Morgunblaðið - 04.11.1947, Qupperneq 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 4. nóv. 1947
>
Brjef:
LANDHEL
OG FLEIRA
Hr. ritstjóri.
JEG hefi nú á síðastliðnu
sumri skrifað tvær greinar í
Morgunblaðið um landhelgis-
gæslu. Jeg held jeg verði að
skrifa þá þriðju, því alt er þá
þrennt er, segir máltækið.
Það virðist svo, að meðal
íslenskra ráðamanna sje ekki
mikill áhugi fyrir að gæta land
helginnar á þar til hæfum skip
um. Áhuginn virðist frekar fær
ast í þá átt að færa út landhelg
ina, en jeg tel það ekki tíma-
bært meðan við höfum ekki
meiri kost varðskipa en við nú
höfum.
Jeg vil leggja til, að drag-
nótaveiðar verði algjörlega
bannaðar í landhelgi, en nú eru
þær leyfðar frá 1. júní til 1.
desember. Ef satt skal segja, þá
erum við að eyðileggja upp-
eldisstöðvar flatfisks og annars
fisks hjer í Faxaflóa og jafnvel
víðar í fjörðum og flóum, með
gengdarlausum ágangi drag-
nóta og botnvörpu. Svo er ekki
nóg með, að dragnótaveiðarar
liggi fyrir föstu og dragi nótina
að sjer, heldur eru þeir nú al-
mennt famir að toga með hana
en að mínu áliti er það algjör-
lega ólöglegt, væri æskilegt, að
stjórnin vildi gefa skýlaus fyr
irmæli um það, hvernig leyfi-
legt væri að fiska með þetta
veiðarfæri innan landhelgis.
Annars er það vitað, að drag
nót gerir mikið meiri skaða en
botnvarpa og er einkennilegt,
að nokkurn tima skyldi vera
leyft að fiska með þessu veiðar
færi upp i fjörusteinum. Nú
eru bara 6 mánuðir ársins, sem
þetta er löghelgað. Jeg vil leyfa
mjer að taka hjer smá kafla
upp úr mánaðaritinu Ægi, eft
ir dr. Turting, hann segir svo:
„Senn er svo komið í Norður
sjó, að enginn blettur er þar
fyrirfinnanlegur, að ekki gæti
þar offiski. Svo bjánalega langt
er gengið á þessari braut að í
framtíðinni mega menn lúta
að því, að selja fiskiskip úr
landi í stað skarkola. Danski
fiskiflotinn verður innan
skamms of stór“.
Jeg veit ekki hyort nokkrum
hefur dottið það sama í hug og
mjer, er jeg las þetta, en það
var Faxaflói, er ekki alveg
sama með hann núna. Er þar
ekki gengið á stofninn, og væri
ekki rjett á meðan við fáum
hann ekki algerlega friðaðan
að banna þó dragnótaveiðarnar
í landhelgi. Það er þó altaf byrj
un, og við sýnum með því, að
við erum á rjettri leið.
■ Jeg sje nú í blöðunum, að ver
ið er að leita tilboða í 130
tonna varðbát. Það er gleðilegt
að verið sje að hugsa um að
smíða varðskip, en þegar mað-
wjr fer að athuga það nánar,
fýllist maður aftur vonleysi.
Við erum nú á næstunni að fá
yfir 30 nýtísku togara með
ganghraða 13—14 mílur. Um
sæia leyti er verið að fara
fr&m á byggingu 130 tonna
v^rðbáts, sem vitanlegt er, að
aidfei getur gengið m'eíra en
10—11 mílur. Það er auðsætt
mál, að á svo litlu skipi er
aldrei hægt að fá meiri gang,
nema með því að skerða sjó-
hæfni þess. Hvað hugsa ráða-
menn þjóðarinnar? Er verið að
gera grín með fjöregg íslensku
þjóðarinnar? Mjer virðist það.
Við fáum einhvern fjölda af
Sviþjóðarbátum, en mitt per-
sónulega álit á þeim bátum er
það, að það hefði mátt spara
sjer mikið þann innflutning.
Jeg tel, að frekar hefði átt að
leggja þann gjaldeyri í togara,
þeir munu alltaf verða drýgst
ir að afla gjaldeyri í þjóðarbú-
ið. Þessir bátar verða alltaf ó-
hentugir nema til síldveiða.
