Morgunblaðið - 14.11.1947, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 14. nóv. 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv-stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Steíánsson (ábyrgíarm.l
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Amt Garðar Kristinsion.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lecbók.
LítiÖ dæmi
í GÆR gafst lesendum blaðsins tækifæri til þess að
sjá með eigin augum enn eitt dæmi um málflutning kom-
múnista í sambandi við flugvallarsamninginn við Banda-
ríkin. Einn af þekktustu rithöfundum þjóðarinnar, sem
jafnframt hefur á undanförnum árum gengið fram fyrir
skjöldu til sóknar og varnar fyrir hið „austræna lýðræði“,
lætur erlent blaða hafa eftir sjer, að íslendingar, sem ferð-
ast til útlanda, verði nú að fá vegabrjef sín árituð af
Bandaríkjamönnum til þess að mega fara út fyrir land-
steinana. Frá þessu skýrir norska kommúnistablaðið
, Friheten“, fullum fetum í samtalí við Halldór Kiljan
Laxness.
Hvað segja íslendingar um slíka framkomu landa sinna
í framandi löndum?
Hver einasti maður, sem undanfarna mánuði hefur far-
ið til útlanda veit, að þetta eru rakafeus ósannindi. En
þessi ummæii kommúnistarithöfundarins falla prýðilega
ann í þann ramma, sem flokkur hans hefur felt um allan
málflutning sinn í sambandi við fyrgreindan samning. —
Þau eru í nakvæmu samræmi við fjölmargar aðrar stað-
hæfingar þeirra í þessu máli. Sumar þessar staðhæfingar
hafa verið kiæddar í þann búning, að almenningur hefur
ekki átt kost á því, að henda reiður á sannleiksgildi þeirra
jafnharðan og þær voru bornar fram. En allar hafa þær
að lokum verið reknar ofan í slefberana. Um sannleiks-
gildi skáldsögu rithöfundarins um hina amerísku vega-
brjefsáritun* á Islandi, til annara landa en Bandaríkjanna
sjálfra, þarf enginn, hversu sanntrúaður kommúnisti sem
hann er, að fara í neinar grafgötur.
Þarna brást kommum illa bogalistin. í þetta skifti lugu
þeir of ótrúlega til þess að nokkur tryði þeim. Það er
leiðinleg tilviljun að maðurinn, sem þessa sögðu 'sagði,
skuli vera eini íslendingurinn, sem til þessa hefur bein-
imis mótmælt því, að þjóð hans endurheimti hin merku
handrit og forngripi, sem herleidd eru í framandi landi.
En það er annað mál, sem áreiðanlega verður tekið til
nánari athugunar síðar,
Bæjarbyggingar tveggja
kaupstaða
BÆJARSTJÓRN Reykjavíkur hefur undanfarin ár
beitt sjer fyrir stórfeldum umbótum í húsnæðismálum
höfuðborgarinnar. Bæjarbyggingarnar, sem svo eru kall-
aðar, sem bygðar hafa verið og verið er að byggja, rúma
um 9 hundruð manns. Þessi hús eru áreiðanlega vönduð-
ustu og glæsilegustu fjölbýlishús, sem reist hafa verið
hjer á landi.
Þörfin fyrir hina ört vaxandi höfuðborg til aukins hús-
næðist hefur verið og er mjög brýn. Það var algert neyð-
arúrræði að leyfa íbúðir í hinum’hrörnandi hermanna-
skálum. En svo ör var fólksfjölgunin í bænum að sú bráða
birgðaráðstöíun varð ekki umflúin.
Alþingi setti árið 1946, fyrir forgöngu þáverandi ríkis-
stjórnar, lög um opinbera aðstoð ríkisins við íbúðarhúsa-
byggingar í bæjum og kauptúnum. Samkvæmt þriðja
kafla þeirra, hjet ríkissjóður þessum sveitarfjelögum ríf-
legum stuðmngi til þess að útrýma hjá sjer heilsuspillandi
ibúðum.
Aðeins eitt bæjarfjelag, utan Reykjavíkur; ísafjarðar-
kaupstaður, hefur hagnýtt sjer þennan kafla laganna. Nú-
verandi meirihluti bæjarstjórnar ísaf jarðar beitti sjer fyr-
ir því, að hafín var þar á s.l. ári, bygging íbúða fyrir um
70 manns, til útrýmingar heilsuspillandi húsnæðis. Mun
áformað að halda áfram frekari framkvæmdum er bygg-
iingu þeirra er lokið. En ef gagn á að vera að fyrgreind-
-um ákvæðum laganna, verður ríkissjóður að leggja fram
iaukið fje í þessu skyni. Bæjarsjóður Reykjavíkur hefur
ennþá ekkert fje fengið af því, er honum ber til bygging-
anna og ísafjörður aðeins um þrjú hundruð þús. krónur.
