Morgunblaðið - 22.01.1948, Síða 7

Fimtiulaginn 22. janúar 1948
MORGVISBLAÐIÐ
7
Arnulf Ö verland: Einræði eða lýðræði
EINRÆÐI eða lýðræði. Sam-
anburður á þessu tvennu ætti að
vera óþarfur. Við höfum reynslu
af einræði, höfum barist gegn
því í 5 ár. Við vitum hvað það
er, og okkur er ljóst að við vilj-
um ekki hafa kynni af því á nýj-
an leik, ekki fyrir nokkurn mun.
Við erum þjóðræðissinnaðir.
Þetta ætti að vera öllum lýðum
Ijóst.
Nú er í rauninni ekkert ein-
ræði til lengur. Að vísu var
Sovjetsambandið auglýst á sínum
tíma, sem „Einræði öreiganna“.
En langt er síðan þetta var. Nú
er stjórnskipun Rússlands nefnd
Sovjetlýðræði (Hið austræna lýð-
ræði).
Ef maður lítur betur í kringum
sig þá var heldur ekkert einræði
í Þýskalandi í orði kveðnu. Þvert
á móti. Þjóðernis jafnaðarmanna
flokkur Þýskalands var þjóðleg-
ur, það var ekki lakara. En hann
var líka sósíalistiskur verka-
mannaflokkur. Er hægt að ætl-
ast til þess betra? Hitler vann
eið að Weimarstjórnarskránni.
Ef trúa mætti hans eigin orðurh,
þá var hann fulltrúi fyrir hið
eina, sanna lýðræði í heiminum,
Hin ríkin voru marxistísk-gyð-
inga-heimsveldis-höf ðingj aríki.
Það getur þá ekki komið neinum
á óvart, þó Franco hershöfðingi
væri í hjarta sínu „lýðræðis-
sinni“. Margt bendir til þess. I
júlí 1945, ljet hann „Cortez“ sitt
samþykkja í einu hljóði „frelsis-
skrá“, sem átti að tryggja þjóð-
inni skoðanafrelsi, fundafrelsi og
prentfrelsi.
★
Þegar á allt er litið eru ein-
tóm „lýðræðisríki'* um allan
heim. Svo mikið af lýðræði, að
það getur nærri því verið grun-
samlegt. Sannleikurinn er víst sá,
að enginn harðstjóri- telur það
heppilegt fyrir sig, að koma til
dyranna eins og hann er klædd-
ur. Þeir vilja heldur sigla undir
fölsku flaggi.
Það kann að vera að mörgu
fólki líki það vel að hafa ein-
beitta stjórn. Það vill ekki að
talað sje um, að hin sterka stjórn
teymi það á eyrunum. Það kann
betur við að sagt sje sem svo að
það sje skólað fólk, hughraust og
dugandi, verji fósturjörðina gegn
svikum, hrekkjabrögðum, spill-
ingu, skemmdarverkum og ytri
og innri óvinum. Þetta lætur vel
í eyrum.
Þetta fólk hefir allt það frelsi
sem það getur hugsað sjer. Það
getur lesið blöðin — blöð, sem
hafa mismunandi nöfn, en sama
innihald. Það hefir frjálsar hend-
ur. Svo getur þetta fólk líká tek-
ið þátt í kröfugöngum og fjölda-
fundum, þar sem það getur fagn-
að ‘risamyndum af miklum mönn
um, elskuðum foringjum, mesta
afburðamanni heimsins. Það hef-
ir kosningarjett, það mætir á
kjörstað, og greiðir jákvæði.
99% af allri þjóðinni tekur þátt
í kosningunum. Slíkur samhug-
ur hefir aldrei áður þekkst í heim
inum.
Allt er þetta gott og blessað,
ef fólkið er ánægt. En ofuriítill
hængur er á þessu samt. Þegar
fólk fyrst byrjar að skipa sjer í
skrúðgöngur, þá er það miskunn-
arlaust gagnvart öllum þeim,
sem vilja hliðra sjer hjá þátttöku.
Sá sem mótmælir, sá sem vogar
að hafa orð á, að hann sje á ann-
arri skoðun, hann hverfur. Það
er úti um hann. Það verður ekki
einu sinni reistur kross á leiði
hans.
