Morgunblaðið - 22.05.1948, Qupperneq 6

6
MORCUNBLAÐIÐ
Úíg.: H.f. Árvakur, Heykjavífc.
. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Bitsíjóri: yaltýr Stefáqsson (ábyrgSaras.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinssou.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanLands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbék.
Áðvörun Överlands
"m
EIN kærkomnasta heimsókn, sem Islendingar hafa fengið
á síðari árum er heimsókn norska skáldsins Arnulf över-
iands. Eru ástæður þess aðallega tvær. I fyrsta lagi sú að
hann er öndvegisskáld og rithöfundur ágætrar frændþjóðar
og í öðru lagi einn skeleggasti og glæsilegasti málsvari
irjálsrar hugsunar, lýðræðis og mannrjettinaa.
Boðskapur Arnulfs överlands, þrumuraust hans gegn kúg-
un og ranglæti, í hvaða mynd, sem það birtist honum, fær
margfalt gildi við vitneskjuna um líf hans sjálfs, reynslu
hans af fangabúðum einræðisins, snuðri pólitískrar lögreglu,
svikræði fimtu herdeildarinnar í hans eigin landi.
överland þekkir þetta allt af eígin reynslu. Hann komst
fljótlega í kynni við þýsku leynilögregluna, Gestapo fólkið,
eftir að Þjóðverjar höfðu hernumið land hans. Hann fjekk
að kynnast fangabúðum þeirra, bæði heima í Noregi og í
Þýskalandi. En bæði áður en að hann var sviftur frelsi sínu
og eftir það, hljómaði herhvöt ljóða hans til norsku þjóð-
arinnar, sem hlustaði á þau, lærði þau og gerði þau að
baráttusöngvum sínum í átökunum við böðla sína.
Þýðing þessarar baráttu Arnulfs Överlands og fleiri góð-
skálda Norðmanna fyrir andlegt líf og baráttukjark þjóðar
þeirra, verður seint fullmetin. *
En þegar þeir menn, sem biðu örlagastundar sinnar innan
luktra dyra og fangelsismúra nazismans og háðu þaðan
baráttu sína fyrir sínu eigin frelsi og þjóða sinna, hefja upp
raust sína nú til nýrrar sóknar gegn nýrri kúgun og for-
myrkvan andlegs lífs í heiminum, þá hlýtur hver einasti
írelsisunnandi maður að hlusta á boðskap þeirra.
Þess vegna hlusta Islendingar með athygli á orð Arnulfs
Överlands.
En hver voru orð hans?
, Kjami hins afburða snjalla erindis överlands i Austur-
bæjarbíó á fimmtudagskvöldið var þessi:
1 einræðisskipulaginu felst ógnun við friðinn. 1 Sovjet-
Rússlandi ríkir svartasta einræði. Reynslan síðan 1945
sannar að Rússar stefna að heimsyfirráðum. Þeir hafa brotið
undir sig hverja smáþjóðina á fætur annari.
En hvaða þjóð verður næst?
Þeir menn, sem gera sjer þess grein, hvað er að gerast,
horfast í augu við staðreyndirnar og styrjaldarvoðann, sem
leiðir af þessari stefnu Rússa, eru af kommúnistum kallað-
ir „stríðsæsingamenn". En „við, sem viljum forðast styrj-
öld“ sagði Arnulf överland, „sjáum að eina leiðin til þess
i bili er sú, að lýðræðisríkin búi sig til vamar, svo öfluglega,
að hinu austræna einveldi verði ókleift að leggja undir sig
eina og eina þjóð. Til þess að forðast styrjöld verða öll
lýðræðisríki í heiminum að taka saman höndum.“
överland benti einnig á það að til þess bæri brýna nauð-
syn fyrir Norðurlandaþjóðimar að efla varnir sínar gegn
árásum á lönd þeirra. Þessar þjóðir þyrftu ekki að fara í
neinar grafgötur um það, hvaða örlög biðu þeirra, ef þær
hefðu ekki opin augun fyrir þeirri hættu, sem að þeim
steðjaði. 1 þessu sambandi ræddi hann framkomu Rússa
gagnvart Finnum, sem þeir nú hefðu þrautkúgað.
överland kvað lýðræðisþjóðimar hafa fengið beiska
reynslu af hálfvelgjunni og skriffinnskunni í sambandi við
öryggismálin. Þær þörfnuðust þess fyrst og fremst að líta
raunsætt á þróun málanna. Með því væri hægt að koma
í veg fyrir styrjöld.
Þessi aðvömn Amulfs överlands og lýsing hans, sem um
skeið hallaðist að skoðunum kommúnista, er hin athyglis-
yerðasta. Grundvöllur hennar er reynsla manns, sem hefur
orðið fyrir miklum vonbrigðum, þeim vonbrigðum að stað-
reyna áþreifanlega hina kaldrifjuðu heimsveldisstefnu ein-
læðisstjórnarinnar í Krefnl og þá ógnun, sem stefna hennar
felur í sjer fyrir heimsfriðinn.