Þeir eru of litlir og geta ekki
togað í djúpu vatni, ganghraði
þeirra flestra mjög Ijelegur.
Það virðist svo, að með allri
þessari nýsköpun, hefði verið
sjeð fyrir þörfum landhelgis-
gæslunnar og fengin nokkur
varðskip hæf til þeirrar starf-
semi. Svo kannske hefði ekki
verið úr vegi að fá einnig fiski
rannsóknarskip, hefði mátt út
búa eitt varðskip með togút-
búnaði og rannsóknarstofu.
En þessi þáttur nýsköpunar-
innar gleymdist, nema að þvi
leyti, að fengnir voru 3 hrað-
bátar hingað til lands, sem ekki
þóttu hæfir til þessa starfs, lík
lega gengið heldur mikið. En
því hafa ekki vericí fengin skip
í staðinn fyrir þá. Mjer er sagt
að hægt hefði verið að fá fyrir
þá skip eins og Pólstjörnuna og
Straumey, til bráðabirgða hefði
mátt notast við svona skip —
þau munu ganga upp undir 12
mílur — þangað til við hefðum
byggt okkar eigin skip.
Árið 1930 höfðum við varð-
skip sem hjer segir: Ægir, Óð-
inn og Þór, þar að auki 3 vjel
báta og danska varðskipið. Tvö
af íslensku skipunum gengu 13
—14 sjóm. Það virðist sem okk
ur sje að fara aftur, eftir að
við erum orðin sjálfstæð þjóð.
Á því herrans ári 1947 höfum
við aðeins Ægi af stóru skipun
um, en hann er nú orðinn of
ganglítill samanborið við tog-
arana. Með mínum besta vilja
get jeg ekki talið þessa fiski-
báta? sem verið er að leigja
sem varðskip. Varðskip verður
að hafa þá yfirburði yfir togar
ana, að þau gangi að minnsta
kosti 2—3 sjóm. meira eða ætt
um við kannske að láta lög-
regluþjónana okkar hafa hest-
vagna upp á gamla mátann, til
að elta bifreiðar, sem hafa brot
ið af sjer, svo jeg nefni dæmi.
Þá kem jeg að öðru, sem að
mínu áliti væri rjett að athuga.
I3að eru nú allmargir, sem eru
orðnir yfirmenn á varðskipun
um, en mjer vitanlega er eng
inn af þessum mönnum skipað
ur í stöður sínar nema ef til
vill einn. Hvað veldur?
Er þetta starf metið minna
en t.d. lögregluþjónsstaða í
landi eða bílaeítirlitsmanna,
sem allir eru skipaðir, og eru
lögbrjótar skyldugir að hlýða
þessum varðskipsmönnum, þar
sem þeir hafa ekki nein skipun
arbrjef í höndunum og eru þar
að auki kannske á bát, sem
skráður er fiskiskip í hinni ís-
lensku fiskiskipaskrá? Mjer
þætti gaman að fá svar við
þessu af mönnum, sem vit
liafa á hlutunum. Þá kem jeg
að einkennisfötum þessara
manna. Mjer er ekki kunnugt
um, að nein reglugerð hafi ver
ið gefin út um það, hvernig
hann ætti að vera, að minnsta
kosti hefur ekki verið farið eft
ir henni.
Jeg veit dæmi til þess, að
stýrimenn hafa haft þrjár mis
munandi gerðir af einkennis-
húfu á einu ári og svo er það
með fleira. Virðist það mestu
hafa ráðið hvað til var af ein-
kennum í það og það skiftið. Þá
þarf auðvitað að ákveða hvern
ig hásetar og aðrir undirmenn
eiga að vera klæddir. Það verð
ur að vera samræmi í búningi
þessara manna. Við getum ekki
farið um borð í erlend skip
með einn háseta í rauðri peysu
og annan máske i gráum
frakka. Mjer finnst, að ríkis-
stjórnin verði að taka þessi mál
fastari tökum og vil jeg leggja
til:
1. Fá nú þegar 2 hraðskreið
varðskip til bráðabirgða.
Hvernig væri t. d. að fá 2 þýsk
skip upp í þau, sem þeir söktu
fyrir okkur á stríðsárunum.
2. Skipa alla yfirmenn varð-
skipanna.
