Morgunblaðið - 06.11.1947, Qupperneq 2

2
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 6. nóv. 1947]
ÍHeklumyndin verður notuð við
kennslu um allan heim
segir Sigurður Pórarinsson
Fyrirspurnum um ver-
búðirog síldarverksmiðju
Austurlands svarað
JEG hjelt 9 fyririestra um
Hektu. segir Sigurður Þórarins-
son. er jeg hitti hann í fyrra-
dag. ög auk þess einn fyrirlest-
ur fyrir landfræðinga í Stokk-
hólmi um rannsóknir á Vatna-
jökli, einkum Grímsvatr.asvæð
inu, og annan í Danmörku um
rannsóknir á öskulögunum hjer
á landi.
í Finnlandi fundu menn með
vissu, að Heklu aska barst þang
að næstu daga eftir að gosið
byrjaði. Menn gátu náð saman
kvo miklu af þessu dusti. að
bægt vár að efnagveina það. Aft
ur á móti reyndist það vera
sandur sunnan úr Sahara, sem
menn urðu varir við þá daga í
Danmörku.
Mtkil aðsókn ao
ItokEmnyndinni.
Aðsókn að fyrirlestrum þín-
um og myndasýningunni af
Hektugosinu hefir verið góð?
Meira en það. Hvað eftir ann-
að’ svo mikil, að skifta þurfti
um húsrúm, fá stærri húsa-
kynni, en upprunalega hafði
verið áformað. Almenningur er
mjög áfjáður að heyra og sjá
hvað gerst hefir við Heklu á
þessu sumri.
Kvikmyndin er líka alveg
ágæt, einsog öllum er nú orð-
ið kunnugt. Það kom víða fram,
að skólar vilja fá Heklumynd-
ina sem kenslukvikmynd. Verð
ur gaman að því, að kvikmynd,
sem íslendingar hafa að öllu
leyti gert, verði sýnd í kennslu
stofnunum um allan heim.
Er mikið eftir af myndinni
sem verður aukið við hana?
Já það er talsvert. Bæði
myudaþættir, sem náttúrufræð
ipgarnir hafa tekið. Og eíns býst
jeg við, að við reynum að fá
nokkra þætti frá ýmsum mönn-
um, sem ekki hafa verið í neinni
samvinnu við okkur. T. d.
myndir, sem sýna gosið í fjar-
lægð. Því við vorurn alltaf rjett
á gosstöðvunum.
Erlendír náttúrufræðingar og
Heklugosið.
Þykir þjer ekki einkennilegt,
hve fáir jarðfræðingar hafa kom
ið hingað, til að sjá og rannsaka
Heklugosið?
Ekki svo mjög. Jarðfræðing-
ar eru yfirleitt ekki efnafólk.
Svo þeir hafa ekki treyst sjer
til að leggja í þann kostnað, að
ferðast hingað. Og svo frjettist
það strax, að íslenskir jarð-
fræðingar hefðu tekið rannsókn
írnar að sjer.
En það er ekki svo að skilja
að erlendir náttúrufræðingar
viljí ekki vinna að Hekiurann-
sóltnum. Nú er eftir að vinna
úr þeim athugunum, sem gerð-
ar hafa -verið. M. a. þarf að
leggja mikla fyrirhöfn í efna-
greiningar o. þ. h. Ýmsir nátt-
úrufræðingar, sem jeg átti tal
við, eru boðnir og búnir til
þe; að leggja fram vinnu sína
r{ið þetta verk, og stuðla að því
^ þann hátt, að athuganir okk-
ar komi að fullum notum.
I
Heklubókin.
En hvernig heldur þú að
<gangi með Heklubókina? Því
almenn lýsing þarf að koma út
á gosinu.
Það ætti ekki að verða sjer-
lega mikið verk að koma henni
út. í henni þarf að vera mik-
ið af myndum, og helst nokkr-
ar litmyndir.
Frá Norðuriöndum.
Hvað getur þú annars sagt
mjer almæltra tiðinda af Norð-
urlöndum?
Jeg varð þess áskynja, einsog
aðrir, sem til Finnlands koma,
að mikill hugur er í Finnum,
að koma atvinnuvegum sínum
og fjárhag á rjettan kjöl. Þeim
mun takast það, á tiltölulega
stuttum tíma, ef þeir fá frið
til þess. Þeir hafa þegar borg-
að 46 prósent af stríðsskaðabót-
um til Rússa, og viðurværi þjóð
arinnar er að skána frá því sem
það var. í Finnum er fádæma
seigla og vilji til sjálfsbjargar.
Þurkarnir í sumar hafa orðið
Finnum mjög erfiðir, einsog öðr
um Norðurlandaþjóðum. Þurk-
arnir náðu um alla Skandinavíu,
nema til Norður-Noregs. Þar
voru óvenjulegar rigningar, eins
og hjer á landi. Iðnaður Svía
Og Norðmanna hefir verið hálf-
lamaður í haust, þar sem not-
að er rafmagn, vegna þess hve
lítið vatnsmagn hefir verið í
ánum. Óvenjulegt að sjá Stokk-
hólm ljóslítinn eins og nú. En
í Noregi er ástandið í þessu
efni svo slæmt, að rafmagnið
er tekið af í Osló og víðar kl.
