Morgunblaðið - 22.01.1948, Blaðsíða 5

Fimtudaginn 22. jaiiúar 1948
I
5
MOIÍGUNBLAÐIÐ
TVO AFMÆLI
\ •=>
Hjónin Karen og J. D. Nielsen
J. D. NIELSEN, fyrrum vérslun-
arstjóri á Eyrarbakka og kaup-
maður, er fæddur í Præstö í Dan-
mörk 22. janúar 1883. Hann rjeðst
til skrifstofustarfa hjá J. R. B.
Lefolii í Kaupmannahöfn 1899.
Þar ávann hann .sjer svo gott
traust ,að hann var sendur til ís-
lands þremur árum síðar, til þess
að gegna gjaldkerastörfum við
verslunina á Eyrarbakka. Var í
upphafi ætlast til, að hann gegndi
þessu starfi aðeins um nokkra
mánuði, en þegar til kom fjell
honum svo vel að vera þar, að
hann fór fram á þjið "við Lefoiii
að mega starfa þar lengur. Varð
það að samningum þeirra í milli.
Árið 1904 fór hann aftur til
Danmerkur til þess að inna af'
höndum herþjónustu og var þá
tekinn í lífvörð konungs. Árið
eftir, 1905, tók hann aftur við
starfi sínu á Eyrarbakka ög vann
á næstu árum jöfnum höndum í
öllum deildum verslunarinnar, og
öðlaðist á þann hátl grundvallaða
þekkingu á öllum högum hennar.
Árið 1909 gekk. hann að eiga
yngstu dóttur P. Nielsens, versl-
unarstjóra við Lefolii-verslun,
ungfrú Karen. Móðir hennar var
frú Eugenis Nielsen, en afi og
amma Karenar voru hin nafn-
kunnu merkishjón Guðmundur
Thorgrímsson, kominn í beinan
karllegg af hinni frægu Sval-
barðsætt, og frú Sólveig Niels-
dóttir frá Siglufirði. Frú Karen
fæddist 23. janúar 1888. Verður
hún því 'sextug að aldri á morgun.
Síðla árs 1909 veiktist P. Niel-
sen, og Ijet af forstöðu verslunar-
innar um næsta nýár. Breytti Le-
folii henni um þær mundir í
hlutafjelagsverslun, er nefnd var
Einarshafnarverslun. Tók nú J. D.
Nielsen við forstöðu verslunarinn
ar 1. janúar 1910 og stýrði henni
í 9 ár, en þá var hún seld kaup-
fjelaginu „Heklu“.. Þótti hann
standa vel í stöðu sinni, að því er
hinn merki fræðimaður Vigfús
Guðmundsson ritar í Sögu Eyrar-
bakkaverslunar.
Eftir þetta rak J. D. Nielscn
litla verslun á Ej rarbakka uin
nokkur ár. Keypti hann húsið
Skjaldbreið af Guðmundi Guð-
mundssyni kaupfjelagsstjóra En
á þessum árum breyttust mjög
verslunarhættir á Eyrarbakka
fyrir rás viðburðanna, meðal ann
ars vegna stórbreytinga í sarn-
göngumálum öllum. Verslunin
varð því lítil, enda tók þá heilsa
Nielsens að bila. Sigldi hann síð
an aftur til Danmerkur.
Framan af árum sínufn á Eyrar
bakka hafði J. D. Nielsen með
höndum leikfimiskennsiu á vetr-
um fyrir unglinga. Kennslu þess
ari — þar á meðal fótknattleik
— hafði áður haldið uppi um
mörg ár tengdafaðir hans, P. Niel
sen. Öll var þessi kennsla veitt
af áhuga einum alveg ókeypis.
Kunnu ungir menn vel að meta
þá kenslu og gáfu þeir Nielsen
> „yngri“ góðan grip í heiðursskyni
smíðaðan af Oddi Oddssyni i
„Regin“.
J. D. Nielsen hefur jafnan verið
með öllu óhlutdeilinn um þau
mál, er ekki vörðuðu hans skyldu
störf, og sneitt hjá öllum skærum.
Jafnframt hefur hann jafnan kom
ið fram með kurteisi og hófsemd
og þvi átt vinsemd að fagna með-
al kunnmanna sinna.
Þau hjónin eignuðust þrjú börn
tvær dætur og einn son, er Pjet-
ur heitir. Eldri dóttirin ljest i
Kaupmannahöfn 1932, en hin
yngri, Evgenia, var gift Ámunda
Hjörleifssyni, er dó af slysförum
í brunaliði Reykjavíkur um jólin
1945.
