Morgunblaðið - 07.09.1947, Qupperneq 4

'4
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 7. sept. 1947 ^
STJETTASKIF TINGIN
ER BÖLVUN INDLANDS
Svissneskt lýðræði
HVORT sem Bretar hafa farið
viturlega eða heimskulega að
ráði sínu sem stjórnendur Ind-
lands, hafa þeir að minnsta kosti
að einu leyti sýnt mikla for-
sjálni. Þeir hafa ávallt gætt þess
vendilega að hrófla ekki við trú-
arbrögðum og stjettaskiptingu
landsins.
Bretar komust að raun um, að
í Indlandi er stjettaskiptingin
jafn rótgróin og fjölskyldufyrir-
komulagið í Kína. Hvergi í heim
inum hefur stjettaskipting —
flokkun fólks eftir atvinnu •—•
verið varveitt og viðhaldið í lík-
ingu við það, sem gerist þarlend-
is. Stjettaskiptingin er studd og
rjettlætt af boðoröum Hindúa-
trúarinnar (sem frá því um
1500 f. Kr.), einkanlega af kenn
ingunni um endurholdgun. Er
þú ert í hópi „útskúfaðra“ í
þessu lífi er það að öllum lík-
indum af því, að þú hefur syndg
að í fyrra lífi. Á hinn bóginn,
ef þú nú hegðar þjer vel, getur
þú vænst þess, að hinn rjettláti
guð, sem upphefur og lítillækk-
ar, muni veita þjer umbun í
næsta jaráneska lífi, jafnvel
gera þig að „brahman".
BÖLVUN INDLANDS
Þótt stjettafyrirkomulagið
hvetji ef til vill til betra sið-
ferðis, tekur það fyrir allar fram
farir, og vestrænir fræðimenn
hafa kallað það bölvun Indlands.
Þótt það hafi verið margvísleg-
um breytingum undirorpið,
stendur það enn styrkum fótum,
þrátt fyrir harkalegar árásir.
Indverska frumlagaþingið af-
nam nýlega „útskúfun" úr lög-
um, en samt má telja, að stjetta-
kerfið sje enn allt að því 90%,
óbreytt, og það verður það ef-
laust líka, þegar Bretar yfirgefa
landið, til góðs eða ills, frelsis
eða stjórnleysis, 1948.
En margt. er það nú, sem dreg
ur úr hinni fádæma nákvæmu
stjettaskiptingu fyrri daga. —,
Óhreinkun er eitt dæmið. Fyrir
næsta fáum árum gat naumagt
nokkur Indverji komist hjá því
að óhreinka á einhvern hátt ná-
unga sinn. Fólk eyddi hálfum
deginum í að reyna að óhreinka
ekki aðra og komast hjá ó-
hreinkun sjálft. Sumir máttu
ekki einu sinni sjást. Bóndi á
Malabarströnd varð til dæmis að
halda sig í 96 skrefa fjarlægð
frá .„brahman". Ef fiskimaður
kom nær háttsettar-Hidnúa en
nam 32 skrefum, óhreinkaði
hann hann o.s.frv.
MARGSKONAR
ERFIÐLEIKA R
Fyrir fáeinum áratugum urðu
. gífurlegar æsingar út af ó-
hreinkun mustera, skóla og lík-
brennslustöðva. Megnustu vand-
ræði urðu, þegar í Ijós kom, að
rjettarsalur nokkur var innan
saurgunarvíddar við musteri
eitt, en það þýddi, að lágstjettar
fólk mátti ekki mæta fyrir rjetti.
Norðurálfumenn, Múhameðstrú
,armenn og kristnir voru taldir
jlitlu minna saurgandi en hinir
jaumustu á meðal „útskúfaðra".