'hverji slrijar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Fólk, sem á bágt.
FYRSTU KULDAKÖSTIN á
haustin og veturna koma mönn
um oft að óvörum og óundir-
búnum. Það sjer maður á göt-
unum í fyrstu frostunum. Af-
leiðing af því verður sú, að
margir eiga bágt. Jeg er að
hugsa um margt af unga fólk-
inu, sem mætti á götunni í gær.
Eftir öllum lögmálum náttúr-
unnar liggur margt af þessu
fólki í rúminu sínu í dag og
byltir sjer með kvef og krank-
leika, sem það hefði getað losn
að við, ef það hefði klætt sig
betur.
Furðanlega eru það margir
piltar, sem ekki eiga höfuðfat,
ekki trefil um hálsinn eða vetl-
inga á guðsgaflana. Og ósköp
er af kvenfólkinu, sem ekki á
nema næfurþunna silkisokka
og skó, sem eru opnir í hæl og
tá.
Ekki getur þetta alt stafað af
skömtun, þótt flest ílt sje henni
kent nú á dögum. — En það
verður víst hver að hafa sina
hentisemi, hvortí sem það kost
ar kuldabólgu, eða stífluð kvef-
nef.
•
„ísland Lofts.
NÆSTU KVÖLD munu þús-
undir Reykvíkinga sjá nýju
kvikmyndina hans Lofts Guð-
mundssonar — ísland — og
það verður enginn svikinn af
því. í kvikmynd þessari, sem
öll er í eðlilegum litum eru
gullfallegar myndir af íslensku
landslagi, vinnubrögðum á
landi og sjó, íþróttafólki, blóma
rósurh og fleira.
Með allri virðingu fyrir öðr-
um kvikmyndum mun þetta
vera sú Islandskvikmynd, sem
best er, þótt ýmislegt megi að
henni finna, því smekkur mann
anna er misjafn og einum finst
gott, sem annar telur van-
kanta á.
Frá ljósmyndalegu sjónar-
miði er kvikmyndin snild. En j
það hefir farið fyrir Lofti, eins ■
og flestum öðrum, að hann sjer I
svo margt skemtilegt og fall-
egt, að hann tímir ekki að,
skera neitt úr.
2—3 íslandsmyndir
SANNLEIKURINN er sá, að;
íslandsmynd Lofts er nóg í 2—3 I
Islandsmyndir. Efnið er svo
mikið og svo ólíkt. Það má rjett j
vera að menn verði ekki bein-
línis þreyttir á að sitja í þrjár
klukkustundir í bíó og horfa á
kvikmynd, sem ekki er beinn
söguþráður í, en þá er líka
myndin vel tekin. ■
Það sem íslenskir ljósmynd-
arar, sem leggja fyrir sig kvik-
myndatöku, þurfa að læra og
eiga að gera, er að taka eftir
handriti, en það gerir víst eng-
inn þeirra.
En þökk sje Loíti Guðmunds
syni fyrir þessa mynd, sem ótal
Islendinga bæði heima og heim
an munu hafa ánægju af.
Það væri gaman að spyrja
fermingarbörn hjer í bænum að
því hvar Batteríið sje og vita
hvað margir gætu svarað þeirri
spurningu. Jeg hygg að það
væru ekki mörg börn, sem vita
það. Hvar er Kolbeinshaus,
Ananaust, Sel, Gróubær, Sölv-
hóll? svo nokkur helstu örnefni
sje nefnd af handahófi.
•
Merk liús.
OG VEL ER til fundið af
Reykvíkir.gafjelaginu, að láta
setja plötur á merk hús og
gömul hjer í bænum. Daglega
ganga hundruð manna framhjá
gömlum húsum í bænum, sem
eiga sína merku sögu, en fáir
vita nokkurn skapaðan hlut um.
Á dögunum var hjer, í hálf-
kæringi verið að minnast á
,,þær sögulegu menjar“, sem
felast í auglýsingaskiltum, sem
gleymst hefir að taka niður. En
þessi skilti eru flest frá síðari
tímum. Og hvers eru menn
nær, þótt við gamalt hús við
Kirkjutorg standi með máðum
stöfum ,,Photograph“, þvert
yfir húsið?
Þekkið þjer borgina?
REYKVÍKINGAFJELAGIÐ
Örnefnasöfnun í
Reykjavík.
REYKVÍKINGAFJELAGIÐ er
þarfur fjelagsskapur, sem á eft
ir að koma mörgu góðu til leið-
ar. í gær skýrir Mörgunblaðið
frá því, að fjelagið sje að safna
örnefnum í bænum. Það er
þarfa verk og ekki seinna
vænna að byrja á því verki.
Þeir höfuðstaðarbúar, sem
nú eru að alast upp þekkja lítið
til örnefna og gamlir merkis-
staðir eru að falla í gleymsku
og dá.
og bæjarblöðin gætu í samein-
ingu gert mikið til að auka
þekkingu b.orgarbúa á sögu
Reykjavíkur. Blöðin gætu við
og við birt myndir af merkum
stöðum og sagt sögu þeirra.
Reykvíkingafjelagið ætti að
efna til gönguferða um bæinn,
t. d. á sunnudagsmorgnum og
hafa í förinni fróðan mann, sem
gæti sagt sögu þeirra staða, sem
skoðaðir eru.
Það eru svo sára fáir, sem
þekkja bæinn sinn, eða borgina,
eins og Reykjavík er nú orðin.
MEÐAL ANNARA ORÐA .. .
• | Eftir G. J. A. | --— ■ ■»
Bannað að stinga sjer af börmunum
FÆSTIR munu hafa hugsað
út í það, hvað það er ótrúlega
margt, sem mönnum er bannað
nú til dags, annaðhvort með
ákveðnum lagaákvæðum eða þá
að því að virðist með einhverju
óyfirlýstu samkomulagi borg-
aranna allra. Jeg á ekki við
þetta með forboðnu innbrotin
og bílaþjófnaðina og svo fram-
vegis, heldur litlu hlutina, sem
þó eru það stórir, að þjóðfje-
lagið hefir gert þá að útlögum,
til þess að vernda líf og heilsu
borgaranna.
Allir bifreiðastjórar vita það
þannig, að bannað sr að leggja
bifreiðum á ýmsum stöðum
hjer í bænum. Flestir óbrjál-
aðir Reykvíkingar munu einnig
hafa gert sjer það ljóst, að bann
að er að gabba slökkviliðið
svona alveg að óþörfu. En það
eru sjerstaklega litlu hlutirnir,
sem sjaldan eða aldrei komast
í blöðin eða þykja refsiverðir,
sem mj'er datt í hug að minnast
hjer á. Sannast að segja hefir
mig langað svo mikið til að
vekja athygli á þessu, að jeg
hefi í huganum smíðað örlítinn
afdalakarl, sem heitir Jón og
hafði ekki hugmynd um öll
bannákvæðin sem hanga í
menningunni okkar, fyr en
hann kom til bæjarins.
• •
Bannað að borða
bitann.
Jón kom hingað um daginn
og fór inn á veitingahús og íók
upp nestið sitt og byrjaði að
borða. Veitingastúlkan sagði
honum, að það væri bannað að
koma með sinn eiginn bita, og
þegar hann varð hálf fúll yfir
þessu, var hann rekinn á dyr.
Uti rakst hann á 12 ára strák-
hnokka og bauð honúm í bíó,
því Jón var sannast að segja
svona hálfhræddur við að sitja
einn í myrkrinu. Ekkert varð
þó úr bíóferðinni, því við kvik-
myndahúsdyrnar var strák-
aumingjanum vísáð til baka,
vegna þess að myndin var bönn
uð börnum innan 16 ára.
Jón var eiginlega þegar orð-
inn hálfleiður á þessari reki-
steínu, svo hann lagði leið sína
inn á eitt hótelanna og bað um
brennivín. Þar var honum sagt,
að hótelið mætti ekki selja hon
um vínið, því það væri öllum
hótelum bannað utan einu.
• •
Bannað að kaupa
• flöskulaust.
Ut fór Jón einu sinni enn,
og hjelt nú rakleitt inn í Áfeng
isverslun, fleygði fram 65 krön-
um og heimtaði eina flösku af
ákavíti. Svo illa vildi þó til, að
þetta var í flöskuleysinu mikla,
og afgreiðslumaðurinn sagði
honum, að bannað væri að selja
áfengi, nema kaupandinn kæmi
með ílát.
En Jón gafst ekki upp. Hann
þrammaði inn í öskuhauga og
var að leita sjer að íláti, þegar
eftirlitsmaður kom og sagði
honum, að bannað væri að róta
í sorpinu.
Einhvernveginn fór þetta þó
svo, að Jón okkar náði sjer í
flösku, og nú má segja að hann
hafi hlaupið alla leið inn í
Áfengisverslun. Þar bað hann
um einn pela af ákavíti.
• •
Bannað að selja peja.
En pela af ákavíti gat hahn
ekki fengið, því einhverjir
höfðu komið því þannig fyrir,
að eiginlega var orðið blátt
bann við því að selja minna en
þrjá pela af sprútti í einu.
Engan mun því furða það,
þótt Jón yrði svolítið fullur, þar
sem hann varð að kaupa þessi
I (Framhald á bls. 8)