Hjónin dvöldust í Kaupmanna-
höfn um 20 ár, en komu hingað
til Reykjavíkur vorið 1946, ásamt
Pjetri Nielsen, syni sínum, eftir
ósk dóttur sinnar Eugeniu. — Er
heimili þeirra allra við Vestur-
götu 16, í hinu gamalkunna húsi
skáldsins Benedikts Gröndals.
Munu aliir vinir þeirra og kunn
ingjár óska fjölskyldu-nni bestu
heilla á ókomnum tímum.
Þau hjónin taka á móti gesturn
kl. 8,30 í kvöld á Hótel Höll,
Austurstræti 3.
Gamall Eyrbekkingur.
Ingólfur Jónsson ræddi nokk
uð þetta mál. Mint.i á, að 1944
hefði verið borið fram frum-
varp um áburðarverksmiðju,
en því verið vísað frá til frek-
ari rannsóknar á mólinu. Hvað
hefði svo gerst í málinu síðan.
Kvað hann bændur orðna óþol-
inmóða að heyra eitthvað um
þetta mál. sjerstaklega þar sem
núv. atvinnumálaráðh. hefði
verið skipaður í nefncl 1946,
til að rannsaka hvort tiltæki-
legt væri að reisa hjer áburð-
arverksmiðju.
Atvinnumálaráðh. tók næst
til máls. Sagði ráðherra að í
jan. 1946 hefði hann, ásamt
efnafræðingunum dr. Birni Jó-
hannessyni Ásgeir Þorsteinssyni
og Trausta Ólafssyni, verið
■ skipaður af nýbyggingarráði í
„Htföl" beitir sjer
fyrir söfnun i alþjéða
bamahjálpina
A FUNDI fjelagsins á mánudags-
kvöldið, var mikil fundarsókn,
er bar þess merki, að fjelagið
starfar af miklum áhuga og
krafti. Hið nýbyrjaða ár gefur
góð fyrirheit um vöxt þess, því
nýir fjelagar bættust við í hópinn
á fundinum, og mikill samhugur
ríkti þar.
Stærsta máþ er kom fyrir fund
inn, var um það hvort ekki bæri
að taka þátt í Alþjóðahjálp til
handa hungruðum börnum í Ev-
rópu. Hreifði því máli, form. fjel.
frú Guðrún Jónasson og skýrði
það: Norsk stúlka frá Alþjóða-
samtökunum, hefði komið hing-
að til bæjarins, til að grenslast
eftir, hvort Islendingar myndu
vilja leggja þarna eitthvað af
mörkum. Sagði, að það væri
kona, er flytti þetta mál á milli
landanna og það væru konurnar
áreiðanlega, sem best ættu með
að setja sig inn í þessa hluti og
vísastar til hjálpar og hafa áhrif
á aðra. Fjelagið myndi vilja
leggja sinn skerf til þessa máls
og hjet á allar fjelagskcnur að
veita því liðsinni eftir getu.
Tóku fundarkonur vel undir
það og margar konur tóku til
máls og studdu það kröftuglega.
Bentu á að enda þótt fast skipu-
lag væri ekki komið á söfnun-
ina, gæti þó hvert fjelag fyrir
sig hafið þarna undirbúning
til að greiða þarna fyrir, er þar
að kæmi. íslenskar konur hefðu
altaf haft hjartað á rjettum stað
og eins myndi nú, jafn brýn þörf
og þarna væri fyrir hjálpina.
Hjálparstarfsemi þessi var
skipulögð á fundinum innan vje-
banda fjelagsins og safnaðist
þegar töluvert.
Akveðið var á fundinum að áf-
mælishóf fjelagsins færi fram 15.
febrúar í Sjálfstæðishúsinu með
líku sniði og áður. Fjelagið verð-
ur þá 11 ára.
Sýndar voru fjölbreyttar kvik-
myndir, er vöktu mikla hrifn-
ingu.
Að lokum var dans stiginn.
nefnd til að undirbúa frv. um
áburðarverksmiðju.
Nefndin skilaði áliti í nóv.
1946 og komst að þeirri niður-
stöðu að ekki myndi fást nægi-
leg frumorka fyr en lokið yrði
við' nýju Sogsvirkjunina. Gerði
nefndin ráð fyrir að þessi verk
smiðja ynni 2500 tonn af köfn-
unarefni og 7700 tonn af am-
oniaknitrati árlega.
Best sett sunnanlands.
