Morgunblaðið - 10.08.1947, Blaðsíða 7

jSunnudagur 10. ágúst 1947
MORGVTSBLAÐIÐ
7
R E Y K
Hið árlega
„taugastríð“.
SÍLDVEIÐARNAR eru orðn-
ar árlegt „taugastríð" fyrir ís-
lendinga. Fyrr meir, á meðan
skipin voru færri, sem síldveið
ar stunduðu, náði „taugastríð-
ið“ ekki nema til þeirra, sem
voru á síldveiðiskipunum og
gerðu þau út. Það var á þeim
árum, er síldarútgerð var talin
„brask“ og ófínni en aðrir at-
vinnuvegir landsmannaa.
Ná eru síldveiðarnar og út-
gerð nú, orðin svo mikill þáttur
í útgerð þjóðarbúsins að allir er
komnir eru til vits og ára fylgj
ast moð því með hinum mesta
áhuga, hvernig síldaraflinn
eykst sem á land er kominn,
með hverri viku sem líður af
vertíoinni. — Engum er sama
hvernig fer með útgerð þá. En
enginn getur neinu um það
spáð, fyrr en á dynur, hvernig
veiðarnar verða.
Heilahrot.
VÍSINDAMENNIRNIR brjóta
heilann um það, hvernig síld-
argöngurnar sjeu í aðalatriðum
og eru engu nær enn. Nje um
það, hvað valdi dutlungum síld
arinnar, hvort hún næst eða
næst ckki, hvort hún veður í
torfum, svo hægt sje að ná
henni í herpinætur, eða hún
heldur sig í djúpinu ,þar sem
aðeins er hægt að ná henni í
reknet.
Og svo er spurningin, hvort
Arni okkar Friðriksson hefir
hitt naglann á höfuðið, með því
að halda því fram að síldin
geri hina miklu hringferð í
Norðurhöfum, norður með
Noregsrtrönd upp að Svalbarða
og sveigi síðan hingað suður á
bóginn til þess að lifa hjer
stundarkorn, á eftirlætisfæðu
sinni, rauðátunni og hlaupa í
spik (22% fitu) til þess að
bregða sjer síðan austur um
haf -til Noregs og hrygna þar,
þegar komið er fram á vetur.
Um ketta brjóta' síldveiði-
menn hcilann og út.gerðarmenn
og alliu- landslýður alt frá því
fyrstu ; flafrjettir berast frá
síldveiðistöðvum á sumrin, og
þangað til öll skipin eru hætt
veiðum á haustin. Af öllum
heilabrctunum sprettur enginn
fróðleikur. Ekki hinn minnsti.
Menn cru. alveg jafn nær að
hausti, þegar síldin hættir að
vera umræðuefnið að því sinni,
eins og á vorin áður en vertíð-
in hófst.'
Austur og vestur.
FYRIR nokkrum árum sögðu
þeir s m lcngst höfðu þá veitt
síldargöngunum athygli, og þótt
ust vera með þeim allra kunn-
ugustu, að síldin ætti rjettu lagi
að gera vart við sig fyrst vest-
ur við Strandir. Síðan hjeldi
hún r. ustur með Norðurlandinu,
uns hún hyrfi á haf út fyrir
austan land.
Þetta kom prýðilega. heim
við tilgátu Árna Friðrikssonar,
um að síldin væri í sinni árlegu
miklu hringferð, er hún gerði
vart við sig.
En nú hefir mjer heyrst að
þeir sem þykjast vera hinir
allra kunnugustu þessum mál-
um, hal'di því fram að síldin
J A V í
eigi rjettu lagi að gera vart við
sig fyrir austanverðu Norður-
landi og síðan haldi hún í vest-
ur með landinu.
Nú hefur verið nokkur afla-
hrota austur á Vopnafirði. Það
getur oltið á æði miklu, hvort
sú síldarganga er að halda aust
ur í haf, ellegar búast megi
við að hún komi norður fyrir
land, og geti gefið þar góða
veiði um hríð, ef gæftir leyfa.
Búmannsraunir.
ÓÞURKARNIR hafa verið
leiðir og Jangdregnir fyrir
bændur á Suður- og Vestur-
landi það sem af er slætti. —
Verður ekki með tölum talið
tjón það, sem þeir hafa orðið
fyrir, er hafa ekki náð töðum
sínum í hlöður fyrr en þær hafa
verið langhraktar og hálfónýt-
ar.
