Morgunblaðið - 19.06.1948, Page 2

MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 19. júní 194S.\
\ 2
bindist
snxntilkiiiii um iegrun
ISæða Gunnars Thorodd-
s©n borgarstfóra 17. júní
Rcykvíkingar’
Þai fornar súlur flutu á land
við fjarðasund og eyjaband,
þeir reistu Reykjavík.
Á þjóðminníngardaginn 1897
orlcti Einar Benediktsson ljóð
um Reykjavík. er hófst á þessa
lunci — Og enn mælti hann:
En bó við Flóann bygðist borg
pieð breiða vegi og fögur torg
og gnægð af öllum auð.
ef þjóðin gleymdi sjálfri sjer
og svip þeirn týndi, er hún ber,
ei hetra' að vanta brauð.
Á þjóðhátíðarcfegi íslendinga
bei ekki aðeins að minnast lýð-
veldisstofnunar, fornraf baráttu
og sigta. Daginn skal helga
-frarntíð og umbótum. Tvö merk
spoi voru stigin, þegar stofnað
'vai til lýðveldis fyrir fjórum
•ár’.r m. Alþir.gi íslendinga ákvað
að reisa byggingu fyrir Þjóð-
minjasafn, sem um langan ald-
ui skal varðveita þjóðlega
minjagripi íslenskrar þjóðar. —
Landgræðslusjóður var stofh-
'aðu.r til þess að græða landið,
_þelta land, sem fyrr .var viði
vaxið milli fjalls og fjöru.
Mai.gt má betur fara.
. Þégar við Reykvíkingar lít-
um á verkefnin framundan.
kemur margt í hug. sem ógert
er og betur má fara. Reykjavík
er a > vísu gömul bygð, fyrsta
lcyidnámsbygð En hún er ung
seni horg. kornung. Á tæpum
50 árum hefur íbúum hennar
f jölgað úr 5800 manns í 54 þús..
þ. e nær tífaldast, méðan lands
mörmum hefur fjölgað úr 76
þúsund í 130 þúsund. eða tæp-
lego tvöfaldast.
Á þessu tímabili hefur um
margt unnist á til aukinnar
menningar og hagsældar. Borg-
anirnir hafa sýnt mikinn mann-
dðm og framtak í útvegi og iðn-
pðí, viðskiftum og samgöngum.
búnaði og byggingum. Bæjar-
voJclin hafa revnt að gegna sínu
hlutverki eins og tækni og fjár-
ha'gur hafa leyft.
Eítt er það efni, sem jeg
vildi vekja máls á í kvöld. Það
ei fegrun bæjarins. Borgin
sthndur á fallegum stað. Útsýn-
ið ör glæsilegt. Innsigling fögur.
SriljL'lag af himneskum upp-
rujia. En innanbæjar er mörgu
ábóíavant.
Að vísu er skipulag og útlit
búr.a 1 nýjum bæjarhverfum til
só’na, og við fjölda húsa fagrir
tij-ágarðar og blómabeð.
E)i til þess að bærinn okkar
verði fagur og hreinn þarf sam-
tök allra bæjarbúa. Þar verðá
allú að leggjast á eitt, allir að
lcyicgja hönd á plóginn. allir að
öðíast eldlegan áhuga fyrir
fegrun bæiarins. Og hvað er
»ð, sem v’ð þurfum að gjöra?
Auka trjárækt og blómarækt
h.'iiiaa við húsin, laga lóðir og
lendur, og þsr sem unnt er,
f;k.i](a börnunum skilj’rði til
leika.
Prýða húsin, mála þau eða
múrhúða. ÓmálUð og óhúðuð
hú;. eru bæjariýti.
Gæta þrifnaðar og hreinlætis
uuiJiverfis húsin.
Víj þurfum einfaldar oá
snotrar girðingar um lóðir,
fánastengur við sem flest hús.
Við þurfum að fjölga opnum
svæðum og skrúðgörðum og
prýða þá með höggmyndum,
gosbrunnum og öðrum fegurð-
arauka.
Og ekki síst þurfum við að
útrýma skemdarhneigðinni. Ef
löngun unglinganna til að eyði-
leggia gróður og mannvirki er
útrás fyrir starfslöngun, þurf-
um við að útvega unglingunum
betri verkefni.