Ráðherra gat þess, að samkv.
rannsókn nefndarinnar yrði
slík verksmiðja best sett hjer
sunnanlands. T. d. yrði dreif-
ingarkostnaðurinn 100 þús. kr.
lægri árlega frá verksmiðju í
Reykjavík en á Akureyri.
Stofnkostnaðurinn við þessa
Frh. á bls. 11.
,<r
urðorverksmiðjan
verii' sunnon londs
(ieftir ekki tekið tii slarfa ffyrr en lokið er
nýrri rirkjun Sogsins.
ATVINNUMÁLARÁÐHERRA, Bjarni Ásgeirsson, upplýsti á Al-
þingi í gær að ríkisstjórnin hefði í undirbúningi frumvarp um
áburðarverksmiðju, sem reist skuli hjer sunnanlands. Verður
verksmiðjan rekin með raforku frá Soginu, þegar viðbótarvirkj-
uninni er lokið. — Upplýsingar þessar gaf ráðherra í sambandi
við fyrirspurn frá Ingólfi Jónssyni og Páli Zophóníassyni.
Symfónéuhfjómsveit Reykjavíkur
Tönleíkar í Ausftrrbsjarbíó
Symfóníuhljómsveit Reykja-
víkur hjelt fyrstu tónleika sína
í Austurbæjarbíó 20. þ. m. Stjórn
andi var dr. Urbantschitsch, en
einleikari á píanó Rögnvaldur
Sigurjónsson.
Hjer er ekki um nýja hljóm-
sveit að ræða, heldur nýtt nafn
á Hljómsve'it Reykjavíkur, sem
starfað hefir undanfarin ár á
vegum Tónlistarfjelagsins. Hafa
meðlimir hljómsvcitarihnar nú
sjálfir tekið málin í sínar hendur,
samkvæmt óskum Tónlistarfje-
lagsins og leika kennarar Tón-
listarskólans eins og áður, svo og
nemendur, með í hljómsveitinni.
En nú hófst starfsemi sveitar-
innar að nýju undir hinu nýja
nafni. Er vel farió, að hljóm-
sveitin starfar áfram í vetur, en
um tima var alt útlit fyrir að svo
mundi ekki verða.
Efnisvalið var mjög gott á þess
um tónleikum, svo að varla varð
á betra kosið: Coriolan-forleikur-
inn og fjórði píanókonsertinn eft-
ir Beethoven og Militár-symfón-
ían eftir Haydn.
Það skal strax sagt, að af þess-
um verkum gnæfði píanókonsert-
inn hátt yfir hin verkin hvað
meðferð snerti og Rögnvaldur
yfir alt saman, með prýðilegum,
hreinum og tærum leik sinum í
þessu vandasama verki.
Hinn stórfeldi Coriolan-forleik-
ur var sveitinni ofviða.En það var
líka langt frá, að hún gerði, eða
gæfi alt sem hún getur. — Þess
gætti hjer allmjög, að æíingar
hafa veriö helst til af skornum
skamti. Var t. d. skortur á góðum
samtökum óþarflega áberandi. —
Aftur á móti gekk alt betur, eins
og fyr segir, þegar píanókonsert-
inn kom tii skjalanna.
Þar var einleikarinn að vjsu
„primus motor“, en hljómsveitin
leysti sitt starf einnig vel af hendi
þrátt fyrir smámisfellur. Naut
þetta yndislega verk sín því vel
og vakti mikla hrifningu, að von-
um.
Militár-symfónía Hayans rak
svo lestina. Hún ber nafnið af
trompet-hrópunum í lok annars
þáttar og koma þau merkilega á
óvart í hinum annars svo fagur-
fróma þætti. Að vísu dregur þar
ský fyrir sól um tíma, en maður
á þó varla von á að að til ófriðar
drági! Ekki fanst mjer trompet-
inn nógu herskár, varla nógu
tindrandi hvass til að skapa þá
skelfingu, sem honum er ætlað
að gera, en slíkt ber víst okki
að lasta. Síðasti þáttur þessarar
symfóníu er víst erfiðastur, en
var langbest leikinn. Kom hjer
best í ljós, hvers hljómsveitin
er megnug, er hún leggur sig alla
fram. Haydn er hjer sami elsku-
legi og vitri meistarinn, sem hann
altaf er. Bjartur og heiður, snill-
ingur í formunum, og bindur alt
í gull, eins og skáidið segir um
heyskapinn hjá páfanum.
Þess ber að geta hjer, að þrír
ágætir menn hafa bæst í hljóm-
sveitina: Arni Björnsson, flautu-
leikari, Andrjes Kolbeinsson, ó-
bóleikari og Egill Jónsson, hinn
snjalli clarinettleikari, sem allir
hafa stundað nám í Englandi und
anfarin ár.