Þegar þannig viðrar um hey-
skapartímann, er það miliil bót
í máli að bændur skuli geta náð
sem svarar þriðjungi heyfengs
ins alveg óskemmdum með því
að setja hann í vothey.
Ekki er mjer kunnugt um,
hve margir bændur það eru í
mestu óþurkasveitunum, sem
liafa gert sjer votheysgryfjur,
tíl þess að tryggja sjer þenna
hluta heyfengsins óskemdan
hvernig sem heyskapartíðin er.
En trúlegt er, að þeir sjeu ekki
margir, sem enn standa ber-
skjaldaðir fyrir óþurkunum. —
Því allmargir áratugir eru liðn-
ir síðan þessi heyþurkunarað-
ferð var svo reynd hjer á
landi, að enginn vafi gat leikið
á gildi hennar og kostum.
Það sagði mjer hinn marg-
fróði og ágæti búhöldur, Egg-
ert heitinn Finnsson að Meðal-
felli, að honum dytti ekki í
lrug að láta r<f votheýsgerð,
hverúig sem viðraði. Enda þótt
tíðin gæfi honum kost á að fá
alla töðuna velþurkaða, þá
(jiætti hann ekki að heldur við
það, að setja hinr, venjulega
skammt hennar í vothey. Hann
vildi ekki verða af þeim „bæti
efnum“ fóðursins, sem hann
fengi með votheyinu og á eng-
an annan hátt.
Súgþurkunin.
Á síðustu árum hefir komið
upp ný heyþurkunaraðferð sem
nokkuð er reynd, hin svonefnda
súgþurkun. Ekki veit jeg hvort
telja megi hana fullreynda. En
nokkuð virðist það |ótrúlegt,
að hægt sje að taka töðu af
ljánum, og setja hana í hlöðu,
en þurka hana þar, með því að
dæla í liana svo rölru lofti ó-
hituðu, sem venjulega er hjer í
rosatíð. Annað mál er það, ef
tck væru á, að hita það loft,
sem blásið er í hið hráa hey.
Með því móti er að sjálfsögðu
hægt að þurka hið nýslegna
hey í hlöðunni.
Myndarbóndi austur í Flóa,
Ari Páll Flannesson í Sandvík,
hefir komið upp hjá sjer slík-
um heyþurkunartækjum. — Og
gefist vel.
Bætiefnin.
ÞAÐ sagði mjer Gísli Þor-
kelsson efnafræðingur, forstöðu
maður fyrir efnafræðideild At-
vinnudeildarinnar, að hann
K U R B
hefðí í sumar fengið til rann-
sóknar hey frá Ara Páli Hann-
essyni í Sandvík, sem slegið var
í fyrra og verkað á þenna hátt.
Hann hafði með efnagreining-
unni á heyinu komist að þeirri
niðurstöðu, að í þessu ársgamla
heyi, var eins mikið fjörefni
af A-tegund, eins og er í hey-
inu nýslegnu. En þessi fjörefn-
istegund er ein hin þýðingar-
mesta fyrir mjólkurpening.
A-fjörvi helst með öllu í vot
lieyi. En mikið af því fer for-
görðum, þegar heyið er þurk-
að, og það þó heyið hrekist
ekkert. Eftir að taðan hefir
legið nýslegin í þurki í einn
sólarhring, er mikið af A-fjörv-
in rokið út í veður og vind.
Leiðin, sem nú er hugsanleg,
til þess að ísJenskir bændur
geti fengið tryggingu fyrir að
þeir á hverju sumrí fái óskemd
an töðufeng sinn í hús, er sú,
að setja nokkuð af töðunni í
vothey, það mikið sem fært þyk
ir, vegna fóðrunarinnar að vetr
inum. En hinn hlutinn verði
verkaður með súgþurkun,
þannig að loftið, sem dælt eða
blásið er í heyið, sje hitað nokk
uð. En til þess þarf helst raf-
magn og það talsvert mikið.
Mjólk og fóður.
GISLI Þorkelsson hefir feng
ist við fjörefnarannsóknir í
heyi. Hefir hann mikinn áhuga
fyrir þeirri grein. Með því að
gefa mjólkurkúm svo fjörefna
ríkt fóður, sem nýslegið hey,
eða hey sem jafngildir því, að
gæðum, er hægt að fá hina holl
ustu og fjörefnaríkustu mjólk.