3. Ákveða með reglugjörð,
hvaða einkenni varðskipamenn
eiga að bera.
Þórarinn Björnsson.
Breiar baupa enn
mesi ai okkur
BRETAR ERU stöðugt sú þjóð,
sem kaupir mest af okkur. Sam-
kvæmt hagskýrslum fyrir seþt-
ember s.l. keyptu Bretar af okk-
ur fyrir 14,8 miljónir króna í
þeim mánuði, en alls fyrstu 9
mánuði ársins fyrir 68,4 miljón-
ir. — Næst koma Rússar, sem
keyptu hjer fyrir 13,6 miljónir
króna í september og 39,2 milj-
ónir fyrstu 9 mánuði ársins.
Þriðju í röðinni eru ítalir, sem
keyptu í september fyrir nærri
10,4 miljónir og 16,6 samtals
það sem af er árinu.
Stærsti útflutningsliðurinn er
freðfiskurinn, en við höfum selt
freðfisk fyrir 52,5 miljónir kr. á
tímabilinu janúar-september. —
Þar næst er síldarlýsi fyrir 41,6
miljónir á sama tíma saltfiskur
fyrir tæplega 30 miljónir og ís-
fiskur fyrir tæpar 26. — Fyrstu
9 mánuði ársins fluttum við út
fyrir 201,2 miljónir, en innflutn-
ingsverðmætið nemur á sama
tíma 360,8 miljónum króna.
Rússar
rjúfa Potsdamsamþyktina.
TOKYO: Talsmaður bandarísku
stjórnarinnar í Japan héfur látið
svo ummælt, að allar þjóðir ncma
Rússar hafi farið eftir samþykt-
um Potsdamráðsteínunnar um að
skila heim japönskum stríðsföng-
um. —
Landhelgismálið
Júlíus Ilavsteen sýslu-
maður hefir ritað margar
greinar um landhelgis-
málið í blöð og tímarit,
enda er hann mikill áhuga
maður um það mál. Fer
hjer á eftir grein eftir
sýslumanninn um þetta
efni:
Landheigin.
í greinaflokki þeim, sem jeg
i vetur reit um landhelgi ís-
lands og birtist í blaðinu ,,ís-
lendingur“ á Akureyri og í sjó-
mannablaðinu ,,Víkingur“ í
Reykjavík gerði jeg 3. gr. samn
inginn, dags. 24 júní 1909,
milli Danmerkur og Stóra-Bret
lands, um tilhögun á fiskiveið-
um þegna hvors þeirra um sig
fyrir utan landhelgi í hafinu
umhverfis Færeyjar og ísland,
að umtalsefni.
Komst jeg þar að þeirri nið-
urstöðu og leiddi rök að því, að
„Samningurinn er einhliða vald
boð Danakonungs og dönsku
ríkisstjórnarinnar gegn Islandi
og íslendingum, því hvorki var
hann lagður undir álit íslenskra
stjórnarvalda nje samþykki Al-
þingis“,------að „Samningur-
inn tekur aðeins til þegna Dana
og Bretaveldis. Þegnum annarra
þjóða er því gersamlega
óheimilt að notfæra sjer hann
og hefir ætíð verið, en gagn-
vart. okkur Islendingum fjell
hann niður um leið og við hætt
um að vera þegnar Danakon-
ungs“.
Samningurinn var nauðunga
samningur gagnvart íslending-
um. Samkvæmt þessum stað-
reyndum lagði jeg til, að AI-
þingi lýsti yfir því, að samn-
ingurinn væri samkvæmt orð-
anna hljóðan niður fallinn fyr-
ir Islendingana með sambands-
slitunum við Dani og lýðveldis-
tökunni 1944, og ákvæði þcgar
víðáttu landhelginnar.
Á Alþingi hafði um líkt leyti
eða heldur fyrr en nefnd grein
var rituð, komið fram þings-
áylktunartiliaga um uppsögn
samningsins frá 24 júní 1901.
Benti jeg á, að færi Alþingi þá
leið, væri með slíkri ályktun
gefin viðurkenning fyrir því,
ekki einungis, að Alþingi nú
viðurkenndi, að samningurinn
hefði ætíð verið í gildi, heldur
og, og það er vissulega þunga-
miðjan, eins og nú horfir málið,
„að hann sje í gildi fyrir lýð-
veldið ísland og gildi fyrir það
a. m. k. enn um tveggja ára
skeið eða lengur“.