1114 á kvöldin.
í Svíþjóð er það sýnilegt, að
vörubirgðir hafa þar farið all-
mikið þverrandi. Þar hefir ver-
ið keypt til landsins mikið af
allskonar vörum, sem marga
hefir fýst að fá, og sumt af
því hafa erlendir ferðamenn
keypt. En nú er þar orðinn
dollaraskortur einsog víðar.
Mest bjartsýni virtist mjer
ríkja í Noregi þrátt fyrir myrkr
ið á kvöldin.
Danir eiga við erfiðleika að
stríða sem eðlilegt er á meðan
þéim tekst ekki að koma. land-
búnaðarafurðum sínum í við-
unaiilegt' verð. Bretar hafa ekki
efni á, einsog sakir standa, að
kaupa þær úrvalsvönir, sem
danskir bændur framleiða.
Steinþóri Sigurðssyni var boðin
þátttaka í Suðurpólsleiðangri.
Hvað frjettir þú af Ahlmann
prófessor og hinum. mikla leið-
angri hans til Suðurheimskauts
landanna.
Jeg hitti hann að máli. Hann
leggur af stað að hausti að öllu
forfallalausu. Jeg átti fyrir hans
hönd að leita hófanna hjá Stein
þóri heitnum Sigurðssyni, hvort
hann vildi ekki taka að sjer
stjórn á jöklarannsóknum í leið
angrinum. Mikill áhugi er fyr-
ir leiðangri þessum, því hann
verður þáttur í allsherjar rann-
sókn á veðurfarsbreytingunum,
sem nú verður vart um allan
heim, alstaðar að hlýna. En það
yrði of langt mál, að fara út í
þá sálma nú.
í FYRIRSPURNARTÍMA á
Alþingi í gær, svaraði sjávar-
útvegsmálaráðherra, Jóhann Þ.
Jósefsson, tveim fyrirspurnum.
Verbúðir.
Fyrri fyrirspurnin var um
hvað liði athugun á því hvernig
viðlegubátum verði .trygð viðun
andi aðstaða í verstöðvum og
vermönnum sómasamleg aðbúð.
Ráðherra upplýsti að Fiski-
fjelagið hefði afhent fyrrver-
andi atvinnumálaráðherra, Aka
Jakobssyni, tillögur í þessu efni,
en jeg hef ekki fengið þær til
athugunar, s^qði ráðherra.
Annars hefði Fiskifjelagið
með höndum undirbúning að
uppdráttum af vernúðum sem
eru í senn íbúðarhús og áhalda
og veiðarfærageymsla.
Kvaðst ráðherra leggja á-
herslu á að úr þessum málum
verði bætt, er Fiskifjelagið
hefði sínar teikningar ag tillög-
ur tilbúnar. Ennfremur ætti að
ýta á eftir, að sveitar- c-g bæj-
arfjelög hagnýti sjer þau fríð-
indi, sem sett hafa verið í hin
almennu hafnarlög, en þar seg-
ir, að verbúðir njóti samskonar
styrks og önnur hafnarmann-
virki.
Síldarverksmiðja sunnan
Langaness.
Hin fyrirspurnin var um hvað
liði staðarvali og undirbúningi
að byggingu síldarverksmiðju á
Norðausturlandi sunnan Langa
ness, sbr. lög frá 22. maí 1947.
— Flutningsmenn eru þing-
menn Austfirðinga.
Ráðherra kveðst hafa falið
stjórn Síldarverksmiðjtx ríkis-
ins að framkvæma rannsóknir
þær, sem hjer um ræðir og þeim
yrði hraðað sem mest. Mun
stjórnin fara austur nú á næst-
unni.
Að öðru leyti benti ráðherra
á, að uppi væri togstreyta um
hvar þessi verksmiðja ætti að
standa. Einnig væri mjög erfitt
að afla lánsfjár til þess-
arra framkvæmda, eins og ann
arra.
Benti ráðherra á að við vær-
um í vanda staddir að greiða
hinn mikla byggingarkostnað
nýju síldarverksmiðjanna á
Siglufii’ði og Skagaströnd.
Skortur á lánsfje til
rafmagnsveitna.
Nokkrar umræður urðu í Sþ.
í gær um rafmagnsvirkjanir í
landinu og lánsþörf til þeirra í
sambandi við tillögu um við-
bótarvirkjun í Soginu og Laxá
í Suður-Þingeyjarsýslu.
Atvinnumálaráðherra gaf ýt-
arlega skýrslu um þessi mál og
sýndi fram á erfiðleikana, er
við ættum við að etja sökum
fjárhagsörðugleikanna í land-
inu. Ráðherra upplýsti að nú
þegar væru í undirbúningi virkj
anir í landinu, sem mundu
kosta 160 milj. kr. og þar af
þyrfti um 40—50% í erlendum
gjaldeyri.
