Morgunblaðið - 09.09.1948, Blaðsíða 6

Fimmtudagur 9. sept. 1948,
f 6
MORGUNBLAÐIÐ
HEKLLLOFT EÐA BEMS
DR. ÁSKELL LÖVE jurtaerfða
fræðingur greip tækifærið, þeg
ar Hekla tók að gjósa á síðast-
liðnu ári, til þess að athuga
hvort nokkur sá hlutur gerðist
nærri Heklugígum, sem haft
gæti djúptæk áhrif á plöntu-
fræ. Hann fór einu sinni upp
að hraungígnum svonefnda í
þessu augnamiði, en fól annars
öðrum flutning fræanna til og
frá Heklu.
Upp af fræunum spruttu síð
ar plöntur í garði hans, ýmis-
lega ^anskapaðar.
Snemma í sumar flutti Ás-
kell erindi í Náttúrufræðifje-
laginu um tilraunir sínar,
seinna 'annað erindi á móti
erfðafræðinga í Svíþjóð og loks
hið þrioja í íslenska útvarpið nú
fyrir skömmu. Það erindi var
svipað fyrra íslenslca erindinu,
en um er'ndið, sem hann flutti
í Svíþjóð er mjer ekki kunn-
ugt-
Áskell telur sig hafa komist
að markverðum erfða- og þró-
unarfræðilegum niðurstöðum.
En i erindum sínum var hann
ekki aðeins ai> ræða þessar nið-
urstöður, heldur virtist honum
sjerstakt kapp mál að benda á
það, að aðrir rnenn, sem störf-
Nokkur orð til dr. Áskels Löve
Hann staðfesti það, sem Ás-
kell hefði getað vitað, ef hann
hefði leitað samstarfs við eðlis-
fræðing, að geislaverkanirnai
væru ekki einn milljónasti
hluti af því, sem þær hefðu
þurft að vera til þess að geta
heft umræddar verkanir á fræ
in.
Þessu lýsti Þorbjörn yfir á
Náttúrufræðifjelags fundinum,
og er það óviefengjanlegt.
Tilraunir Áskels höfðu því
ekki, eins og hann hjelt, leitt í
ljós mjög sterkar geislavprkan-
ir við Heklu, er kæmu flatt upp
á grunlausa jarðfræðinga. En
skýringartilraun hans og stað-
hæfingar höfðu flett ofan af
vanþekkingu hans á eðli geisla
viikra efna, og verð jeg að
segja að það er alvarlegt áfall
fyrir mann, sem fæst við rann
sókn á stökkbreytingum, jafn
þýðingarmikil og geislavirk
efni eru fyrir þær-
ög þessi árekstur við: eðlis-
fræði hafði áhrif á hann. f
útvarpserindi sinu sleppti hann
uðu við Heklu að allt öðrum hugmyndinni um geilsavirku
viðfangsefnum í-.efðu vanrækt efnin v'ð Heklu og sá heldur
starf sitt, og að rf þeim sökum enga ástæðu til að ásaka eðlis-
hefðu rannsóknir hans ekki get íræðinga fyrir vanrækslu.
að orðið eins fullkomnar og1 En hvað gat þá valdið stökk-
hann hefði kosið. Ýms óhjá- (hreytingunum? Það hlutu að
kvæmileg vafaatriði væru enn‘vera einhverjar eitraðar loft-
í niðurstöðum huns af þessari tegundir. Því miður sá Áskell
ástæðu og yrði s vo að vera til sjer ekki fært að henda á neina
næsta Heklugoss, en þá yrði ákveðna lofttegund, sem þessu
að gera ráð fyrir, að jarðfræð- hefði valdið. En það var ekki
ingar, eðlis- og eínafræðingar, hans sök, heldur efnafræðing-
hættu fyrir vanrækslu þeirra anna. Þeir höfðu nefnilega,
En þaiinig horfir málið ekki stæða til að gruna þá góðkunnu
við frá hans sjónarmiði. Hann menn um græsku En bað eru
hirðir ekkert um þetta líffræði-! ekki næg rök í svona máli.
lega viðfangsefni, heldur segir Læknir gæti fellt úrskurð um
f.am sök á hendur efnafræð- j sjúkdóm eftir lýsingu sjera
ir.gum: 'Þeir hafa látið undir
höfuð leggjast að efnagreina
1 'því sambandi gæti hann
átt von á spurningum sem þess
ari, svo eitthvað sje nefnt, sem
ekki-erfðafræðingi dettur í hug:
Ef lofttegundir við Heklu
geta valdið stökkbreytingum,
því 'þá ekki eins hensínstybba?
I henni eru ýmsar sörnu loft-
tegundir og í eldfjallalofti og
Hekluloktið og hvað sem líður
líkum fjnár því, að það sje svip
að venjúlegu eldfjallaiofti þá
hlýtur þessi vanræksla að tefja
erfðafræðilegu rannsóknirnar
til næsta Heklugoss.
En nú veit Áskell að til er
loft, sem safnað var við Pleklu-
gíg-
Steinþór heitinn Sigurðsson
hafði það verk á hendi ásamt
efnafræðingum frá Atvinnu-
deild háskólans.
Það hefur valdið mjer og
öðrum vonbrigðum, að Atvinnu
deildin gekk ekki ctrax að rann
sókn sýnishornanna, en því
ollu erfiðleikar á að fá til lands
þau tæki sem til þurfti.
ms
Bjarna og biskupsins. tJrskurð- sumt hættulegt lifinu að auk.
urinn gæti verið rjettur, en að ( Bensínstybba í bíl Iieur drepið
nauðsynjalausu notar enginn meml; en,það hefur Hekluloft
læknir slíka milliliði milli sín gert
0B sjúkHn'gs.^ | Þettá á Askell eftir að rann-
Og allra síst eru það nokkur. saka vegna þe.ss hve fræin voru
vinnubrögð hjá vísindamanni ^ eftirlitslaus af hans hálfu. Gæfi
að biðja Pjetur og Pál að gera j sú rannsókn jákvæða niður-
þá hluti, sern hann samkvæmt stiiðu mundi kenning hans geta
hlutarins eðli á að gera sjáJfur. | breytst þannig, að í stað eld-
En hvhða nafn er hægt að fjalla hefði bensinstybba forn-
hafa yfir umkvörtun Áskels í. aldarinnar haft afdrifarík áhrif
útvarpinu yfir því, að menn á þróun lífsins á jörðinid.
sem voru að sinna allt öðrum j Þessa kenningu ætti að vera
rannsóknum, hafi ekki sýnt hægt að grundvalla án þess að
rannsóknum hahs nægan á
huga, veit jeg varla.
■bíða eftir næsta Lleklugosi. Og
húh hefur þann kost, frá al-
Hitt veit jeg, að til min leit
mennt visindalegu sjónarmiði,
aði hann aldrei um neitt og jeg1 að erfðafræðingar gætu sann-
get ekki láð öðrum, sem kynnst j prófað hana, hver á sinni til-
hafa allri þessari furðulegu raunastofu, en þyrftu ekki að
Fráfall Steinþórs verður líka að erfðafræðitilraun Áskels þótt
telja orsök á drætti á ’því að þeir ljetu hann ekki nota sig
senda sýnishornin til annars beinlinis sem tilraunadýr.
er störfuðu viö rannsókn á síð-
asta gosi.
Þeir
; eftir því sem hann fræddi lands
lýð um, vanrækt að efnagreina
Hekluloftið. Þannig voru sífeld
Það mun verða tabo hverjum ar hindranir í vegi hans vegna
manni vorkunnamyd að sitja vanrætsju annara.
ekki þegjandi nndir slíkum, j,;n um þessa eiturgaskenn-
dómi, ef hann veit hann rang- ingu Askels er svipaða sögu að
an, og þar sem jcg gei tekið segja 0g um kenningu hans um
ásakanir Áskels tii mýn eins geislavirku efnin, nema l^að
og hver annar i iiópi okkar, j,ann rjikst hjer á jarðfræði og
,,Heklumanna“, vil jeg gera efnafræði í stað eðlisfræði.
nokkrar athugasemdir við þær. ^ j3e,[a er nefnilega ekki í fyrsta
I erindi sínu i uulúrufræði-j smn [ sögu vísindanna að eld-
fjelaginu taldi Afkeii, uð geisla_£jajj gý^ ega jarðfræðingar
virk (radioaktif) euh u:u ein,]((,mast j kynni við eidleðju.
megin orsök i rvverðustu | Menn hafa talsvert glöggar hug
breytinganna (stökkbrcvtinga) myn(jir unl þag hvaða loftteg-
sem hann taldj fræ sín hafa oið unchr homi til greina óg má
ið fyrir. Það væri fyrst og fremst 3j^ þag j almennum jarðfræði
slíkir geislar, sem gætu valdið kermsJubókum.
þesskonar breytingum, og aðrj En j stað þess að leitá sam_
ar orsakir við Heklu værij vinnu við aðra um slík atriði,
lítt hugsandi. ! sem ekki heyrðu til fræðigrein
Tilraunir sinar hefðu því }lans, hóf Áskell árás á efna-
leitt í ljós mjög sterkar geilsa frmðinga 0g jarðfræðinga fyrir
verkanir. En því miður hefðu
eðlisfræðingar vanrækt að,
mæla geislamagnið um sama
leyti og hann gerði tilraunirn
ar, og því væri engan saman-
brrð hægt að gera
Það sem Áskell vissi ekki, er
Iiann flutti þetta erindi, var
það, að eðlisfræðingar geta með
reikningi farið mjög na'rri um
styrkleika geislaverkananna
við Heklugíg, án nokkurra mæl
irga, og Áskell sá þvi ekki fyr
ir þá klípu sem hann komst i.