Til þess að skapa fyrsta flokks
hljómsveit, þarf hver einasti með
limur að vera íramúrskarandi á
sitt hljóðfæri og ekkert hljóðfæri
má vanta. Er þetta nú allt á góð-
um vegi hjer hjá oss, en þó
skortir á, hvað ýms hljóðfæri
snertir. Samt virðist svo, sem
tíminn sje nú kominn til að slík
fyrsta flokks hljómsveit verði
stofnuð, þó ráða þurfi nokkra er-
lenda menn, og þarf hið opin-
bera að taka höndum saman við
hljóðfæraleikarana svo að þessi
„nýsköpun'1 á sviði tónlistarinn-
ar nái sem fyrst fram að ganga.
„íslands hljómsveitin“ þarf að
Vera skipuð úrvalsmönnum ein-
um og þeim mönnum verður að
skapa góð lífsskilyrði, svo að þeir
geti algerlega helgað þessu mikla
menningarstarfi alla krafta sína,
Síðán sjái þessi hljómsveit um
tónlistarflutning Ríkisútvarpsins
og Þjóðleíkhússins og haldi uppi
reglubundnum tónleikum í höf-
uðborginni, og víðar, eftir því,
sem ástæður leyfa. Veit jeg með
vissu, að þetta muni vaka fyrir
öllum, sem áhuga hafa á þessum
jnálum.
En svo jeg snúi mjer aftur að
þessum tónleikum: Viðtökur á-
heyrenda voru mjög góðar og var
stjórnandanum, dr. Urbantsch-
itsch, sem bar hita og bunga
dagsins, og stjórnaði af smekk-
vísi og skilningi, svo og einleik-
aranum Rcgnvaldi Sigurjóngsyni
fagnað hjartanlega, og bárust
þeim blóm í strrðum straumum.
Tónleikar þessir verða endur-
teknir næstkomandi sunnudag,
og ættu menn þá að fjölmenna
í Austurbæjarbíó.
P. í.
RíkiujóSur liefir
greilt BúnaSarbank-
ansmi Iranlag síll
ÞEIR Páll Zophoníasson og
Ingólfur Jónsson báru fram í
gær fyrirspurn um hversvegna
ríkissjóður hefði ekkki greitt
Búnaðarbankanum þær tæpar
5 milj. kr., sem h.onum bar aí*
útvega bankanum skv. lögun-
um um landnám. nýbyggingar
og endurbyggingar í sveitum.
Ingóifur ræddi málið og lagði
áherslu á að bændur hefðu reitt
sig mjög á lög þessi. — Þeir
hefðu þvi í'áðist í ýmiskonar
framkvæmdir og væru nú
sumir komnir í vandræði vegna
skorts á lánsf je.
Páll Zophoníasson komst í
mesta habit og skammaði stjórn
ina mjög fyrir þessa vanrækslu.
Bjarni Ásgeirsson ráðherrá
varð fyrir svörum. Kvað hann
ekki vera hjer um framlag að
ræða, því að ríkissjóður hefði
greitt bankanum öll framlög
sín, til byggingarsjóðs og ný-
býla og samvinnubygða 5 milj.
kr., heldur væri þetta lánsút-
vegun, sem rikissjóði bæri að
sjá um samkvæmt lögunum. —
Þetta hefir ekki tekist enn þá,
en bæði jeg og fjármálaráðh.
höfum fullan hug á að leysa
þetta vandamálT
Það hefir nú sýnt sig, að eng-
in stjórn getur útvegað öll þau
lán, en þau skifta hundruðum
miljóna, sem Albingi heimilar
og jafnvel skyldar hana til að
útvega.
Páll Zophoníasson var hinn
æstasti og sagði að stjórnin
hefði vel getað verið búin
að leysa þetta,
Síðan kom Hermann Jónas-
son honum til hjálpar.
Fullyrti hann að það væri hægi
að fá dóm á stjórnina vegna
þess að hún hefði ekki uppfýii
12. grein laganna um lánsútveg-
unina.
Jarðskjálffti í Argen-
tínu
Buenos Aires í gærkvöldi»
TALSVERÐUR jarðskjálfti vau
í Austur Argentínu í dag og
slitnuðu simasambönd milli
margra hluta landsins. Mest v? v
hans vart í Mendozahjeraðu.it
og í borginni San Juan. Árttí
1944 fórust 2000 manns í ja$ð“
skjálfta þar í borg. — Reutéí*.