En mjólkurgæðin fara að sjálf-
sögðu ekki einasta eftir því,
hvernig meðferðin á mjólkinni
er, eftir að hún er komin úr
kýrspenanum, heldur og eftir
því, hvernig það fóður er, sem
kýrnar fá.
Það væri mikilsvert, ef hægt
væri að köma upp kúabúi, þar
sem mjólkurkýrnar fengju ekki
annað heyfóður árið um kring,
en hið fjörefriaríkasta fóður,
sem með nokkru móti getur
verið völ á og gera á því at-
hugun allan ársins hring, hvern
ig gæði mjólkurinnar eru.
Færi svo í framtíðinni, að
súgþurkuin með upphituðu lofti
ryddi sjer til rúms, má búast
við því, að nýrækt ykist eink-
um á þeim stöðum sem rafmagn
er fáanlegt í stórum stíl. Þettá
yrði m. a. til þess, að þjettbýli
skapaðist þar sem best eru skil
yrði í sveitum landsins.
Virthanen.
VAFALAUST koma ýmsar
umbætur til greina í votheys-
gerðinni Jrjer, frá því sem lrún
tíðkast nú. Frægasti maður í
þeirri vísindagrein er sem kunn
ugt er A. I. Virthanen, lrinn
finski prófessor. Hann fjekk
Nobelsverðlaun árið sem leið,
ekk| síst fyrir það hve aðferð
hans við votheysgerð hefir orð
ið bændum í Svíþjóð mikil bú-
bót 1 styrjöldinni ,er þeir gátu
ekki fengið eins mikið kjarn-
fóður, eins og venjulega. Mjólk
urframleiðsla þeirra leið mun
minni hneldci við kjarnfóður-
missinn, vegna þess, að þeir
notuðu heyverkun Virthan-
R JEF
ens. Fróðasti og reyndasti mað
ur í þessari heyverkunaraðferð
hjer á landi er Olafur Jónsson
framkvæmdastjóri Ræktunar-
fjelagsins á Akureyri.
Það hefir komið til orða
manna á meðal, að mikilsvert
•væri að fá hinn merka finska
vísindamann hingað til lands, í
heimsókn, til þess að hann gæti
með eigin augum kynst íslensk
um staðháttum við búskap, síð-
an gefið okkur hollráð við hey-
verkunina.
Á Siglufirði.
EINS og lesendum blaðsins
er kunnugt, vildi það slys til
um síðustu helgi, að leki kom
að lýsisgeymi einum við síld-
arbræðslur ríkisins á Siglufirðii
Ekki er vitað með vissu hverj-
ar orsakir voru ti; lekans, og
tjóns þess, er af honum hlaust.
Hefir rannsóknardómari verið
sendur norður, svo úr þessu
verður skorið til blítar.
Aður en skýrsla liggur fyrir
frá hans hendi, verður ekkert
um það sagt, hver muni eiga
sök á þessu. En fullyrt er, og
mun ekki leyna sjer, að geymir
þessi hefur sigið eitthvað I jörð.
Sumir halda því fram, að vegna
sigs þessa, hafi opnast eða bil-
að öryggisloki sem var á geym
inum.
Tvö blöð liafa skrifað um
þetta lekamál, á þann hátt, að
nokkra eftirtekt kann að vekja.
Tíminn ræðst á nýsköpun at
vinnuveganna sem fyrverandi
stjórn beitti sjer fyrir ,og segir,
að þarna sjái landsmenn hvers
virði hún verði fyrir þjóðina(!)
Er hjer seilst nokkuð langt og
óhönduglega til rógmæigi. Ef
orð Tímans væru tekin bók-
staflega, þá mætti ætla að rit-
stjórinn hjeldi því fram, að af
því að undirstaða undir lýsis-
geymi á Siglufjarðareyri hefir
bilað sumarið 1947, þá hafi það
verið illa ráðið að ætla 300
miljónir króna haustið 1944 í
ný framleiðslutæki m. a. til
kaupa 30 togara.
Hollráð“ Þjóð-
viljans.
ÞO röksemdafærsla slík sje
nokkuð þokukennd, þá kemst
hún ekki í hálfkvisti við skrif
Þjóð\riljans.
Fyrst gáf kommúnistablaðið
í skyn, að'hjer myndi vera um
skemmdarverlt að ræða. En
væri svo, þá mátti lesa á milli
línanna, að núverandi ríkis-
stjórn væri líklegust til þess, að
standa fyrir slíkum skemmda-
verkum sem að því miðuðu,
að láta dýrustu framleiðslu-
vöru landsmanna renna aftur í
sjóinn.
I næsta tölublaði Þjóðviljans
var nokkuð breytt um afstöðu
til málsins. Þá var sagt að lýs-
islekinn myndi vera Sveini
Benediktssyni að kenna. En
hann myndi hafa sjeð um að
láta lýsið renna niður, til þess
að drýgja vöruna eða fá því til
leiðar komið, að meira fengist
fyrir lýsið á erlendum mark-
aði(!)
Rök Þjóðviljans fyrir þessum
tilgátum voru þau, að „við-
skiftasamningar Bjarna Bene-
diktssonar11, sem blaðið kallar
Laugardagur
9. ágúst
hafi verið svo óhagstæður, að
við þyrftum að seija 1. flokks
lýsi fyrir lægra verð út úr land
inu, en fáanlegt væri fyrir það
lýsi, sem menn veiddu upp úr
ræsum og pollum á Siglufirði,
af lekalýsinu(i) Svo lekinn
væri raunverulega gróðabragð
til þess að fá verðmætari vöru
og meira fyrir framleiðsluna,
enda þótt verulegur hluti af
því, sem niður lak. hafi farið
í sjó út, og komi því vart til
greiina sem markaðsvara.
Þegar menn lesa svona
frjettafróðleilv í blaði komm-
únistanna, verður mönnum á
að spyrja, fyrir hvaða mann-
tegund blað skrípi þetta sje
skrifað. Því vart væri þeir ,er
blaðinu stjórna svo ringlaðir
orðnir í koJlinum, að þeir
ímynda sjer að almenningur á
íslandi geti tekið slík hugar-
fóstur þeirra, sem góða og gilda
vöru.
En þegar kommúnistablaðið
nefnir samninga þá sem gerðir
voru á síðasta vetri við Breta
og Rússa, „samninga Bjarna
Benediktssonar“, þá mætti
benda á, að með meira rjetti
mætti nefna þá samninga Lúð-
víks Jósepssonar, eða Ársæls '
Sigurðssonar. Báðir þessir
flokksmenn kommúnista sátu
við samningaborðin, en ekki
Bjarni Benediktsson.
Sálgrcining.
ANNARS eru íslendingar
sem og aðrar þjóðir að átta
sig óðum á því, að þeim mönn-
um er lifa og starfa í anda kom
múnistaflokksins verður ekki
líkt saman við annað fólk.
Þeir hafa sagt skilið við þjóð
sína, af því þeir lúta fyrirskip-
unum frá alþjóðamiðstöð, sem
að því vinnur, að kollvarpa
öllum þeim þjóðfjelögum, sem
eru vestan við járntjaldið.
Ritstjórnir allra kommúnista
blaða í heiminum fá „matreidd
ar“ frjettir sínar frá einni áróð
ursmiðstöð. Það, sem Þjóðvilj-
inn birtir daglega af frásögn-
um urri heimsviðburði, er sam-
ið langt austur í löndum. Rit-
stjórn blaðsins fær ekki frekar
ráðið því, hvað í blaðinu
stendur, en hún ræður flóði
og fjöru. En hlýðnin við áróð-
urinn og fyrirskipanirnar er
svo fullkomin, að við öllu er
gleypt, hvort heldur er trúlegt,
meinleysislegt eða samið af
frekju og yíirlæti eða um er
að ræða augljósar falsanir og
ósannindi.
Satt og logið.
EITT af einkennum komm-
únista er það, að þeir hafa lög-
helgað ósannindin í áróðri sín-
um og frjettaflutningi. Þess
vegna er það alveg út í loftið,
er menn voru hjer áður að
furða sig á því, að kommún-
istar segðu ósatt. Ein af kenn-
ingum þeirra hljóðar upp á, að
satt og logið sje í raun rjéttri
hið sama, þegar þvi er að skifta.
Ef t. d. ósannindin geta í svip-
inn verið áróðri þeirra hentug,
eru þau notuð óhikað, og flokks
mönnum fyrirskipað að trúa
þeim.
Að kommúnistar hafa sagt
(Framhald á bls. 8). *