En hjer við bættist það, að
Þorbjörn Sigurgeirsson eðlis-
fræðingur mældi nákværnlega
geislaverkanir við Heklugiginn
nokkru eftir aðaltilrauair Ás-
kels.
varð Áskeli þó
venrækslu.
Að lokum
Ijóst að í þessu atriði gat hann
stuöst við þekkingu frá. eldri
rar.nsóknum og í útvarpserindi
sínu nefndi hanri þær löftteg-
undir sem helst kæmu til
greina.
Þar með mætti halda, að
hann væri sáttur að kalla við
jarðfræði og efnaffteði. Það
sem hr.nn ætti eftir ógert væri
aðeins að sýna fram á, að þess
ar sjerstöku lofttegundir, sem
til greir.a koma, geti valdið stökk
breytingunum. Það virðist vera
algerlega líffræðilegt viðfangs-
eíni, sem honum beri að leysa,
er. ekki ; ö sakast við aðra um
að þeir hafi látið ógert-
lands.En til þess þarf alveg sjer
stakt hugarfar, sem á ekkert
skylt við vísindalega gagnrýni
að gera úr þessu opinbera á-
kæru um vanrækslu. Nú
standa vonir til að loftið verði
rannsakað mjög bráðlega. En
eru þá vandræði Áskels leyst?
Ekki er svo að skilja á honum,
hann hefur þegar lýst því yfir
að óafsakanleg vanræksía hljóti
að halda erfðafræðinni í óvissu
um stórmerkilegt þróunarfræði
legt atriði fram til næsta Heklu
goss. En á hendur hverjum get
ur hann þá búið sök þegar efna
fræðingar eru frátaldir? Ekki
vænti jeg, að hann geti ásakað
sjálfan sig um neina van-
rækslu? Hefði hann t. d. ekki
getað losnað við efann um áhrif
lofttegunda á fræin, ef sum
glösin, sem fræin voru höfð í,
hefðu verið loftþjett lokuð, en
önnur opin? Þetta virðist ofur
einfalt ráð, en á fundinum í
Náttúrufræðifjelaginu játaði
Áskell, að út í þetta hefði hann
ekki hugsað. Ekkert glasanna
var loftþjett lokað.
En það er fleira sem Áskell
gæti nagað^ig í handarbökin
fyrir, ef honum þætti ekki nær-
ta'kara að kenna öðrum um mis
tök sín.
Og einnig það er svo aug-
ljóst, að jáfnvel menn, sem
enga sjerþekkingu hafa á erfða-
fræði reka arigun i það.
Við hverskonar visindalegar
tilraunir er það grunlvallar-
skilyrði, að rannsóknamaður-
inn sjálfur hafi fullt eftirlit
með þeim, ffá því fyrsta til
þess síðasta. Að öðrum kosti
geta óvænt atvik farið fram
hjá honum og haft áhrif á til-
raunina.
Áskell fór sjálfur einu sinni
upp að Heklugíg og dvaldi þar
í kluklcustund, að mjer skilst-
Þau fræ sem hann skildi þá
eftir voru sótt af öðrum og þau
fræ, sem hann síðar rannsak-
aði, voru flutt fram og til baka
af öðrum, mönnum, sem enga
sjerþekkingu hafa á erfðafræði.
Mjer vitanlega er engin á-
Jeg hefi bent á, að fræin
voru ekki undir eftirliti Ás-
kels þegar mest á reið. Eitt af
því, sem hann á eftir að gera,
er að sannfæra fræðimenn um,
að sú vanræksla hafi ekki kom
ið að sök.
byggja á fullyrðingum manns
sem í stað þess að vinna þannig
að erfðafræðirannsóknum sín-
um að þeir sem best kynnast
þeim geti tekið þær alvarlega,
virðist líta, á það, sem sitt
aðalverkefni að búa til sakir á
hendur. jarðfræðingum, eðlis-
fræðingum og efnafræðingum.
Trausti Einarsson.
I) S IM Æ Ð I
Vantar 2—3 herbergi og eldhús, strax eða frá síðasta
október, til 7 mánaða. Allar nánari upplýsingar gefnar
í símunum 7573 og 7477.
JÓN GUNNLAUGSSON
hjeraðslæknir.
ENING
Mig vantar atvinnu, margskonar vinna kemur til
greina. Er vanur öllum algengum ve'rslunarstörfum.
Hefi bílpróf. Get skaffað viðkomandi peningalán, með-
eign í fyrirtæki kemur til greina. Tilboð merkt: .,Pen-
ingar —107“, sendist afgr. blaðsins fyrír 11. þ.ih.
ílíukyndingartæki
3ja og 314- h’i ni, Aðeins 2 stk. fyrirliggjandi.
\Jerilitnin
Tt
a
VEGGFÖÐU
Nýkomið smekklegt úrval.
\JeróLinin Ur
rijnj
a