En allt þetta er kallað lýðræði.
Hið einasta sanna Iýðræði, sem
til er.
' Með öðrum orðum, lýðræðið er
sVikið. Höfð eru svo herfileg
hausavíxl á hlutunum, að ekki er
einasta nauðsynlegi að um málið
sje talað. Hjer þr.rf gagngerðar
skýringar.
H.
Verkalýður Evrópulanda leit á
rússneska verkamenn á bylting-
artímunum með mikilli aðdáun
og samúð. Þetta vita allir. Rússn
Kaflar úr fyrirlestri, er hann flutti í
Stúdentafjelaginu í Oslo
eska þjóðin var sú fyrsta, sem
losaði sig fullkomlega undan
þrældómi gósseigenda og yfir-
stjetta. Sovjetsambandið var
fyrsta ríkið, þar sem verkamenn-
irnir sjálfir tóku völdin. Þegar
hægriblöðin víðsvegar um heim,
á næstu árum, töluðu með lítils-
virðingu um „Sovjetparadísina"
þá fjell sá áróður ekki í góða
jörð meðal fólks, sem hafði erfiða
og óholla vinnu, lítil laun, ljelegt
viðurværi og slæm húsakynni og
gat auk þess búist við að yfir
það dyndi atvinnuleysi með
köflum. I hugskoti þess fólks er
lifði við slík kjör, hlaut landið,
þar sem verkalýðurinn hafði
völdin, að vera sem paradís.
Það þurfti ekki að vera göllum
þjóðskipuiagsins að kenna þó
Rússarnir vrðu að leggja mikið
að sjer, þó þeir hefðu ljelegt við-
urværi, og jafnvel iiðu sult með
köflum, eða þó að þeir hefðu
ljelegra húsnæði en fólk í Vestur
Evrópu. Landið var í sárum eftir
styrjöld. Seinna skall á ógurleg-
ur uppskerubrestur. Þetta var á
þeim árum, þegar þjóðin þurfti
að bvggja upp nýjan iðnað, án
erlendra lána eða nokkurrar
hjálpar utan að. Og þegar þetta
var að komast í lag, þá byrjaði
önnur styrjöld. Nú þarf aftur að
vinna endurreisnarstarf.
Áður en beint er nokkurri gagn
rýni gegn Sovjetstjórninni verðá
menn að viðurkenna þetta allt
saman. Þeir hafa þar haft við
óhemju erfiðleika að etja. Jafn-
vel er hægt að hugsa sjer að erfið
leikarnir hafi verið óyfirstígan-
legir, verkefnin óleysanleg.
Oft er skrifað í blöð og bækur
um vinnugleði. Um það getum
við talað, sem skrifum í bækur
og blöð. Það er vinna, sem við
gerum af fúsum vilja og höfum
ánægju af. En við þá tilbreyt-
ingarlausu og leiðinlegu vinnu,
sem flest fólk verður að inna af
hendi getur gleðin verið blönd-
uð. Við sjáum líka þörfina fyrir
skemmtanir, kvikmyndir, viku-
blöð og útvarp eru miklu meiri
meðal þeirra, sem eyða deginum
við verk, þar sem ekki kemúr til
nein andleg vinna.
Og við sjáum að lítt þroskað
fólk vinnur ekki meira en nauð-
synlegt er, til þess að afla sjer
lífsviðurværis. Frjáls negri frá
Afríku vinnur ekki. Hann lætur
konur sínar annast erfiðið. Hann
liggur endilangur á bakinu og
tyggur betel eða hann situr, og
skrafar við nágranrana í þorp-
inu tímunum saman.
Það er ekki skemmtilegt að
vinna. Rússum finnst það ekki
heldur. Þeim finnst líka gaman
að liggja við ofninn og láta fara
vel um sig, að syngja og dansa
og drekka vodka. Þeim er það
ekkert hjartfólgið mál að koma
fimm ára áætlunum í fram-
kvæmd, komast framúr óætlun-
unum og vinna það verk á fjór-
um árum, sem ætlað var til fimm
ára. Þess vegna gera þeir það
ekki. Það getur verið að það sje
auðveldara'að leggja út í frelsis-
stríð með öllum þeim hörmung-
um og fórnum en það er að ganga
ár eftir ár að þreytandi endur-
reisnarstarfi. Það kann að vera
að stjórnarstörf Lenins hafi ver-
ið auðveldari- heldur en fýrir
•Stalin.
