Morgunblaðið - 20.10.1948, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 20. okt. 1948
MORGUNBLAÐIÐ
Marshalláætlunin einslakt tækifæri
stórfelldra þjóðlífsumbóta á Íslandi
EMIL JÓNSSON viðskifta-
málaráðherra flutti í gær ýtar-
íega ræðu um áætlanir þær,
sem íslendingar hafa gert um
jnnflutning til landsins og stór-
feldar framkvæmdir á næstu
fjórum árum á grundvelli efna
liagsaðstoðar þeirrar, sem
Bandaríkin veita þeim og öðr-
um þjóðum Vestur-Evrópu.
Þessar áætlanir hafa verið lagð
ar fyrir Efnahagsvinnustofnun-
ina í París bg ber að sjálfsögðu
fyrst og fremst að líta á þær,
sem óskalista íslendinga um að-
stoð til þeirra nauðsynjafram-
kvæmda, sem þar eru nefndar
og verið hafa hjer á döfinni.
Ðollaragreiðslur 1. júlí 1948
— 30. júní 1949.
Ráðherrann gerði í upphafi
grein fyrir áætlun þeirri, sem
gerð hefði verið um dollara-
þörf okkar fyrir tímabilið 1.
júlí 1948 — 30. iúní 1949.
Samkvæmt henni var gert
ráð fyrir að eftirtaldar vörur
yrðu fluttar inn gegn dollara-
greiðslum á þessu tímabili:
Fjögra ára áætlun um fram
kvæmdir fyrir 542 milj.
Ræða Emils Jónssonar
viðskiftamálaráðherra á
Alþingi í gær
anlands. í ár
af síldarmjöli
Bandaríkjanna
hafa 7000 tonn
verið flutt fil
fyrir rúmlega
Dollarar
1,828,000
564,000
Kornvörur .......
Feiti og jurtaolíur
Tóbaksbl. v. neftó-
baksgerðar ...... 42,500
Hrísgrjón og baunir 84,000
Olíur og bensín .... 2,850,000
Járn og stál......... 468,000
Timbur, aðall. harðv. 600,000
Pappír og pappi í fisk
umbúðir ........... 200,000
Manillahampur frá
Filippseyjum ....
Kjötpokar ..........
Síldarnætur og netag.
Tilbúinn áburður . .
Efnavörur og lyf ....
Hjólbarðar .......
Ymsar vörur (járn-
og stálvörur) ....
Vjelar fyrir rafveitur
Vjelar fyrir ullariðnað
Beltisdráttarvjelar ..
Hjóladráttarvjelar ..
Landbúnaðarvjelar
Ýmsar vjelar, efni,
varahlutir, (v. síld-
arverksm., landsima,
flugþjónustu o. fl.) 2,500,000
Samkvæmt henni eru eftir-
farandi upphæðir, sem reiknað
ar eru i dollurum, ráðgerðar til
þessara framkvæmda:
Dollarar
Til greiðslu upp í and-
virði 10 togara . . 2,900,000
Frystihúsa .......... 950.000
Sementsverksmiðju 530,000
Fiskimjölsverksmiðja 150,000
Herslustöðvar...... 350,000
Áburðarverksmiðju 1.325.000
Þurkvíar ............ 300,000
Skipakaupa annara
en fiskiskipa .... 2,600,000
Landbúnaðartækja . . 1,600,000
Rafveitna.......... 2,500,000
1 milj. dollara, þannig, að síld-
armjöl némur um V3 af heiídar-
verðmæti útflutnings íslend-
inga til Bandaríkjanna á árinu.!
Kaup á síldarlýsi og mjöli fyr- 1
ir' endurreisnarfje (off-shorej
purcþases) hafa numið .1.9 milj.
dollurum, svo að augljóst er, að
síldariðnaðurinn er sú atvinnu-
grein á íslandi, sem gefur einna
rrtesta dollaratekjur. Mestur
hluti útflutningsins íer samt
sem áður til þátttökuríkj anna,
þar sem feitmetisskortur er
mikill. Þróun síldariðnaðarins
er þess vegna tiljiagsbóta þátt-
tökuríkjunum. Hvað snertir Is-
land er vart bægt að ofmeta
þýðingu síldariðnaðarins fyrir
dollara. Um 0.8 milj. d'ollnra
mun þurfa að greiðast í erl.
gjaldeyri, 0,5 milj. dollara fyr-
ir vjelar og' 0,3 milj. dollarar
fvrir ýmis konar byggingareíni.
Gert er ráð fyrir að mestur
hluti vjelanna verði keyptur í
Bandaríkjunum, en byggingar-
efiiis mun verða aflað frá þátt-
tökuríkjunum. Vegna rafmagns
skorts fram að árinu 1950— 51
getur bygging' verksmiðjunnar
i ekki hafist fyrr en árið 1949 og
j mun verða lokið á árinu 1951.
Skipíing greiðsla er þannig
(talið i þús. dollara):
1949— 50
1950— 51
1951— 52
Frá Frá
Banda- þátttökn-
ríkjunum ríkj nrm
200 150
150 150
150
Samtals 500
300
Fiskimjölsverksmiðjur.
Árleg framleiðsla fiskimjöls
efnahagsafkomu þess. í stuttu úefur á undanförnum
arum
aukist talsvert og er nú 5—
6000 smál. Fjöldi verksm. er
samt sem áður langt frá þvi að
fullnægja. Miklu af fiskúrgang*
200,000
30,000
470,000
504,000
700,000
145,000
2,470,000
100,000
90,000
120.000
148,000
218,000
Samtals 13,205,000
Fjögra ára framkvæmda-
áætlun.
Þessu næst skýrði ráðherrann
frá því að íslendingar hefðu
eins og aðrar þær þjóðir, sem
þátt taka í Marshalláætluninni
gert drög að áætlun um allar
meiriháttar. framkvæmdir, sem
þeir hefðu í hyggju að ráðast
í á næstu fjórum árum og ættu
að tryggja efnalegt sjálfstæði
þjóðarinnar í framtíðinni. Þessi
áætlun hefði verið send Efna-
hagssamvinnustofnuninni í Par
ís fyrlr þann 1. okt. s. 1. eins
og tilskilið hefði verið.
í upphafi þessarár áætlunar
væri gerð grein fyrir almenn-
um viðhorfum í viðskifta- og
f járhagsmálum þjóðarinnar,
greint frá þróun atvinnulífsins
síðustu árin og settar fram til-
Iögur um þær framkvæmdir,
sem ríkisstjórnin leggur sjer-
staka áherslu á að unnar verði
á næstu fjórum árum.
Að loknum stuttufn inngangi
því næst frá því að samkvæmt 1 &g sjálfri framkvæmdaáætlun-
lauslegri áætlun, sem gerð inni skýrði ráðherrann frá efni
hefði verið um gjaldeyrisaf- hennar varðandi einstakar
komu tímabilsins 1. júli 1949 ,framkvæmdir á þessa leið:
~ 30. júní 1950 væri gert
ráð fyrir 10 milj. dollara piskifi0tinn.
halla á viðskiftum okkar við j Endurnýjun ísl. fiskiflotans,
Bandaríkin og Canada. Hins- ‘ gem yar fangt á eftir tímanum
vegar væri gert ráð fyrir ' egna gtyrjaldarinnar og langr-
3,4 miljónum dollara tekjuaf- ar fjarhagskreppu fyrir styrj-
gangi af viðskiftum við önnur öldina, hófst þegar að lokinni
ríki en Bandaríkin og Canada. síðari heimsstyrjöldinni árið
Heildarhallinn á gr.eiðslujöfn- 1945. Þá var fiskiflotinn aðeins
Emil Jónsson
viðskiptamálaráðherra.
mál má segja að það, hvort Is-
land nái greiðslujöfnuði við önn
ur lönd, sje undir því komið
hvernig árar méð síldveiðar og
síldariðnað.
Á næstu árum mun þróun verksmiðjum.
sildariðnaðarins fyrst og fremst |
verða takmörkuð við að endur-
nýja og bæta vinnsluaðferðir í
inn nú orðinn 54.000 brúttó þeim verksmiðjum sem þegar
smál. að stærð: ‘eru fyrir hendi. Þó verða ef til
Ríklsstjórnin hefur ákveðið að vjn reistar nýjar verksmiðjur,
kaupa 1.0 togara til viðbótar frá enda þótt áætlanir um það sjeu Þús. dollara og skiptist jafnt ;*
Bretlandi, og er þess vænst að ekki fyrir hentíi nú. árin. Vjelar munu aðallegi*
smíði þeirra ljúki árið 1951—. keyptar frá þátttökuríkjurmm.
j ’52. Heildarkostnaðarverð þess-'
ara togara er áætlað 6.2 milj. Lýsishersluverksmiðja. ' Kaupskipaflotinn.
dollara og mun þurfa að greið- 1 Með hinni auknu aíkastagetu Fyrir eyland, sem rek-ur til-
íslenskra síldarverksmiðja má tölulega mjög mikla utanríkia-
j áætla, að árleg framleiðsla síld- verslun eins og ísland, er mjö#
' ar lýsis nemi um 50.000 fonn- mikilvægt að eiga nógu mikinr*
J um, nema . síldveiðar ‘bregðist. kaupskipaflota til að flytja
er fieygt vegna vöntunar (\
Áformað er að by-ggja A
næstu 4 árum 13 fiskimjöis-
verksmiðjur og er áætl. heild-
arkosnaður þeirra 1.6 milj. dol>
ara. Vjelar og útbúnaður frá
útlöndum er áætlað að kosti (300
ast sem hjer segir:
1948-
1949-
1950-
-49
-50
-51
$ 1.4 milj.
$2.4 — ■
$ 2.4 —
Til þess að auka útflúthings- megnið af útfluttum og tnnflutfc
Samtals 14,331,500
Áætlun vegna sjerstakra fram-
fcvæmda á árinu 1949—1950.
Viðskiftamálaráðherra skýrði
j verðmæti síldarlýsis er mjög um varningi. ísland he.fur
Áætlað er að panta tvo tog- Þýðingarmikið, að geta boðið aldrei haft slíka aðstöðu. Aricf
ara sem aflændist 1951—52 til hreinsað og hert. Síldarolxa 1947 jafngiltu farmgjalda-
viðbótar og endurnýjunar. hefur áður °S mun sennilegast greiðslur í erl. gjaldeyri 8.*
ÚMjöld í erl gjaldeyri til verða flutt aðallega til þátttöku milj. dollara. Afstaða íslands i.f
bvggmga og viðgerða smærri ríkjanna og mun þannig stuðla þessu leyti fer batnandi, þar
fiskiskipa 50—70 fet, eru áætl- að því að húnnka- innflutning sem samið var um kaup á nýj-.
uð að nema 500 þús’ dollurum Þeirra a feiti íeitioiíum íra um skipum skömmu eftir styrj-
dollaralöndum. Auk þess mun. aldarlok, sumpart til að fylk*
bygging lýsishersluverksmiðja i skörðin. fyrir þau skip, sen*
á islairdi minnká innflutning fórust í stríðinu og sumpart tilf
á ári í næstu 4 ár.
Síldariðnaður.
Á þessu ári er verið að aulta
afkastagetu síldarverksmiðja
um rúmlega 30 af hundraði. —
Þessi aukning hefur revnst fær
vegna veitingar endurreisnar-
láns, að upphæð 2.3 milj. doll-a
arar, til kaupa á vjelum í Banda solarhrmg'
þess á hertum olíum, en inn-
flutningsverð þein-a hefur að
miklu leyti þurft að greiðast í
dollurum.
j
Afkastar 50 smál. á
uðinum yrði því samkvæmt
þessari áætlun 42,9 milj. kr.
Ráðherrann gat þeSs í þessu
sambandi að gerð hefði verið
jafnhliða þessari áætlun áætlun
um útgjöld í erlendum gjald-
eyri vegna sjerstakra fram-
kvæmda á þessu tímabili.
27.000 brúttó smál. Arið 1945
samdi rikisstjórnin um kaup
á 32 nýtísku eimtorurum, 175
til 180 fet hver. Af þessum tog-
urum hafa 27 þegar verið af-
hentir, og þegar við þá bætist
mikill fjöldi smærri skipa, 50
—70 feta að lengd, er fiskiflot-
ríkjunum fyrst og fremst.
Vegna þess, hve síldveiðar
eru ótryggar, eru allar áætlan-
ir um framleiðslu síldarlýsis og
síldarmjöls mjög óvisgar, Samt
sem áður má með nokkrum rök
um óætla árlega framleiðslu
síldarlýsis 40—50.000 tonn,
þegar lokið hefur verið hinum
nýju verksmiðjum. Árlega fram
leiðslu síldarmjöls má með
sama hætti áætla 45—55.000
tonn.
Öll síldarlýsisframleiðslan er
flutt út og sama er að segja um
síldarmjölið, að undanskildum
7000 smál., sem notaðar eru inn
Af framangreindum ástæð-
aukningar kaupskipaflotans. .
I árslok 1947 var ísl. kaup-
skipaílotinn 13.924 brúttó smál.
að stærð. Afhendingar nýrfaí
skipa og greið.dur fyrir þau 4
sterlingspundum og cfoEuruyn,
er reiknað með að veríii syo,
talið í þús. $.
Fjölidí skípa. Brúttó smál.
Greiðslur.
$
1948 6 11.340 1070 23pO
1949 2 5.810 460 1900
1950 2 5.800 3000
1951 (áætl.) 1 2.300 1000
1952 1 2.500 . 11OO
um hefur ríkisstjórn íslands á- Flest þessi skip hafa veíiíf
kveðið að byggja lýsisberslu- greidd úr sjerstökum sjóði, seir*
verksmiðju,, sem afkastar 50 i ríkisstjórnin lagði til hliðar til
smál. á sólarhring. Áætlaður : nýbygginga.
byggingarkostnaður er 1,2 milj. Frámh. á bls.'l,