En þéss fléiri, sem öðlast skilning Arnulfs överlands á
Etjómpiálaþróun dagsins í dag og á morgun, þess meirí lík-
ur ery, til þess að þjóðimar geti notið lýðfrelsis og mann-
rjettinda í friði, -• ■ • '
Laugardagur 22. maí
194
víkar ihriiar:
ÚR DAGLEG.Á LÍFINU
Allt í happdrættunum.
ÞVOTTAVJELAR, bíla, í-
búðir, hrærivjelar, rafmagns-
eldavjelar og jafnvel heil og
hálf hús, allt er þetta boðið
í happdrættunum, sem við höld
um hierna árlega, mánaðarlega
og mikið ef ekki er, vikulega.
Maður - gengur varla svo Aust
urstræti á eiida, að einhver
strákurinn hampi ekki fram-
an í mann happdrættismiðum,
og ekki er nú að tala um það,
að betta sje ekki allt gert í
ágóðaskyni fyrir stórþarfar
stofnanir. Happdrættin okkar
eru orðin svo mörg, að segja
má að almenningur sje hætt-
ur að f.ylgjast með því hvenær
dregið er i þeim — hann kaup
ir bara miðana, lætur þá nið-
ur í skúffu og gleymir þeim.
•
Stundum vinnur
enginn.
ÞAÐ MÁ eflaust deila um
það. hvaða happdrætti hafi
rjett á sjer og hver ekki. Eng-
inn vafi er á því, að sam-
tök eins og Samband ísl.
berklasjúklinga eiga það fylli-
lega skilið, að menn kaupi
hapDdrættismiða þeirra, en
hættan er bara sú, að happ-
drætti þarfa-fyrirtækjanna
kafni innan um öll hin, sem
íeneið hafa leyfi til að láta
fólk keppa um þvottavjel, bíl
eða íbúð. Svo er heldur eng-
inn vafi á því. að happdrætt-
in eru að verða hálf óvinsæl,
og þá ekki síst vegna þess, að
í sumum þeirra hefur alls eng
•inn unnið. Þetta er óviðkunn-
anlegt og það er von að fólk
sje óánægt.
Merkur rithöfundur.
MENN, SEM hlustuðu á Arn
ulf Överland í fyrradag og í
gær, segja, að það sje einsdæmi
að fyrirlesara sje eins vel tek-
ið og þessu stórmerka skáldi.
Hvað eftir ahnað varð lófatak- |
ið svo ákaft, að fyrirlesarinn
þurfti að nema staðar. Það var
tvennt sem olli þessu: skýr
og hispurslaus frásögn og frá-
mun;Iega skemtilegur flutn-
ingur. Arnulf Överland hefur
getið sjer heimsfrægð fyrir bar
áttu sína fyrir frelsi og mann-
rjettindum. Við íslendingar
megum vera hreyknir af bví,
að skáldíð skvldi sækja okkur
heim
•
Söng?r>pnt á Norð-
urlöndum.
DAGLEGA LÍFINU hefur
borist brjef, bar sem skýrt er
frá bandarískum blaðaum-
mæJym um Árna Kristjánsson
píanóleikara. Ummælin birt-
ust fvrst í New York Times,
en Heimskringla hefur tekið
þau upp -.11. febrúar síðastl.
Hjer er orðrjett frásögn blaðs-
ins:
,.í blaðinu New York Times
stóð í s. 1. viku grein eft.ir
Todd Duncan (bektan amerisk
an söngvara) um ferð hans ný
lega til Norðurlanda, en hann
var bsr að halda hliómleika.
Leist honum vfiiieitt vel á
söngment á Norðurlöndum. —
Hapv hitti bar einn Islending
og fer um það þessum orðum.
«
Þor og þróttur.
EINI PÍANISTINN, sem jeg
hlustaði á í Stokkhólmi, . var
Islendingurinn Árni Kristjáns
son. Hann spiJaði með meiri
eldi en nafnið á landi hans vek
ur í hug manns. Spil hans var
svo tilkomumikið, bæði sak-
ir valds hans á list og með-
fædds norræns þors og þrótt-
ar, að hróður hans mun brátt
berast langt út fyrir heima-
hagana, Reykjavík, þar sem
hann er kennari við æðri
hlj ómlistarskóla11.
Hjer mun átt við hljómleik
þann, sem Árni Kristjánsson
hjelt í Stokkhólmi 6. október
1947. —
9
Kippum Tjörninni í
lag. —
ÞEIR ERU orðnir æði marg
ir, sem nú leggja leið sína nið-
ur að Tjörn, til þess að skoða
íuglalífið þar. Andrúmsloftið
er líka svo hressandi vio Tjörn
ina — það er vítt til veggja
þarpa og þægilegt, því göturn
ar eru breiðar og hreinar. Þó
gremst mörgum þáð, að enn
skuli ekki vera búið að ganga
þannig frá Tjörninni, að sæmi-
legt megi kallast. Bakkar henn
ar eru til dæmis ennþá í hálf-
gerðu leiðindaástandi og steina
hrúgurnar við brúna eru bún-
ar að liggja þar allt of lengi.