Hjer er þá um tvær leiðir að
velja, — önnur bein og króka-
iaus, vissulega djörf fyrir smá-
þjóð, sem naumast á skip til
landhelgisvarna, og útlendu
þjóðunum, sem notað hafa mið-
in kringum ísland til fiskiveiða,
sem ættu þeir þau einir, hinn
mesti þyrnir í augum, — hin
seinvirk og snúningasöm samn-
ingaleið, þar sem verður að
„ganga fyrir hvers manns dyr“
að heita má, til þess að fá hin-
ar sömu þjóðir, sem nú eru okk
ur erfiðastar í samkeppninni,
bæði um notkun hafsins kring-
um ísland og sölu sjávarafurða,
til þess að samþykkja hvort-
tveggja í senn, að hætta að
venja komur sínar á íslenska
flóa og íslensk fískimið, og jafn
framt lýsa yfir því, að þessi mið
eigum við íslendingar einir.
Á tillögum þeim í landhelgis-
málinu, sem birst hafa frá ný-
afstöðnu „sambandsþingi far-
manna og fiskirnanna“, er svo
að sjá, sem þingið ætli að mæla
með síðarnefndu leiðinni krók-
óttu, en hafi svo allt í einu tek-
ig sig á, sjeð hversu seint róð-
ur sá mundi sækjast og bent á
alveg nýja lausn til úrbóta með
því að beina til Alþmgis og ríkis
stjórnar, að fá leiðrjettingu
þess misrjettis, sem Island varð
fyrir með samningnum frá 24.
júní 1901 á þingi Sameinuðu
þjóðanna“.
Hver leiðin, sem kann að
verða valin af þeim þremur,
sem nú er fram settar, þessu
málanna máli til lausnar, þá er
þó eitt fengið, sem allir virð-
ast sammála um, bæði utan Al-
þingis og innan, að ekki megi
lengur dragast að ganga frá
Iandhelgismálinu.
Má því væntanlega treysta á
lausn þessa stórmáls á Alþingi
því, er nú situr, og að það verði
látið ganga fyrir dægurþrasi og
flokkaríg.
Landgrunnið.
Frá Vesturheimi eru m. a.
fregnir að berast um að þjóðir
þær í Suður-Ameríku, sem
lönd eiga að sjó, helgi sjer nú
með einföldum þingsályktunum
eða yfirlýsingum landgrunnin,
sem að löndum þeirra liggja eða
sem eru framhald eða .fótstall-
ur landsins uns hyldýpi hafsins
tekur við. Fylgir það og þessum
upplýsingum, að Bandaríkin
hafi lýst yfir, að þau sjeu þessu
samþykk.
í trausti þess, að ríkisstjórn
okkar og Alþingi fylgist með
málum þessum eins vel og auð-
ið er, tekur þjóðin sjálfsagt ein
um rómi undir þá áskorun til
nefndra stjórnarvalda, að þau
sjeu vel á verði um þetta mál
og fái slíkan rjett viðurkennd-
an fyrir Island.
Júlíus Havsteen.
Dynamo vann
í Gautaborg með 5:1
GÖTEBORG Kammeraterna
biðu lægri hlut fyrir Dynamo
frá Moskva s.l. sunnudag með
sama markamun og Nörrköping
fyrra sunnudag, 5:1. Rússarnir
sýndu þó ekki alveg eins mikla
yfirburði og markafjöldinn gef-
ur kynni til, þar sem Gautaborg-
mennirnir ljeku mjög vel og
gerðu oft harða sókn að Dyna-
mo-markinu.
Fyrri hálfl. endaði 3:0 Rúss-
um í vil. Fyrsta markið settu
þeir á fyrstu mínútu, annað á
31. og 3. á 34. — í síðari hálf-
leik skoraði Dynamo á 9. mín-
útu, Svíar á 12., og rjett áður en
leiknum lauk skoruðu Rússarn-
ir 5. mark sitt.
Asbjörn Halvorsen og Reidar
Dahl frá Norska knattspyrnu-
sambandinu eru í Gautaborg til
þess að athuga möguleika á að
fá Dynamo til keppni í Osló.
•i«Nnmnn> -
acfnu:i
DUa
acmi I
i
hæstnr iMtinriognaaður §