Morgunblaðið - 26.09.1947, Blaðsíða 9

Morgunblaðið - 26.09.1947, Blaðsíða 9
Föstudagur 26. sept. 1947 c MORGUNBLAÐIÐ 9 Kommúnistar undiroka Ungverjaland II. AHFEitÐiit HINNA! Ll EGLU TIL AÐ iiNÝJA ERAIU JÁTIMINGAR tftir FERENC NAGY, fyrverandi forsætisráðherra í»etta er önnur af þremur greinum eftir Ferenc Nagy, þar sem hann lýsir valdatöku kömmúnista í Ungverjalanii. Nagy var að hugsa um að slíta samvinnu við kommúnista haustið 1946, en hætti við það, af ótta við, að Rússar m yndu „koma á spekt“ með því að setja leppstjórn eins og á Balkanskaga. í OKTÓBER var Rakosi, vara- forsætisráðh. og einn af komm- únistasjömenningunum ,stóru‘, í Ungverjalandi, orðinn harðari í horn að taka. Aður var hann spaugsamur ofstækismaður. — Hann sagði okkur oft sögur frá því, að hann var umboðsmaður Komintern í Vestur-Evrópu og gat af eigin raun borið saman aðbúnað í fangelsiun allt frá Italíu til Danmerkur. En nú hafði hann snúið sjer að efn- inu. Nú get jeg sjeð hann fyrir mjer, þegar hann kom á ráðu- neytisfundi. Fyrst dró hann upp flugbeittan vasahníí og opnaði hann. Síðan skar hann papp- írsblað vandlega með honum í mjóar, snotrar ræmum. Á þess- ar ræmur skrifaði hann svo fyr irskipanir sínar, sem hann ekki aðeins fekk hinum kommúnist- isku starfsbræðrum sínum, heid ur einnig meðlimum Þjóðleg'a Bændaflokksins, sem voru hlyntir kommúnistum, og Arp- ad Szakasits, foringja jafnaðar manna, sem var nú algerlega í vasa Rakosis. Þó að Szakasits. sæti næst Rakosi, talaði hann ekki við hanrt, heldur rjettí hann hon- um bara pappírsræmuna, án þess að nokkur minnstu svip- brigði sæjust á andliti hans. Ástandið versnar. Ástandið fór versnandi, og í desember var mjer sagt frá því í trúnaði, að pólitíska her- lögreglan ungverska hefði leynilega látið handtaka hóp manna íyrir „samsæri gegn ríkinu“. Jeg krafðist fullrar skýringar á þessu tiltæki. Þetta kvöld var barið að dyr um á íbúð minni. Inn gekk rúss neski herforinginn Kondratov, formaður hernaðardeildar eft- irlitsnefndar bandamanna, sem Sviridov hershöfðmgi rjeð yfir, en hann er formaður nefndar- innar og ræður þar lögum og lofum. ,.Ef fyrirspurnin verður ekki tekin aftur þegar í stað“, sagði hann, verður þetta samsæris- mál fengið í hendur riissnesku hernaðaryfirvöldunum“. Þetta þýddi þao/ að farið yrði með alla þá, sem þegar höfðu verið handteknir eða mundu verða handteknir, til Rússlands, og þeir myndu ef til vill aldrei sjást framar, en í Ungverjalandi myndu yfir- hejrrslurnar þó vera opinberar. Jeg gaf fyrirskpun um að taka fyrirspurnina aftur. „Samsærið“. Næsta morgun sagði jeg Rajk innanríkisráðherra, að gefa mjer skýrslu. Hann er sá eini af kommúnistasjömenningun- urr)^,,stóru“, sem hefur ekki fengið þjálfun í Rússlandi. — Hina kommúnisku fræðslu sína fekk hann í öðrum Evrópulönd- um. Rajk, hár maður, grannur og hátíðlegur á svip, gekk inn, öruggur í fasi. Jeg er viss um, að hann hefur hevrt um komu Kondratovs. Rajk sagði, að sam særið væri miklu viðtækara en í fyrstu hefði verið haldið. — Leynilegar, falsaðar hernaðar- fyrirskiþanir hefðu fundist, þar sem öllum yfirmónnum í hern- um og fyrverandi meðlimum lögreglunnar, sem ekki voru kommúnistar, var skipað í flokka, sem kollvarpa áttu lýð- veldinu og koma á „fasista- einveldi". Mjer fannst fjarstætt, að nokkrum samsænsmanna gæti látið sig dreyma uru slíkt áform. Meðan Rússar höfðu setulið í landinu, var það beinlínis hlægi legt, og jafnvel eítir að þeir hyrfu á brott, var fráleitt að láta sjer detta í hug, að þeir mundu leyfa, að slík stjórn yrði sett upp á landamærum þeirra. Eftir ein eða tvo daga kom Rajk aftur, mjög alvarlegur. Fleiri handtökur höfðu verið gerðar, sem flæktu meðlimi Smábændaflokksins alvarlega í málið. Þegar jeg heyrði þetta, bað jeg, um, að flokkarnir hjeldu ráðstefnu. Rajk kom á ráðstefnuna með heilmikið af lögregluskýrslum og stóran bunka af nákvæmum, skriflegum játmngum, sem hann sagðist hafa fengið hjá hinum handteknu mönnum. — Honum þótti leitt að þurfa að segja, að sumar þessara játn- inga flæktu þingmenn Smá- bændaílokksins og meira að segja ráðherra, Ar.drew Mist- eth, viðreisnarráðherra í málið. Lognar ákærur. Eftir þreytndi umræður var ákveðið, að Smábændaflokkur inn yrðj að samþykkja mála- ferlin, en krefðist þess, að rjett arhöld í heyranda hljóði yrðu haldin yfir hinum akærðu, eins fljótt og mögulegt væri. — Ef játningarnar væ>'u falsaðar, væri þá hægt að bera á móti þeim eða taka þær aftur. Nokkr um mánuðum áður höfðu kom- múnistar reynt að ljúga upp morðákæru á tvo af meðlimum Smábændaflokksins. en hinir ákærðu voru sýknaðir, eftir að yfirheyrsla hafði íarið fram í rjettinum. En í þetta sinn var þó við rammari reip að draga. Kom- múnistar voru rjett að byrja. Blöð þeirra fóru r.