En þessum umbótum verður
ekki hrundið í framkvæmd
nema með skipulögðum samtök
um fólksins. Engin bæjarstjórn,
enginn borgarstjóri getur áork-
að þessu, nema almenningur
taki þátt í þv: með áhuga og
lifandi starfi.
Memiingarsamtök.
Að undanförnu hafa nokkr-
ir menn rætt um stofnun slíkra
almenningssamtaka til að fegra
bæinn. I dag stofnuðu 24 kon-
ur og karlmenn fjelag, sem
vinna skal að þeim tilgangi, er
hjer greinir:
1) að hafa forustu um sköp-
un almeningsáhuga fyrir útliti
bæjarins, skipulagi og hollustu
háttum.
2) að stuðJa að hverskonar
viðleitni til fegrunar bæjarins,
t. d. með því að vékja áhuga
bæjarbúa fyrir því, að hirða
og prýða hús sín og umhverfi
þeirra, og ennfremur að vinna
að því, að komið verði upp
skrúðgörðum og listaverkum á
almannafæri.
3) að koma almenningi til að
vanda umgengni sína og fá hann
til liðs við sig um útrýmingu
hverskonar skemdarhneigðar
gagnvart mannvirkjum og trjá-
gróðri.
4) að beita sjer gegn hverj-
um þeim ráðstöfunum af hálfu
einstaklinga og yfirvalda, sem
miða bænum til óprýði og ófarn
aðar.
Þessi stefnuskrá fjelagsins
var einróma samþykt, bráða-
birgðastjórn kosin til að semja
lög fjelagsins og undirbúa fram
haldsstofnfund. Það er eindreg-
in ósk allra, er að þessari fje-
lagsstofnun standa, að bæjar-
búar, ungir sem gamlir, bregð-
ist vel við og gerist virkir fje-
lagsmenn. Árgjald verður lágt,
og hugmyndin er að stofna sjer-
staka Unglingadeild í fjelaginu,
en æskan er framtíðarvon fje-
lagsins.
Á þessum þjóðhátíðardegi er
mál mitt þetta:
Reykvíkingar! Bindist sam-
tökum um fegrun borgarinnar.
Gerið hinn nýja fjelagsskap að
fjelagi allrar alþýðu manna í
Reykjavík til myndarlegra
átaka um að prýða borgina.
Þá er víst, að Reykvíkingar
munu ekki týna sjálfum sjer,
heldur finna sjálfa sig í fegurð
borgarinnar og ást til hennar.
SJANGHAJ — Kínverski dollar-
inn hefur enn lækkað mikið í
verði og er 2,000,000 kínverskir
dollarar nú taldir jafngildi eins
bandaríkjadollara.
Rúmlega 10 þus.
manns í Regiunni
EMBÆTTISMEÚN stórstúk-
unnar hafa að vanda lagt ýtar-
legar skýrslur fyrir stórstúku-
þingið. Samkvæmt þeim eru nú
45 undirstúkur starfandi í land
inu og hafa þær samtals lið-
lega 5 þúsund fjelagsmenn.
Barnastúkur eru 54 og fjelagar
þeirra, sem ekki eru í undir-
stúkum líka, eru 5500. Góð-
templarareglan telur því alls
10600 fjelaga eldri og yngri á
Islandi.
Hreinar eignir Reglunnar eru
nú virtar á h u. b. 3 milljónir
króna. Þar af tr um helmingur
húseignir, en sjóðir og verðbrjef
liðlega 1 milljón.
I skýrslu stórgæslumanns lög
gjafarstarfs segir svo um á-
fengissöluna síðastliðin ár:
,,Árið 1947 nam brúttósala
Áfengisverslunarinnar 57.947.-
949,00 krónum, það er 10.720,-
928,00 kr. meira en í fyrra. Méð |
fylgjandi tölur sýna jafna og sí-
hækkandi sölu.upphæð á áfengi:
1944 ........ kr. 36.770.158,00
1945 .......... — 40.152.282,00 ,
1946 ...........— 47.227.021,00 j
1947 .......... — 57.947.909,00 1
Söluupphæð í krónum á j
mann var talin 1946 ca. kr.
