Morgunblaðið - 28.08.1947, Síða 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 28. águsí iSSZj

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritst-jórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
yrjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsmgar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
Í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbðk.
Tíminn og hrútskepnan
ÞAÐ verður með hverjum degi ljósara að aðaláhuga-
mál Tímans, málgagns Framsóknarflokksins, er um þess-
ar mundir allt annað en að stuðla að því að árangur
verði af þeirri baráttu, sem núverandi ríkisstjórn berst
við aðsteðjandi örðugleika. Hugur hans stefnir að miklu
háleitara marki, nefnilega því að fræða þjóðina á því að
núverandi samstarfsflokkar Framsóknarflokksins hafi s. 1.
tvö ár stjórnað landinu „í vímu nýsköpunarkenninga
Einars Olgeirssonar". Á þessari margendurteknu kenn-
ingu sinni japlar Tíminn s. .1 þriðjudag.
Hvað var megintakmark ríkisstjórnar þeirrar, sem
Ólafur Thors myndaði?
Það var að tryggja að verulegur hluti hinna erlendu
inneigna yrði hagnýttur til þess að treysta atvinnuvegi
landsmanna í framtíðinni bæta framleiðslutækin og gera
þau fjölbreyttari.
★
Þessu megintakmarki hefur þegar verið náð. Fyrir árs-
lok 1947 verða um það bil 20 nýir togarar komnir til
landsins. Þeir voru keyptir fyrir erlendu innstæðurnar.
Vonir standa til þess að á næsta ári verði þessi skip komin
yfir 30.
Þúsundir landbúnaðarverkfæra og iðnaðarvjela hafa
verið fluttar inn og eru margar þeirra komnar í notkun.
Nei, það er hrópleg blekking að telja að hinum erlendu
innstæðum hafi að mestu verið sóað til einskis. Hitt er
nær sanni að meginhluta þeirra hafi verið varið til upp-
byggingar og umbóta.
★
En Tíminn er eins og hrútur, sem ætlar að renna sjer á
ákveðið mark, hann skopar skeiðið þótt það hafi vikið sjer
til hliðar. En afleiðingin fyrir hrútskepnuna er heldur
leiðinleg, hún stingst á hausinn og missir að sjálfsögðu
marksins. Það fer alveg eins fyrir Tímanum. Alþjóð er
fyrir löngu orðið ljóst hið merka umbótastarf fyrrverandi
ríkisstjórnar. En hann heldur áfram að skopa skeið að því
og stingast á hausinn. Örlög hans ern hin sömu og hrút-
skepnunnar.
Neitunarvaldið
SÍÐASTLIÐIN vika var ein hin örðugasta, sem Ör-
yggisráð Sameinuðu þjóðanna hefur lifað. í Bnlkanmál-
unum gekk hvorki nje rak og í Indónesíu hjeldu Hollend-
ingar og Indónesar áfram að berjast þrátt fyrir skipun
ráðsins um að hætta bardögum. Harðar deilur stóðu
einnig yfir innan þess um það, hvort nýjum meðlimum
skyldi veitt upptaka í samtök Sameinuðu þjóðanna. Um
það greindi Vesturveldin og Rússa mjög á.
Hvað er það, sem fyrst og fremst veldur þessu rauna-
lega ástandi á fundum hinna ungu alþjóðasamtaka? Hvað
er að gerast í Lake Success?
Ástæðanna þarf ekki að leita mjög lengi.
I síðustu viku beittu Rússar hinu svokallaða neitunar-
valdi hvorki meira nje minna en sjö sinnum, fimm sinn-
urp. í sambandi við nýjar inntökubeiðnir og tvisvar vegna
deilnanna á Balkanskaga.
k
Reynslan hefur þannig orðið sú að þetta vald hefir verið
herfilega misnotað, fyrst og fremst af einni hinna Sam-
einuðu þjóða, Rússum. Þeir hafa nú beitt því samtals
átján sinnum. Og því fer áreiðanlega fjarri að hægt hafi
verið að segja að velferð rússnesku þjóðarinnar hafi legið
við borð í öll þau skipti. Það sem er að gerast í þessu
piáli er það að Rússar virðast hafa ákveðið að nota Ör-
yggisráðið til þess að þæfa í hvert mál, er kemur til kasta
þess og þeir unna ekki framgangs, gera ráðið óstarfhæft
og áhrifalaust. Afleiðingar þess eru þegar farnar að koma
■í Ijós, til lítillar blessunar fyrir frið og öryggi í heiminum.
m ar Jirifiar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Almennur bæna-
dagur.