En til þessara framkvæmda
væri ekki hægt oð fá lánsfje,
vegna þess að lánstofnanirnar
vantar peninga.
Rafveita Reykjavíkur hefui’
framkvæmt rannsókn um við-
bótarvirkjun við Sogið og mun
sú virkjun kosta um 50 milj,
kr.
Lausleg áætlun um viðbótar-
virkjun Laxár sýnir að hún
muni kosta um 20 milj. kr.
I kjölfar þessara virkjana
kæmi svo stórkostlegur kostn-
aður við að koma orkunni út
um sveitii'nar.
Ymsar rafmagnsveitur und-
anfarinna ára væru þannig’
staddar, að þær gætu ekki feng-
ið einn eyri til að borga lán
sín.
Gaf ráðherra síðan skýrslu
um lánsþörf hinnn ýmsu virkj-
ana, en hún nemur um 130 milj.
kr.
Ráðherra sagði að lokum, að
Alþingi yrði að taka fastari tök
um á þessum málum.
Framh. af bls. I
hann færi flugleiðis til Londorx
þann 20. þ. m. til að sitja fund
utanríkisráðherra stórveldanna3
sem koma þar saman þann 24.
til að ræða fi'iðarsamningana
við Þjóðverja og Austurríkis-
menn. Ein ástæðan til þess, að
hann fer til London fjórum dög-
um áður en fundir hefjast er
sú, að hann vill kynna sjer
störf fulltrúa utanríkisráðherr-
anna, sem koma saman á morg
un til að ræða friðarskilmál-
ana.
„Miðaída-ásSand"
í leppríkjum Rússa
London í gær.
VANSITTART lávarður
gerði það að tillögu sinni
á fundi lávarðadeildarinn-
ar í dag, að breska stjórn-
in endurskoðandi afstöðu
sína til friðarsamninganna
við leppríki Rússa í Ev-
rópu, því það væri stað-
reynd, að mannrjettindi
og viðurkendar mannúð-
arreglur væru þar fótum
troðnar daglega.
Deildarmenn, sem til
máls tóku, voru sammála
um rjettmæti orða Van-
sittarts og einn ræðu-
manna kvað svo að orði,
„að ástandið í lcppríkjum
Rússa væri verra nú en
það hefði nokkru sinni
verið í Evrópu síðan á
miðöldum“.
Talsmaður stjórnarinn-
ar sagði að það væri rjett,
að ástandið í einræðisríkj-
unum væri eins og ræðu-
menn hefðu lýst, en kvað
það heppilegra, að Bretar
hefðu fulltrúa handan
járntjaldsins til að þaðan
bærust sannar fregnir af
ástandinu.
Fjöfmennur stofnfundur 8am-
bands ungra Sjálfstæiismanna
í V-Skaftafellssfslu
Á SUNNUDAGINN, var stofnað Samband ungra Sjálfstæðis-
manna í Vestur-Skaftafellssýslu. Stofnfundurinn var haldinn í
Vík og sátu hann margir fulltrúar úr öllum hreppum sýslunnar.
Fundurinn gerði nokkrar ályktanir varðandi hjeraðs- og lands-
rnál og voru þau mál rædd á fundinum ásamt skipulagsmálum
Sambandsins.
Var síðan gengið frá stofnun Sambandsins og lög þess sam-
þykkt og st]órn kosin. Þá voru frjálsar umræður og voru þá
bornar fram eftirfarandi tillögur og þær samþykktar samhljóða:
Fundurinn fagnar þeim miklu^
framkvæmdum er hafa orðið í
samgöngumálum innan sýslunn
ar á síðari árum og telur höfuð-
nauðsyn að áfram sje lagt kapp
á að auka og endurbæta vega-
kerfi sýslunnar.
Fundurinn skorar á vegamála
stjórn og Alþingi að beita sjer
fyrir og veita fje til þess að
Kerlingardalsá og Múlakvísl
verði brúaðar syðra, en brúin
á Múlakvísl verði ekki endur-
byggð þar sem hún er nú.“
,,F undurinn telur nauðsynlegt
að haldið sje áfranx að fullum
krafti að útvega bændum ný
framleiðslutæki svo að takast
megi sem fyrst að koma land-
búnaðinum í nýtískuhorf. Bend
ir fundurinn í því sambandi á,
að flótti fólksins frá landbún-
aðinum verður ekki stöðvaður
nema með því að sveitafólkið
geti búið við svipuð kjör og að-
búnað og aðrar stjettir þjóð-
fjelagsins og að vjelyrkjan sje
undirstaða þess, að svo megi
verða“.
„Fundurinn lýsir fylgi sínu
við stefnuyfirlýsingu ungra
Sjálfstæðismanna er samþykkt-
ar voru á síðasta Sambands-
þingi S.U.S., og telur þær bera
glöggt vitni um þjóðrækni þá
og frjálslyndi, er einkennt hefur
Framh. á bls. 11.