ú að ákæra hvern Smábændaflokksmann- inn á fætur öðrum um þátt- töku í samsærinu, og þar á með al nokkra hinna hæfustu og duglegustu. í hvert sinn, sem minst var á einhvern, kom hin pólitíska lögregla Rajks með játningu frá þeim, sem þegar höfðu ver- ið handteknir, sem flæktu þá, i sem á eftir voru nefndir, í mál- ið. Menn voru nú handteknir hundruðum saman (síðan þús- undum saman) og eftir því, er stundir liðu, óttuðust allir and- kommúnistar, að knúið yrði dyra hjá þeim að næturþeli. Nú fóru málgögn kommún- ista að ráðast á Bela Kovacs, að- alritara Smábændaflokksins og aldavin minn um tuttugu ára skeið. Rakosi og Szakasits komu og sögðu mjer, að vitan- lega væri Kovacs ekki samsær- ismaður, en hins vegar hefði hann þó þekt marga samsæris- mannanna. Þess vegna báðu þeir mig að senda hann í ,,leyfi“ upp í sveit, Bela Kovacs ákærður. Þó að jeg harðr.eitaði þessu, var mjer órótt innanbrjósts. — Jeg vissi, að vinur minn var einlægur, opinskár og tilíinn- inganæmur maður, sem stund- um sagði skoðanir sínar afdrátt arlaust. Jeg óttaðist, að komm- únistar kynnu að notfæra sjer þetta. Þess vegna tók jeg hann með í stutta veiðiferð nokkurum dögum seinna þangað, sem ekki þurfti að óttast njósnara eða hljóðritara og bað hann að vera varkáran. Hann hjet því. Hann sagði, að sem raunsæ- ismaður teldi hann, að sam- steypustjórnin væri nauðsynleg. „En þessir kommúnistar", hróp aði hann, „munu nota sjerhvert vopn á himni og jörðu til að eyðileggja okkur“. Hann bauðst til að segja af sjer af fúsum vilja og fara upp í sveit, ef ástandið mundi lag- ast við það. Jeg sagði honum, að jeg tæki það ekki í mál. Nokkrum dögum seinna full- yrtu kommúnistar, að Kovacs “ væri beinlínis viðriðinn „sam- særin“, og kröfðust þess, að friðhelgi hans sem þingmanns yrði afljett, svo að hægt væri að handtaka hann. Jeg og Smá- bændaflokkurinn mótmæltum þessu harðlega. Raunveruleg kyrrstaða ríkti nú í starfsemi stjórnarinnar. Að lokum var samþykt, að Kovacs skyldi af fúsum vilja og án þess að friðhelgi hans yrði skert fara á fund lögreglunnar þrjá daga í röð, sex klukku- stundir á dag, sætta sig við, að hann yrði yfirheyrður og svara ákærunum. „Öskruðu framan í niig í sex klukkustundir“. í lok fyrsta dagsins kom Ko- vacs til mín. „Þeir eyddu hreint og beint þessum sex klukku- stundum í að öskra framan í mig,“ sagði hann, „og gáfu mjer ekki einu sinni tækifæri til að svara.“ Samt sagði hann þreytu lega, að best væri að leika þenn an skrípaleik á enda. Þetta var seinasta skipti sem jeg sá hann. . Meðan á yfirheyrslunum stóð annan daginn, hinn 26. febr. 1947, gerði rússneska herlög- reglan skyndiárás á lögreglu- stöðina og hafði Kovacs á brott. Hann var ákærður fyrir sam- særi móti rússneska hernum, sem var blátt áfram alveg frá- leit hugmynd. Friöhelgi hans sem þingmanns gat ekki varið hann fyrir Rússum. .Jeg lá andvaka þessa nótt og ákvað, að segja af mjer for- sætisráðherraembættinu. -— En með morgunsárinu snerist mjer hugur. Það gæti ekki hjálpað Kovacs, og það var ef til vill einmitt það, sem kommúnistar vildu. Eftir nokkura daga sendu Bretar og Bandaríkjamenn harðorðar orðsendingar til Sviri dovs hershöfðingja, þar sem þeir mótmælíu handtöku Ko- vacs og kröfðust þess, að hlut- laus rannsókn yrði látin fara fram á þessum ,samsærum‘ sem notuð hefðu verið sem tylliá- stæður til handtökunnar. Þrem dögum síðar svaraði Sviridov fyrir munn Rússa: Afdráttarlaus neitun. í næstu viku endurtóku Bretar og Bandaríkjamenn kröfu sína enn þá skýlausara. Aftur neituðu Rússar. — Kommúnistar voru farnir að færast í aukana. Vísindalegar pyndingar. Það var nú farið að kvisast, að hin ungverska pólitíska lög- regla Rijks notaði vísindalegar pyndingar á „samsæris“-föngun um. Jeg á ekki við ruddalegar I ; Ffh. á bls. 12

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.