•h
Milli fjelagsbundinna verka-
manna í öllum löndum eru sterk
samúðarbönd. Verkamenn hafa
litið til Sovjetsambandsins,, sem
landsins, þar sem vonir þeirra
rættust, sem „sociahstiska fóstur-
jörð". Þeir hafa fylgt baráttu
hinna rússnesku stjettarbræðra
sinna fyrir hinu socialistiska
þjóðfjelagi sem væri það þeirra
eigin barátta. Arás á Sovjetsam-
Arnulf Överland.
bandið hefir í þeirra augum ver-
ið árás á þá sjálfa.
Samheldni og bræðralag er á
háu stigi meðal verkamanna.
Það eru eiginleikar sem verka-
lýðshreyfingin byggir á. Þó að
framfaravonirnar rættust ekki
strax í Sovjetsambandinu, þá
biðu menn, til þess að sjá hverju
fram yndi. Þó að flokksstjórnin
gripi til ráðstafana, sem virtust
vera nokkuð miskunarlausar, þá
litu verkamennirnir svo á, að
þær kynnu að vera nauðsynleg-
ar. Sameignarbúskapurinn í
Okraníu leiddi til almennra
skemmdarverka og uppreisnar.
Uppreisnin var barin niður með
harðri hendi, og kostaði óheyri-
legar fórnir. Það er ekki vitað
hve margir voru skotnir, hve
margir voru sveltir í hel eða
fluttir úr landi. Nefndar hafa ver
ið 2 miljónir, og nefndar hafa
verið hærri tölur. Það voru aðal-
lega burtfluttir eignabændur, sem
grófu Hvítahafsskurðinn. En
sameignarbúskapurinn. var samt
liður í hinni socialistisku fram-
vindu og honum var komið á og
Hvítahafsskurðurinn var graf-
inn. Enn litu verkamenn svo á,
að best væri að bíða, og sjá
hver endir þar á yrði.
★
Þaj: til sú spurning vaknaði:
Hvað á maður að bíða lengi?
Hvenær verður mælirinn fullur?
Skiftar skoðanir eru á því enn
í dag. Nú hefir aftur verið styrj-
öld. Nú þarf kannske að bíða aft-
ur mannsaldur til þess að hægt
sje að mynda sjer skoðun á social
ismanum í framkvæmd. Við get-
um ekki beðið svo lengi.
Sovjetsambandið hetfir mikil
áhrif á stjórnmál heimsifts í dag.
Tilvera okkar fer eftir þvi, hvað
við tekur í framtíðinni. Við er-
um nauðbeygðir til þess að taka
afstöðu með eða móti Sovjetveld
inu — og helst úður en það
gleypir okkur.
Ef við skoðum Sovjetsamband-
ið einsog fyrirmynd okkar, ef
við viljum fara sömu leið, brúka
sömu aðferðir, þá verðum við að
afla okkur þekkingar á því hvert
er stéfnt. Við getum ekki i dag
eða í framtíðinni markað r.tefnu
okkar eftir tilfinningum. trú og
von. Við getum ekki neitað okk-
ur um gagnrýni á þjóðfjelagi
því, sem við ef til vill eigum að
líkja eftir eða á stjórnarstefnu
þeirri, sem við ætlum að fvlgja.
Og ef gagnrýni okkar leiðir til
þess að við sjáum að aðferðirnar
eru ekki nothæfar og leiða held-
ur ekki að æskilegu marki, þá
verðum við að velja okkur aðrar
aðferðir, finna okkar eigin leið.
III.
Hvað mætir auga okkar er við
lítum í austurátt?
