli og fleiri byggingar hins
opinbera sjeu eiginlega hálf-
gerð Potemkintjöld, eða reyna
á annan hátt, að leiða hug gests
ins frá því, sem hann spyr um.
•
Fæðingardeildin.
EN ÞAÐ MÁ segja, að Þjóð-
leikhús og aðrar byggingar,
sem lengi hafa verið í smíðum
sjeu hreint hjegómamál á móts
við fæðingardeild Lanlsspítal-
ans. Borgari hefir skrifað mjer
brjef um þetta mál ogi Vill
birta um það fyrirspurn til
stjórnar Landsspítalans. hvern
ig á því standi, að ekki sje
hraðað byggingu deildarinnar
og hún sje tekin í notkun.
Brjefritari bendir rjettifega
á, að gamla deild Landsspítal-
ans sje fyrir löngu orðin altof
lítil, enda sje það undir hepni
einni, eða tilviljun hvort hægt
sje að koma þar fyrir konu í
barnsnauð. Oþarfi er að lýsa
því hve gersamlega ófært það
er. að ætla konum að fæða í
heimahúsum, eins og húsnæði
er háttað víða og engin hjálp
fæst til húsverka.
Það væri sannarlega nær að
láta einhverja vitleysuna sitja
á hakanum og reyna að ljúka
fæðingadeildinni hið allra
fyrsta.
Bridgespilarinn og
„svarti dauðinn“.
HEFI JEG nokkurntíma sagt
ykkur söguna af breska bridge
spilaranúm, sem kom hingað
til Reykjavíkur í vor og þegar
hann kom heim og blaðamað-
ur einn í London ætlaði að
tala við hann, sagðist hann
varla hafa rænu til þess að tala
við nokkurn mann, vegna þess
að hann væri svo þreyttur að
hann yrði að fara beint í bólið.
Ástæðan fyrir þreytunni,
sagði hann blaðamanninum var
sú, að vinir hans á íslandi
hjeldu honum uppi, alla nótt-
ina í kveðjusamsæti, þar sem
drukkinn var „svarti dauði,
sem var á bragðið eins og þeg-
ar portvíni og vermouth er
blandað saman. Það var hræði-
legt á bragðið, en áhrifin koma
engum við“, sagði bridge-
spilarinn og hjelt beina leið í
bólið sitt.
Gestrisni getur líka þótt í
frásögur færandi.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
Forleikur að Indónesíu-bardögunum
ENN einu sinni heyrast það-
an fallbyssuhvellir, hljómur af
skriðdrekum og vjelbyssuskot-
hríð. Enn einu sinni er verið
að berjast þar. Fyrir nokkrum
árum ríkti þar friður og menn
undu glaðir við sitt. Stórar ný-
tísku borgir risu þar upp með
öllum þægindum. Ný menning
var að byggjast á gamallri
menningu. Þetta var í austur
Indíum Hollendinga.
Svo var friðurinn skyndilega
rofinn. Það sakar ekki að rifja
það einu sinni upp til þess að
skilja síðari atburði. Japanir
komu á herflutningaskipum sín
um, litlir gulir menn, sem færð
ust hægt og hægt sunnar á bóg
inn. Borneo lá undir hælum
þeirra. olíulindirnar á Sumatra
og svo síðast hófu þeir árásina
á sjálfa Jövu. Það varð lítið um
varnir þá.
Leynistarf Japana.
Þegar Japanir komu til eyj-
anna nutu þeir vitanléga stuðn
ings margra eyjabúa. Leyni-
starfsemi Jaþana hafði ekki
j unnið fyrir gíg undanfárin ár,
og undarlegt var hve margar
símalínur varu slitnar á þeim
tíma er innrásin stóð yfir og
undarlegt hve margir hollensk
ir hermenn fundust stungnir
með rýting, þó enginn Japani
væri nálægur. Þeir fóru líka að
sjást brosandi indónesísku
mennirnir í átveislum Japana,
takandi í hendur þeirra, tal-
andi japönsku, verandi í jap-
önskum fötum, með japönsk
gleraugu. Þanni^, var það á
vellystardögunum. En nú fór
að halla undan fæti niður á við.
Rauða sólin var að síga til við-
ar. Japanir biðu einlæga ósigra.
Herir Bandamanna færðust æ
nær og nær. Loks gáfust þeir
upp og allur japanskur her var
fluttur frá Indónesíu.
Og Hollendingar koma aftdr
til Java staðráðnir í að reisa
alt við úr rústum. sem eyðilagt
hafði verið og síðast en ekki
síst koma rjettum lögum yfir
þá, sem höfðu gerst svikarar.
Skift um gerfi og þó
sömu gleraugu.
En flestir vita hvernig fór.
Þeir sem áður höfðu sppkað sig
í sölum Japana komu nú fram
á sjónarsviðið, í þetta skifti
Bandamannamegin, Þeir lýsku
yfir því, að Indónesía væri
sjálfstætt ríki og þar ætluðu
þeir að ráða yfir íbúum eyj-
anna eins og nokkurskonar for-
ingjar. Sannleikurinn var
nefnilega í raun og veru sá, að
það hafði alls ekki verið gengið
milli bols og höfuðs á japanska
valdinu og leppum þess. í Indó
nesíu voru það vinir Japana,
sem fengu að vaða uppi með
allskonar ójöfnuð, undir því
yfirskyni. að þeir væru frelsis
elskandi menn, sem væru full-
trúar þjóðar sinnar. Svo blygð-
unarlausir gerðust þessir menn
að þeir notuðu jafnvel japönsk
vopn, sem Japanir höfðu afhent
þeim, til að koma sínum mál-
um fram. Þeir gátu stofnað
heilar vjelahersveitir með jap-
önskum skriðdrekum og vjel-
byssur og fallbyssur höfðu þeir
í hundraða og tuga tali. Gang-
ur- málanina yarð slíkur ekki
aðejn^ í Indónesíu, heldur í
flesum Ipndum þar austur frá,
svo sem Thailandi, Indó-Kína
cg Eurni. .
Framh. á bls. 8