Tjörnin er einhver skemtileg-
asti griðastaður Rey.kvíkinga
og enginn efi er á því, að öll-
um borgarbúum þætti vænt um
það. ef henni yrði kippt í lag
sem allra fyrst.
Mundu hernema
IsJand.
BANDARÍSKA vikublaðið
Life birti nýlega langa grein
um bað, hvað ske mundi, ef
til sfyrjaldar kæmi á næst-
unni. Eins og að líkum læt-
ur, kemur Island þarna við
sögu, en um hlutskipti þess í
styriöldinni segir blaðið með-
al annars:
-— Rússneskar fallhlífasveit
ir gætu og mundu að öllum
líkindum hernema ísland, en
það má auðveldlega gera frá
Noregi. Enda þótt rússneskur
her á íslandi mundi ver'ða að
glíma við birgða- og varnar-
vandamál, gæti hann þegar
í stoð hafið sprengjuárásir á
stórborgir okkar (Bandaríkja-
i manna) á austurströndinni.
MEÐAL ANNARA ORÐA .
• « t
Fomleifasafn Palesíínu
Frjettaritari Reuters í
Jerúsalem skrifar eftir-
farandi.
SKIPAÐ MUN verða tólf
manna alþjóðaráð, til þess að
hafa yfirumsjón með Forn-
leifasafni Palestínu í Jerúsal-
em nú eftir að Bretar hafa
látið af umboðsstjórninni þar.
Sir Allan Cunningham lagði
mikla áherslu á það „að Forn-
leifasafni Palestínu yrði stjórn-
að af fornleifafræðingum og
öðrum, með svipaða mentun“,
og kvað hann það hagsmuna-
mál Palestínubúa og fornleifa-
fræðinnar yfirleitt, að safnið
kæmíst í góðar hendur.
• •
SAFNIÐ GJÖF FRÁ
ROCKEFELLER
Safnhúsið var reist árið 1927
fyrir. fje, er John D. Rocke-
feller Jr., frá New York, gaf.
Var ,svo fyrirmælt í gjafabrjef
inu. að safnið skyldi ná yfir
alla sögu „fortíðar mannsins".
Rockefeller gaf öll landsvæði
sem þurfti undir byggingar
safnsins, allar byggingar, og
álla þá murii, sem í bygging-
unumeru.
Erfitt er að meta safn þetta
til fiáf-, því að í því eru marg-
iE V,ómetanlegir“, gamlir mun
ir — en áætlað hefir verið að
það muni a. m. k. 10,000,000
punda virði.
• a
VIÐURKENNT í
PALESTlNU
Stofnun ráðs þessa, sem á að
hafa yfirumsjón með Forn-
leifasafni Palestínu, hefir ver-
ið viðurkend þar í landi og
í Palestíne Gazette frá 22. apríl
er skýrt frá, hvernig störfum
þess skuli háttað, hvernig ráð
stafað skuli gjöfum, er safn-
inu berast og hve mikinn rjett
aðrar svipaðar stofnanir hafi
til þess að fá lánaða muni hjá
safninu.
Ráðið mun skipa mann er ber
ábyryð á allri stjórn safnsins
og hefir á hendi umsjón með
því. Hann mun einnig verða
ritari ráðsins.
• •
FULLTRÚARNIR
í ráðinu skulu eiga sæti eft-
irfaranai menn: Tveir fulltrú-
ar, skipaðir af landsstjóra
Breta í Palestínu, tveir full-
trúar er stjórnir Egyptalands,
Sýrlands, Libanon, írak og
Transjordaníu koma sjer sam-
an um og skulu þeir báðir verá
fórnleyfafræðingar að ment-
un. Þá skulu eftirtaldar stofn
anir eiga eihn fulltrúa í ráð-
inu: British Academy og Brit-
ish Museum í Bretlandi, Aca-
demie des Inscriptions et Bell
es-Lettres og Commission des
Feuilles du Minister des Affair
es Etrangeres í Frakklandi og
tvö fornleifasöfn í Bandaríkj-
unum. Auk þess verður einn
fulltrúi frá Háskóla Gyðinga
og einn frá Konunglega bók-
menta- og listasafninu í Sví-
þjóð. t t ^
Nemendaiénleikar
Tónlisfarskólans
HINIR árlegu nemendatónleik-
ar Tónlistarskólans byrja í dag
klukkan 3 í Trípóli. Verða tón-
leikarnir alls fjórir og mjög
fjölbreyttir að vanda. Koma þar
fram nemendur á ýmsum aldri
og leika á margar tegundir
hljóðfæra.
Nemendatónleikar Tónlistar-
skólans hafa jafnan vakið mikla
athygli og verið vel sóttir, enda
er aðgangur ódýr, aðeins fimm
krónur. Er fróðlegt að fylgjast
með nemendunum frá ári til
árs, þroska þeirra og kunnáttu.
Aðrir tónleikarnir fara svo
fram í Trípólí á morgun kl. 3,
en tveir hinir síðustu laugardag
29. og sunnudaginn 30. maí.