363,00, en eftir sama reikningi
fyrir árið 1947 ca. kr. 372,00.
Deildi maður að gamni sínu þess
ari söluupphæð á t. d. fimm
manna heimili, kæmi 1860,00
kr. söluskattur á hvert á ári.
Áfengisveltan er mikil og hættu
leg þjóðinni.
Áfengismagnið á mann var
talið síðastliðin ár:
1944 ................ 1.574 lítr.
1945 ................ 1.646 —
1946 ................ 2.000 —
1947 ................ 2.461 —'
Að sjálfsögðu má bæta við
þessar tölur því áfengi, sem til
landsins er flutt, eins og menn
áætla það, sem kemur með skip
um og flugförum, án þess að
það verði talið smyglað".
17. júní hátíðaháid f
Keflavík
Keflavík, föstudag.
17. JÚNÍ hátíðahöldin í Kefla
vík hófust kl. 1,15 með því að
fólk safnaðist saman við fána-
stöngina á skr úðgarðssvæðinu.
Þar flutti Valtýr Guðjónsson,
forstjóri, ræðu fyrir minni dags
ins. Þá komu skátar í skrúð-
fylkingu með /fánann og var
hann hafinn að hún kl. 2. Á und
an söng kirkjukórinn undir
stjórn Friðriks Þorsteinssonar
„ísland ögrum skorið“ og þjóð-
sönginn á eftir.
Fánastöngin er minnisvarði
um 17. júní 1944, og er fáni
dagsins dreginn þar að hún á
þjóðhátíðardaginn hvert ár. Þá
fór fram guðsþjónusta, sem
sjera Valdimar Eylands flutti.
Að henni lokinni las Kristinn
Pjetursson úr hátíðaljóðum
Huldu og kórinn söng ættjarð-
arljóð. Á íþróttavellinum fór
fram knattspyrnuleikur milli
Víkings úr Reykjavík og Ung-
mennafjelags Keflavíkur, sem
lau.k með sigri Keflvíkinga, 2:1.
Að loknum kappleiknum var
dansað úti, en um kvöldið voru
skemmtanir í samkomuhúsun-
um og dansleikir. Veður var
hið besta og fór öll hátíðin vel
og virðulega fram.
Undirbúningsnefnd þjóðhá-
tíðarinnar er skipuð einum full-
trúa frá hverju fjelagi í Kefl^-
vík. Formaður nefndarinnar er
Helgi S. Jónsson.
I Njarðvíkum var þjóðhátíð-
arinnar minnst með inniskemmt
un og dansleik. — Helgi.
LJÓSM. MEJL: ÓL. K. MAGNÚSSQN.
Anna Borg mælti fram ávarn fjallkonunnar af svölum Alþinsis*
hússins 17. júní.
Ávarp Fjallkonunnar
17. júní 1948
—
, i
Ó, unga þjáð míns draums, kom frjáis á fund
þíns fagra dags, cr rís úr bláum unnum
með gullna jökla, glóbjört elfarsund
og giaðan söng í þúsund lágum runnum.
Svo yndislega vorio vítjar þin.
Samt veistu, að hvert þess blóm, sem fegurst skín,
er vaxið unn af ástúð, harmi og tárum
þfcis eigin fóiks á þúsund löngum árum.
. í
Ó, fólk míns lands, hvað flyt jeg þjer að gjöf? j
Jeg flyt þjer vorsins óróleik í blóðið,
þann konungsdraum, er stiklar stjörnuhöf,
þann stolta grnn, sem yrkir dýrsta Ijóðið.
En lát þá heldur ekkert ögra þjer
til andstöðu við það, sem helgast er:
Þá manndómslund, er frjálsum huga fagnar
en flærð og hatur knýr til gleymsku og þagnar.
7 ■ ]
j
Svo ver, mín þjóð, til vorsins fylgdar kvödd.
Svo vígist þjer hinn ungi júnídagur,
er maelir tii þín íslands innstu rödd
og öllum sumrum rís jafn hjartans fagur.
Og vit, að aðeins vorsins hjartalag
fær vænst að eignast svona bjartan dag.
Ó, lát hann vaka vfir ættjörð þinni.
Geym ástúð hans og tign í svip og minni.
TO.MAS GUÐMUNDSSON. j