Járntjaldið. Ekki er það jeg,
sem hefi fundið það upp. Ekki
hef jeg heldur sjeð það með
eigin augum eða þreifað á því,
En hver sem hefir reynt að kom-
ast inn í Rússland, hefur rekið
sig á það. Og komist hann í gegn,
þá er það æfinlega í fylgd með
leiðsögumönnum sem sjá um að
hann fái ekki að sjá meira en
gott þykir. Hann er tekinn í um-
sjá umhyggjusamra fylgdar-
manna, en meðal þeirra er alltaf
einn eða annar úr leynilögregl-
unni.
I norskum blöðum sjer mað-
ur stundum frásagnir Rússlands-
fara, sem , sáu engann leynilög-
reglumann“. Hann lætur prenta
þetta með stærsta letri, til háð-
ungar þeim, sem halda að leyni-
lögregla sje til í Sovjetsamveld-
inu.
Það er enginn, segja þeir, sem
læddist á eftir okkur, með ein-
beittum svip og rannsakandi
augnaráði og hendina á skamm-
byssunni í jakkavasanum, gull-
snúru í kaskeiti og gildum, gull-
saumuðum bókstöfum: GPU.
Þetta er allt saman lygi. segja
þessir menn.
Slíkum menningarfulltrúum
getur heldur aldrei dottið í hug
að þeim hafi verið boðið til
Sovjetlandanna vegna þess að
þeir hafi skjallega sannað hina
óbrigðulu trúgirni sína. En það
eru ekki bara trúgjarnir menn,
sern komið hafa til Rússlands.
Yfirvöldin hafa ekki getað úti-
lokað blaðamenn með öllu. Með-
an á styrjöldinni stóð slapp Eng-
lendingurinn Paul Winterton
þangað. Hann var frjettamaður
í Moskva, innilokaður með öðr-
um amerískum og evrópiskum
stríðgfrjettariturum. Og hann
hefir frá ýmsu að segja.
★
Ómögulegt var að komast í
samband við almúgann í Rúss-
landi. Allir. voru hræddir við að
láta sjá sig með útlendingum, um
það kynni að verða gefin skýrsla.
Ekki kom til mála, að koma
til vígstöðvanna, þar sem barist
var. Við og við fengu blaða-
mennirnir að koma í hóp til víg-
valla sem yfirgefnir höfðu verið
fyrir vikum og mánuðum síðan.
Frjettirnar fengu þeir frá rússn-
esku blöðunum. En þegar þeir
kærðu yfir erfiðleikum sínum í
frjettaflutningi, þá fengu þeir
ónotasvar: Ekki var skilið yfir
hverju þeir væru að kvarta —
þeir hefðu þó vodka!
Segjum svo að Rússarnir hafi
verið hræddir við njósnir. Þetta
var á stríðstímum. En það hafði
ekki alltaf verið stríðstímar.
Gorki, vinur Stalins og trún-
aðarmaður, var vanur því að fara
til Suður-Italíu á vetrum, sjer
til heilsubótar. Síðustu árin, sem
hann lifði, var hann kyrrsettur.
Stalin var hræddur um, að hon-
um gæti dottið i hug að verða
þar um kyrrt. Og hver vissi,
nema hann færi' þá að segja frá
einu og öðru. Arið 1936 var hon-
um boðið á and-fasistiskan rit-
höfundafund í Frakklandi. Hann
fjekk ekki fararleyfi.
★
Það eru tvö blöð í Sovjetsam-
bandinu. Pravda og Izvestija.
Annað blaðið er fiokksblað, hitt
er stjórnarblað. Utlend blöð eru
bönnuð. Forystugreinarnar úr
þessum tveimur blöðum eru
prentaðaV í öllum blöðum fyrir
utan Moskvu um»allt land. Oll
frjettaskeyti til blaðanna koma
frá hinni opinberu frjettastofu,
Tass. Innlendar frjettir eru vissu
lega Kka í blöðunum, en frjetta-
skoðunin sjer um, hvað birt er.
Arthur Köestler hefir lýst því,
hvernig frjettaskoðunin vinnur,
en kommúnistarnir reyna að
koma í veg fyrir að honum sje
trúað.
I sliólunum, er komist hjá því
með öllu móti að kenna erlend
tungumál. Það má ekki eitra þjófí
arsálina.