• Eins og að líkum lætur, reynd
Ist örðugt að halda þessar ein-
strengnislegu reglur, þegar fólk j
Eftir Robert Neville,
frjettaritara Time og Life
Samkvæmt ævafornum trúarkreddum skiptast
Hindúar í 4 höfuðerfðastjettir: brahmana, hermenn,
horgara og verkamenn, og svo í fimmta lagi í útskúf-
aða'stjettleysingja. Stjettaskipun þessi hefir hvílt eins
og mara á indversku þjóðfjjelagi. Ýmsir hafa þó har-
ist fyrir hreytingum þar á, t.d. trúarhöfundurinn
Buddha (á 6. öld r. Kr.) og á vorum dögum Mahatma
Gandhi, sem er af borgarastjett.
fór að ferðast í járnbrautarlest-
um, áætlunarbílum og flugvjel-
um. Það svarar tæpast kostnaði
að hafa eina flugvjel fyrir ind-
verska hermenn og þá þriðju
fyrir indverska kaupsýslumenn,
þótt segja megi reyndar, þegar
litið er á hina margskiptu mat-
sölu í indverskum járnbrautar-
stöðvum, að íurðulegt sje, að
eitthvað þessháttar skuli ekki
hafa verið reynt.
En þótt fólk óhreinki ekki
hvort annað á járnbrautarstöðv-
um, er ekki þar með sagt, að
slíkt eigi sjer ekki stað annars
staðar. Reyndu bara að fá Hind-
úann, sem tekur til í herberginu
þínu, til að fara inn í baðher-
bergið þitt, eða eldabuskuna,
sem býr til matinn, til að þvo
diskana. Fátítt er, að Hindúa-
húsfreyjur hleypi nokkurri
hræðu utan sinnar stjettar inn
í eldhús sín. Ef „útlendingur"
s.vo mikið sem lítur á matinn,
fleygja þær honum í sorpið.
„ÓHREINT VATN“
Vatni er mest hætt við að ó-
hreinkast og veldur því sífelld-
um vandræðum. Á Suður-Ind-
landi er það ennþá trú margra
Madrassi-brahmana, að járnþíp-
ur óhreinki vatnið, og heimta
þeir því sína sjerstöku einka-
brunna, jafnvel í stórborginni
Madras, sem hefur ágætis vatns-
veitukerfi. En vatnið í hinu
heilaga Gangesfljóti er ósaurg-
anlegt. Allir mega nota það, og
þótt það sje þrungið óþverra og
þakið mannslíkum, er ekkert við
það að athuga.
Indverskir rakarar, sem eru
fjölmenn stjett, eru víða enn í
dag ofurseldir þessari rótgrónu
trú um óhreinkun. Við snertingu
óhreinka þeir næstum alla, en
það takmarkar mjög vinnutíma
þeirra. Óhreinkaður maður get-
ur hreinsað sig með því að taka
bað, en venja er að gera það
fyrir morgunverð. Vinnutími
rakaranna er því einskorðaður
við alfyrsta hluta dagsins. —
Margir þeirra drýgja því tekjur
sínar með því að taka sjer lúður
í hönd og leika í brúðkaups-
veislum seinnipartinn.
HJÓNABÖNDIN
En verulega reynir fyrst á
stjettaskipunina, þegar til
hjóriabandanna kemur. Á Ind-
landi eru um 255 milljónir Hind-
úa, en hver venjulegur Hindúi|
verður siðum samkvæmt að
velja konuefnið úr sinni eigin
undirstjett. Hver undirstjett
telur að meðaltali aðeins um 125
þúsund persónur, en við það
verður hjónabandsmarkaðurinn
æði takmarkaður. Og þótt engir
lagalegir meinbugir sjeu þar á,
leitar fólk sjaldan ráðahags ut-
an sinnar undirstjettar. Jafnvel
á vorum dögum mundi það mega
teljast kjarkgóður maður, sem
bryti í bága við stjettaboðorðin,
enda þótt stjettaráð og útskúf-
unarráðstafanir tilheyri nú mest
megnis liðna tímanum. Maður,
sem neytir kjöts og áfengis, ef
reglur stjettar hans banna það,
eða leitar sjer kvonfangs utan
sinnar undirstjettar, má búast
við algerri andstöðu samborgara
sinna, þegar að því kemur, að
hann vill gifta börn sín. Fjöl-
skyldan öll er þannig útskúfuð
af sjálfu sjer.
Þannig er það, jafnvel í Ind-
landi nútímans, að gullsmiðs-
sonur kvænist ekki dóttur leir-
kerasmiðs. ■—• Almenningsálitið
kernur í veg fyrir það, að trje-
smiðssonurinn gangi að eiga
dóttur múrarans, og dóttur fiski
mannsins er meinað að giftast
syni veiðimannsins.
MARGSKONAR
„UNDIRSTJETTIR“
Þessi undirskipting fólksins
hefur komist út í furðulegar öíg
ar. Það eru fjölmargar stakar
undirstjettir, sem telja aðeins
nokkur þúsund hræður. Á Sind-
eyðimörkunum er undirstjett
Síguna. Á Suður-Indlandi er sjer
stök undirstjett stjörnuspá-
manna og önnur sjer fyrir seið-
menn. Dansmeyjar musteranna,
sem oft er í reyndinni fagur-
yrði, notað um vændiskonur,
mynda sjerstaka stjett út af fyr-
ir sig. Til eru undirstjettir kúa-
smala, skósmiða, tölugerðar-
manna, beiningamanna, múrara,
rithöfunda (mjög háttsett
stjett), vefara, járnsmiða og
vagnasmiða. Einnig fyrirfinnast
undirstjettir afbrotalýðs. — í
Punjabhjeraði er sjerstök stjett
búpeningsþjófa, greind frá öðr-
um þjófum. Á Suður-Indlandi er
stjett, sem kallast Kallans. Þeir
stunda aðallega stigamensku. —
Einu sinni færðu þeir það fram
sjer til varnar fyrir dómstóli, að
þeir væru með ránunum aðeins
að rækja stjettarskyldur sínar.
Framh. á bls. 11.
ÞAÐ væri þarflegt ýmsum
lýðræðissinnuðum þjóðum að
kynnast svissneska lýðræðinu
eins og það birtist í framkvæmd
inni. Svisslendingum hefur
nefnilega tekist flestum betur
að skipa þeim hugsjónum, sem
ættu að skoðast aðalmáttarstoð-
ir lýðræðisins, þann sess sem
þeim sæmir. Sem sje almenna
viðurkenningu þess, að fleiri en
ein skoðun í þjóðfjelags- og
trúmálum hafi rjett á sjer, og
að alþjóð sje Ijóst, að lýðræði
er ekki bara rjettindi meirihlut
ans, heldur felur þ.að einnig í
sjer kröfu um að visst tillit sje
tekið til vilja minnihlutanus.
Þetta kemur skírt fram í sam
bandi við löggjöfina. Öll lög —
og allar lagabreytingar — sem
þing sambandsríkjanna sam-
þykkir eru send til hinnar svo-
tekið til vilja minnihlutans.
(refrerendum = alþýðuat-
kvæði), sem er eins konar al-
þýðudómstóll. Stofnunin getur
nefnilega úrskurðað þjóðarat-
kvæði um ný lög, ef þess er
krafist af minnst 30 þús. kjós-
endum innan 90 daga frá því
lögin voru samþykkt á þing-
inu. Slíkur dómstóll hlýtur að
hafa holl áhrif á löggjöf lands-
ins.
Það er athyglisvert, hve Sviss
lendingum tekst að forðast mis-
klíð milli fjarskyldra flokka.
Skilyrðin til ásteitingar virðast
þó betri hjer en víða annars-
staðar, þar sem hjer eru tvenns
konar trúarbrögð og þrjú aðal-
tungumál eru töluð í landinu.
En umburðarlyndið gagnvart
þeim, sem eru annarar skoðun-
ar eða trúar en hlutaðeigandi
er mjög svo almennt í Sviss.
Nær þrír fimmtu hlutar sviss
nesku þjóðarinnar eru lúters-
trúar, en tveir fimmtu kaþólsk-
ir. NokkUr fylki eru mestmegnis
kaþólsk, önnur yfirgnæfandi
lútersk, en í öllum fylkjunum
finnast þó fulltrúar beggja trú-
flokkanna. Eins og við er að
búast hefir þessi flokkaskipt-
ing áhrif á afstöðu fólks til
ýmissa mála, en þetta er þó í
fæstum tilfellum til trafala.
Fólk er alið upp við þessa skipt
ingu, og hver passar sinn dont
án þess að láta trúarbrögð ná-
grannans eða vinnuveitandans
hafa áhrif á sína andlegu heilsu
eða dagleg afköst. Sumstaðar
nota báðir söfnuðirnir meira að
segja sömu kirkju til guðsþjón-
ustu.
Ferðamenn komast fljótt að
raun um, að Svisslendingar
skiptast í flokka á fleiri svið-
um, en sviði trúmála. Ef mað-
ur spyrst fyrir um einhvern hlut
á bjagaðri þýsku í Bern eða
Basel er mjög algengt, að sá
sem spurður er, svarar á
frönsku, og það af þeirri ein-
földu ástæðu, að hann reiknar
með, að sá sem talar bjagaða
þýsku í Sviss sje frá frönsku-
mælandi hluta landsins. Og það
getur vel verið, að hann komi
með ítölsku áður en hann svar-
jar á ensku. Enskan er nefni-
' lega eina málið af þessum fjór-
! um sem skoðast sem erlent mál.
Þrír fjórðu hultar þjóðarinnar
tala þýsku, eða rjettara sagt
„schweizerdeutsch“. Svissþýsk-
an er næstum því jafn frábrugð
in háþýskunni og hollenskan.
Fimmti hlutinn talar frönsku
og fjórir af hundraði ítölsku.
Öll þessi mál eru þó jafn rjett-
há innan ríkisins og á sam-
bandsþinginu nota þingmenn
þau jöfnum höndum, án þess að
nokkur þurfi túlks við. Allur
þorri þjóðarinnar skilur þessi
þrjú aðaltungumál landsins.
Það er mjög algengt að sjá
dæmi þess meðal þjóða, sem
hafa minnihluta, sem mælir á
aðra tungu innan landamæra
sinna, að reynt sje að má út
sjerkenni minnihlutans, bæði
hvað mál og menningu áhrær-
ir. Þessi viðleitni þekkist ekki
í Sviss. Þar lifa þessi þrjú tungu
mál hlið við hlið í sátt og sam-
lyndi og sýna enga viðleitni til
að færa út kvíarnar og leggja
undir sig ný byggðarlög. Þýsku
mælandi hluti Svisslands skoð-
ar nefnilega ekki franska og
ítalska hlutann, sem neina
minnihluta sem æskilegt væri
að innlima. Kurteis og mennt-
aður Zúrich-búi talar t. d.
ítölsku, þegar hann símar til
Lugano — sem er borg í ítalska
hlutanum —- en frönsku, þeg-
ar hann talar til Geneve. I öll-
um prentuðum ferðaáætlunum
eru leiðarvísar og upplýsingar,
sem varða almenning, prentað-
ar á þrem málum. Ef maður
fer t. d. frá Zúrich til Geneve
með járnbraut fer farseðlaskoð
unin fram á þýsku í byrjun, en
úr því komið er framhjá Bern
skiptir áhöfn lestarinnar um
mál og talar nú frönsku.
Ekki sjer maður þess merki,
að þessi skipting landsins sje
bagaleg menningarlega sjeð.
Þetta virðist öllu frekar vera
frjógvandi fyrir fjölþætt menn-
ingarlíf og skapa skilyrði til
skilningsauka á svipuðum fyr-
irbrigðum á öðrum sviðum.
Svissneskt lýðræði er þó í
einu atriði eftirbátur annara:
Konur hafa ekki kosningarjett.
Svo í sjálfu sjer verður aðeins
helmingur þegnanna þessara
lofsungnu lýðræðisrjettinda
fyllilega aðnjótandi.
Maður kemst fljótt aí raun
um hversu viðkvæmt málið er,
ef maður gistir einkafjölskyldu
og stjórnmál ber á góma. Það
er mjög sjaldgæft að sjá málið
rökrjett á prenti, en þeim mun
algengara er það sem umræðu-
efni innan heimilanna og getur
þá oft skorist í odda milli hús-
bóndans og húsfreyjunnar.
Húsbóndinn viðurkennir þó
— þegar storminn lægir ■— að
eiginlega sje það konan, sem
ræður mestu hjer sem annars-
staðar. Hún er aðal ráðgjafinn
og hefir víðtækari áhrif, en
nokkurn grunar.
Húsfreyjan brosir góðlátlega.
Sennilega hefur hún heyrt þessa
rökfærslu áður.
íiiiilimiiiiuiitmiiimiiiiiiiHHiiimfimiimimiiiiimm
j SMURT BRAUÐ og snittur. |
( SÍLD os FISKUR |
tniiiiiiniinnmiimniiiKimiiiniiiinimiinuinnnnmi