Það þýðir ekkert að vera að
þesu nuddi um veðrið, það batn
ar ekkert við það. Þessi dálk-
ur minn er að verða einn harma
grátur í mjer og lesendum og
brjefriturum. Ekki aðeins út
úr veðrinu, heldur síldarleys-
inu, heyskaparörðugleikunum
og mörgu öðru. En jeg fjekk í
gær brjef með uppástungu, sem
jeg tel mjer skylt að stinga
ekki undir stól, heldur skýra
ykkur frá og leggja undir ykk
ar dóm.
Svo er það brjefið, það er á
þessa leið:
„Kæri Víkar.
Hversu oft höfum við ekki
heyrt minnst á það í blöðum
og útvarpi að fyrirskipaðir
hafi verið ,,bænadagar“ í öll-
um kirkjum Bretlands í sam-
bandi við ýms tækifæri, bæði
í stríði og friði.
Trúin flytur fjöll.
Hjer á landi, segir brjefritar-
inn ennfremur, munu menn
hafa lagt mismunandi skilning
í þetta og kveðið upp um það
misjafna dóma. Þó m'unum við
almennt ekki telja okkur minna
trúaða en Breta.
Víst er það að flestir okkar
sem fullorðnir eru, munu á ein
hvern hátt hafa orðið þess var
ir að með því að samstilla hugi
margra manna um eitthvert
gott málefni, er hægt að stuðla
að framgangi þess. '
Góðar fyrirbænir og trú hefir
ávallt haft góð áhrif. Það skift
ir jafnvel ekki máli hver trúar ’
brögðin eru. Ef menn aðeins
sameinast um góðan hug til á-,
kveðins nytjamálefnis.
Af þessum ástæðum leyfi jeg
mjer að skora á hlutaðeigandi
yfirvöld, að undirbúa og sam-
eina þjóðina um allsherjar fyr-
irbæn í kirkjum landsins og á
heimilinum við útvarpið strax
á sunnudaginn kemur vegna
þess uppskerubrests, sem blasir
við á sjó og landi.
Með þökk fyrir birtinguna.
J. A.“
Geysir fær grútar-
sápu. I
Nú eru nýjar upplýsingar
komnar fram um sápueyðslu
Geysis. Og þær slá gjörsarnlega
niður ádeilur kvenfólksins á
skömtunaryfirvöldin. Eiríkur
Beck, framkvæmdastjóri sáou-
verksmiðjunnar Hreinn hringdi
nefnilega í mig í gær og sagði
mjer frá því að sapa su scm
notuð hefur verð í Geysi und-
anfarin ár sje framleidd í verk
smiðju sinni og sje búin til úr
lýsi. Hún sje með öllu óhæf
til þvotta vegna megnrar grút-
arlyktar, sem af henni er, hafi
heldur aldrei verið notuð til
slíkra hluta.
Þetta veit jeg að muni gleðja
S. M., sem skrifaði skeleggt
brjef um þetta mál. Nú vita
bæði hún og aðrir, hvernig í
þessu máli liggur. Geysir gamli
fær grútarsápu á meðan mann
fólkið notar allskonar ilmsáp-
ur, ef það á annað borð fær
einhverja. s
Haustið á næstu
grösum.
Getur það annars verið að
haustið sje á næstu grösum?
Það er víst ekki hægt að kom-
ast fram hjá þeirri staðreynd.
Kvöldin og nóttin eru orðin'
dimm og bráðum fer laufið að
falla af trjánum í görðunum.
Hin ljósa norræna sumarnótt
er flúin frá okkur. Hún var
yndisleg, meðan hún stóð
við, þrátt fyrir allt. En hún
hefir alltaf skamma við-
dvöl. Hún rjett aðeins kemur
við, bregður upp töfra fagurri
miðnæturssól, lofar því að koma
aftur á næsta ári og er horfin.
Hversvegna er annars ekki
hægt að stöðva tímann dálítla
stund? Hverskonar asi er þetta
á öllum skemtilegum augnablik
um?
Tímavjel.
Jeg vil láta búa til tímavjel,
var það ekki H. G. Weiles, sem
skrifaði einu sinni sögu um
það uppátæk? Það minnir
mig. Með svoleiðis vjel ætti
að vera hægt að skrúfa sig til
baka aftur í tímann, geyma
sjer skemtilegar stundir og
taka þær fram og gamna sjer
við þær við hátíðleg tækifæri.
Það væri eitthvað vit í slíku
verkfæri.
En líklega dregst það eitt-
hvað enn að það verði búið til.
Því er verr og miður. Það er
aðalgallinn á mörgum góðum
hugmyndum, sem ^ætu ljett
mönnum lífið, að þær eru ó-
framkvæmanlegar. Þetta og
hitt er of gott til þess að geta
verið satt.
MEÐAL ANNARA ORÐA . ...
Akra Evrópu vanlar köfnunarefni
TIL ÞESS að Evrópa geti1
fætt sig sjálf vantar hana meiri
köfnunarefnisáburð. Það er því
fyrirsjáanlegt, að mikill hluti
Marshall áætlunarinnar til
endurreisnar Evrópu hlýtur að
verða að flytja nóg köfnunar-
efni til álfunnar.
En éf Evrópubúar fá nógan
áburð verður það til þess að
þeir minka matvælakaup sín
annars staðar m. a. í Ameríku.
Evrópu vantar ekki allar teg.
áburðar, framleiðsla kali og
fosfats er nægileg, þó að á tak
mörkuðum svæðum sje skort-
ur á þeim, einungis vegna þess
að dreyfing þeirra er röng.
Framleiðsla alls heimsins á
köfnunarefnisáburði er lik og
fyrir stríð, en þörfin er langt-
um meiri en þá.
Þörfinni verður ekki
fullnægt.
Talið er að uppskeruárið
1947—1948 þurfi 3,300,000 smá
lestir af köfnunarefni, en fram
leiðslan verður ekki nema
73% af því eða 2.400.000. Þörf-
in hefur vaxið vegna þess að
akrarnir í Evrópu hafa lagst í
eyði á síðustu árum^stríðsins
en þó einkum á fyrsta ári eft-
ir stríðið. Sjer ílagi er þetta
bagalegt í hinum minni lönd-
um Evrópu,' þar sem búgarð-
arnir eru litlir en menn reyna
að bæta sjer það upp með mikl
um áburði.
Nú þarf að fæða meiri fjölda
en áður, en uppskeran helst lág
meðan ránuppskera er við-
höfð og jarðvegurinn fær ekki
nógan áburð.
Þau, sem flytja út
köfnunarefni.
Köfnunarefni heimsins kem
ur frá Chile, Kanada, Bretlandi,
Noregi og Belgíu. Framleiðsl-
an er einnig mikil í Banda-
ríkjunum, en notkunin þar er
bara þeim mun meiri, svo að
ekki er líklegt, að þau geti flutt
út. —
Köfnunarfni er notað í ölí
sterk sprengiefni, svo sem nitro
glycerin, T. N. T. og margar
fleiri tegundir. í styrjöldinni
voru settar upp miklar verk-
smiðjur til að vinna köfnunar-
efni úr loftinu bæði í Amer-
íku og Evrópu. Um verksmiðj
urnar í Ameríku er það að
segja, að þótt stöðugt sje ver-
ið að breyta fleiri og fleiri af
þeim í að framleiða áburð, eru
eng^ar líkur til að þær geti
algjörlega fullnægt þörfinni í
þeirri álfu. í Evrópu er ekki
hægt að starfrækja verksmiðj
urnar vegna skorts á kolum.
Þýskaland gæti framleitt nóg
handa meirihluta Evrópu, en
þá vantar kol og altaf meira
af kolum.
Köfnunarefni unn-
ið úr jörð.
Köfnunarefni Chile er ekki
unnið úr loftinu eins og í flest-
um öðrum löndum, heldur eru
gríðarmiklar námur þar, þar
sem köfnunarefnið óblandað erj
unnið úr jörð. Framleiðslan
í ár er talin verða 288.000 smá- .
lestir, sem er nýtt framleiðslu
met. Allt þetta magn verður
flutt út nema einar tíu smá-
lestir. Enn væri hægt að auka
framleiðsluna, en eigendur nám
anna vilja skki skifta við aðra
en þá sem borga vöruna með
dollurum. Þeir selja því mest
allt köfnunarefni til Banda-
ríkjanna.
Hvað gerir Mars-
hall áætlunin.
Ef Evrópa fær meiri fjár-
hagslegan stuðning í Marshall
áætluninni, gæti það orðið til
að auka köfnunarefnisflutning
frá Chile.
Marshall áætlunin hlýtur að
taka áburðarvöntun Evrópu til
athugunar, því að með því yrði
vandamál Evrópu leyst: Að
Evrópa geti framleitt nóg mat-
væli handa sjálfri sjer.
Breskir verslunar-
fullfrúar fil Japan
FJORIR breskir verslunar-
fulltrúar komu í dag sjóleiðis
til Japan, en þeir eru hluti af
þeim fjölda, sem leyft hefir
verið að koma til landsins í
verslunarerindum. Verslunar-
fulltrúar koma fram fyrir iðn-
fyrirtæki, sem aðallega versla
með kemisk efni te og flutn-
inga með skipum.
Nokkrir ástralskir verslun-
armenn eru nú á leiðinni til
Japan. — Reuter.