★
Það er einn stjórnmálaflokkur
í Sovjetsamveldinu og í honum
eru um það bil 2% af þjóðinni.
Lenin dreymdi um hamingju-
sama framtíð, er fleiri flakkar,
hver með sín málgögn, gætu rætt
um stjórnmál sem á dagskrá
væru einsog þeim sýndist. For-
maður verkalýðssambandsins,
Tomski, ságði einu sinni, að í
einræðisriki væri að vísu hægt
að hugsa sjer tvo eða þrjá eða
fjóra flokka, þar sem einn flokk-
urinn rjeði, og hinir væru í fang-
elsi. Skömmu síðar hvarf Tomski.
— Skiljanlegt, eftir slíka ber-
sögli.
★
En allir hafa kosningarjett. 1
bók sinni nm Stalin, segir Boris
Souvariné frá kosningunum.
„12. desember 1937 fóru fram
kosningar til æðstaráðsins. í
hverju kjördæmi var einn fram-
bjóðandi, sem valinn var fyrir-
fram og útnefndur með lófataki
af kjörmönnum samkvæmt til-
nefningu flokksstjórnarinnar og
með eftirliti frá leynilögreglunni
GPU. Auðir seðlar voru taldir til
stuðnings hinum opinbera fram-
bjóðanda. Þátttaka í kosningun-
um var ákveðin með lögum og
var henni fylgt fram með fram-
vísun nafnskírteina og listum yf-
ir þá sem áttu kosningarjett. Að-
ur en kosningaundirbúningurinn
hófst hafði leynilögreglan sjeð
um að nokkrir 4>eir, sem kynnu
að verða frambjóðendur en ekki
þóttu æskilegir, væru látnir
hverfa. Á sömu leið fór með
nokkra þeirra, sem kosnir voru
eftir að haldinn hafði verið fyrsti
fundurinn í ráðinu, Stalin komst
svo að orði: „Aldrei hefir heim-
urinn sjeð þvílíkar kosningar sem
hafa verið eins í sannleika frjáls-
ar og lýðræðislegar. Aldrei. Sag-
an geymir ekkert dæmi þess að
slíkt hafi nokkurntíma átt sjer
stað.
Winterton segir frá umræðun-
um í æðsta ráði Sovjetríkjanna.
Þar hreyfir aidrei neinn andmæl-
um eða gagnrýni og allir greiða
jákvæði sitt. Nú hafa verið kosn-
ingar á ný. Um síðustu kosning-
arnar kemst danska blaðið Poli-
tiken þannig að orði þ. 10. febr.:
„Stalin vísaði leiðina fyrir kosn
ingar þessar er hann skýrði kjós-
endunum svo frá. „Þær kosning-
ar, sem nú standa fyrir dyrum,
eru ekki aðeins kosningar, fjelag
ar. Það er þjóðhátíðardagur, í
sannleika sagt. Vissulega hafa
aldrei farið fram eins frjálsar
kosningar i heiminum og nú.
Aidrei. Sagan geymir ekkert
dæmi þess að slíkt hafi nokkurn
tíma átt sjer stað“.
En hvað er þetta. Voru ekki í
sannleika sagt frjálsar kosningar
12. des. 1937: Eða svo var að
heyra á Stalin þá. Hann notaði
nákvæmlega sömu orð.
Með þessum einstæðu frjálsu
kosningum er ekki kosinn einn
einasti maðiir sem stendur utan
við hóp þeirra frambjóðenda,
sem stjórnin hafði útnefnt. Ekki
ein andstöðurödd. Og af þessu
eru Sovjetblöðin óendanlega
hreykin.
um
DAVID E. Lilienthal, formaður
atomorkunefndar Bandaríkj-
anna, hefur bent á það í ræðu,
að það virðist að mestu hafa
fárið framhjá almenningi,
hversu víðtæk not megi hafa af
atomorkunni. Sagði hann í þessu
sambandi, að menn yrðu að gora
sjer ljóst, að atomvísindin fjöll-
uðu ekki eínungis um smíði atom
vopna, heldur hefðu þau opháð
nýjan heim framfara og þekk-
ingar. . ;v;: