Morgunblaðið - 20.10.1948, Blaðsíða 7
Miðvikudagur 20. okt. 1948
MQRGVNBLAÐIÐ
7
Marshalláæflunin einstakf tækifæri
1949— 50
1950— 51
1951— 52
1952— 53
Frá Frá
_ Banda- þátttöku-
ríkjunum ríkjunum
300
100
300
400
400
Frh. af bls. 5.
Þegar framangreind áætlun
hefur verið framkvæmd, er tal-
ið að ekki þurfi erlend skip til
að annast flutninga nema á
olíu, kolum og salti til lands-
ins.
I
Hraðírystihús.
Á síðasta áratug hafa hrað-
fryst fiskflök komið í stað salt-
fisks sem ein af útflutningsaf- rækt Gras fhögum eða verkað,
urðum Islendinga. Nú eru 72 þurrkað eða Slirhey; er lang
hraðfrystihús á Islandi, sem af- þýðingarmesti jarðargróðurinn.
kastað geta 700 tonnum af fisk- Kornvörur eru enn sem kom.
flökum á sólarhring. Árleg
framleiðsla er á milli 25—30
Landbúnaður.
Höfuðþættir ísl. landbúnað-
ar eru nautgripa- og sauðfjár
þús. tonn.
Enn þá eru nokkrir útgerðar-
Staðir án hraðfrystihúsa Tvö
ný hraðfrystihús eru nú í smíð-
um og verið er að endurnýja
alveg fjögur, en sum þessara
fjögurra eru einnig notuð við
frystingu kjöts. Auk þess er
áformað að byggja á næstu ár-
um 5 ný hraðfrystihús. Árið
1952 munu heildarafköst hrað-
frystihúsanna væntanlega
verða 830 tonn af flökum á sól-
arhring.
Heildarkostnaður við þessar
framkvæmdir er áætlaður að
ið er ræktaðar svo lítið, að
ræktunar þeirra gætir ekki í
efhahagsafkomu þjóðarinnar.
ísland. er sjálfu sjer nóg hvað
framleiðslu kjöts og mjólkur-
afurða snertir, að undanteknu
smjöri, en af því eru nú um
400 smál. fluttar inn á ári
hverju. í áætlunum um land-
búnað er gert ráð fyrir auk-
inni smjörframleiðslu, svo að ís
land þurfi ekki að flytja inn
smjör. Þessu marki er vænst að
ná árið 1951—52.
Uppskera kartafla og græn-
' metis er ekki nægjanleg í með-
alárferði. Því, sem á vantar, að
hún verði nægjanleg, mun~ náð
nema um 4 milj. doll., en af ( árið 1952. Framleiðsla ísl. land_
þeirn upphæð mun þurfa um þúnaðar árið 1952) samanborið
1750 þús. dollara til kaupa á yið 1948> er áætluð svo;
vjelum og útbúnaði frá útlönd-
úm. Greiðslur fyrir þennan inn-
flutning eru áætlaðar þannig
(í þús. dollara):
1948— 49
1949— 50
1950— 51
1951— 52
Frá Frá
Banda- þátttöku-
ríkjunum ríkjunum
80 460
105 846
35
124
100
Skipasmíðastöðvar og
þurrkvíar.
Hin öra aukning fiski- og
kaupskipaflota íslendinga hef-
ur í för með sjer auknar þarf-
ir fyrir stærri og betur útbún-
ar skipasmíðastöðvar. í ný-
reistri skipasmíðastöð i Reykja
Bandarikjunum til
við ísl. landbúnað.
Talsverður hluti ísl. ullar-
framleiðslu hefur verið flutt-
ur út. Þetta er nú að breytast
og tvær stáerstu ullarvinslu-
verksmiðjurnar eru nú að auka
framleiðslu sína mjög. Hluti
ullarvinnsluvjelanna er þegar
kominn, en eftirtalinn innflutn
ing þarf til að fullgera fyrir-
hugaða aukningu (í þús. doll-
ara):
Frá Banaar. Þátttökuríki.
1948— 49 90 63
1949— 50 20 240
Rafmagn.
Heildar rafmagnsframieiðsla
raforkuvera á íslandi er um 50
þúsund. kw, en það samsvarar
um 370 kw á mann. Af þessu
orkumagni eru um 60% vatns-
orka. Raforka var árið 1947 140
mil. kwst. eða 1000 kwst.
á mann. Um 80% þess-
arar orku fóru til himilisþarfa
en aðeins um 20% td iðnaðar,
aðallega fiskiðnaðar.
Nú eru 50 rafveitur á Is-
landi. Næstum allar þessar raf-
veitur og öll aðalórkuverin eiga
bæjar- og sveitafjelög. Stærstu
orkuverin eru við Sog, 17000
kw og 7500 kw eimtúrbínustöð
notkunar _ rafmagnsframleiðslu á íslandi
um 57,5 þús. kr. Heildarkostn-
aður skv. áætl. er um 20 milj.
dollara, en af því greiðast 8,2
milj. dollara i erl. gjaldeyri. —
Greiðslur fyrir efni og vjelar
eru áætlaðar svo (í þús. doll-
ara):
1948- 49
1949- 50
1950- 51
1951- 52
1952- 53
2000 dollarar
2500 dollarar
25000 dollarar
800 dollarar
400 dollarar
1948 1949
Mjólk 62.000 tonn 90.000 tonn
Smjör og rjómi 800 — 1.500 —
Skyr 3.500 — 5.000 —
Ostur 325 — 500 —
Kjöt (innanlandsneysla) .... 9.000 — 9.000 —
Kjöt (til útflutnings) 1.000 — 2.500 —
Mör og tólg 500 — 600 —
Annar innmatur úr sauðfje .. 650 — 800 —
Ull 750 — 850 —
Gærur og húðir (1400 t. útfl.) 1.700 — 2.000 —
Kartöflur 10.000 — 17.000 —
Grænmeti .... 1.500
Egg............ 750
. Til þess að ofangreind aukn-
ing framleiðslunnar geti orðið,
vík og fjölda smærri skipa-1 mun vera nauðsynlegt að auka
smíðastöðva út um land. er nú^u næstu árum hið ræktaða land
hægt að gera við hina nýju!ur G 0,000 ekrum, sem það nú
gufutogara og smærri fiski-|er' * 165,000 ekrur. Slík rækt-
skip. Þetta hefur haft í för með onaráæt'l. hefur óhjókvSsmilega
sjer talsverðan sparnað á erl
5.000 í Rvík, sem notuð er sem topp
1.000
gjaldeyri, sem fram að þessu
hefur orðið að greiða erl. skipa
smíðastöðvum, einkum þó
vegna togaraflotans. Skipa-
smíðastöðvar fyrir kaupskipa-
í för með sjer áframhaldandi
innfl. landsbúnaðarvjela og
traktora í tiltölulega ríkum
mæli. Hin harða vjelaþróun í
ísl. landbúnaði á síðari árúm,
hefir gert bændum kleift að
flotann eru þó alls ónógar, þar auka framleiðsluna, þrátt fyrir
sem stærsta stöðin getur ekki hinn öra flutning fólks frá
tekið stærri skip en 1000 brúttó sveitum til borga og bæja. Þar
smál. Til að leysa þetta mál til sem þessum flutningum fólks-
bráðabirgða, hafa að ósk Al- ins heldur áfram, getur hinn
þingis, verið gerðar áætlanir fækkandi hópur, sem stundar
um kostnað við byggingu landbúnað, aðeins fullnægt
tveggja þurrkvía í Reykjavík, Þeim framleiðsluáætlun, sem
annarrar 130 metra og hinnar getið var um að framan, með að bæta úr auknum þörfum,
87 metra að lengd. Stærri þurr- aðstoð landbúnaðarvjela og hafa verið gerðar áætlanir um
kvíin er ætluð fyrir skip allt tækja. Innflutningsþarfirnar nokkrar nýjar framkvæmdir.
að 8000 tonn dw. Samkv. þess- næstu fjögur ár eru áætlaðar | Þýðingarmest þeirra er aukn-
um áætlunum er heildarkostn- sem hjer segir (í þús. dollara): ing vatnsorkuversins við Sog
aður áætlaður 4.3 milj. dollara, ___________________________________________________________
en af því þyrfti að greiða 1.5
milj. dollara í erl. gjáldeyri.
Undirbúningi er baldið áfram
og líklegt virðist að bygging-
arframkvæmdir hefjist á árun-
um 1949—50. Áætlað er, að
bygging þurrkvíanna taki 4 ár,
Ennþá hefur ekki verið hægt
að ákveða frá hvaða löndum
vjelar og efni, sem þarf til þess
ara framkv., verða keypt. —
Leitast mun verða við að fá
mikinn hluta þeirra frá þáttöku
ríkjunum.
Auk þess er áætlað, að þurfi
4,3 milj. dollara til að kaupa
efni til rafmagnslína í sambandi
við fyrgreindar framkvæmdir,
aðallega frá þátttökuríkjunum.
Aukning raforkuveranna hef
ur afarmikla þýðingu fyrir þró '
un iðnaðarins á Islandi. Fram-
kvæmdir eins og áburðarverk-
smiðja, lýsishersluverksmiðja
og sementsverksmiðja, er gert
er ráð fyrir í 4 ára áætluninni,
eru alveg háðar aukinni raf-
magnsframleiðslu.
Hægt er á ódýran hátt að
framleiða þessa orku með því
að virkja vatnsafl á Islandi.
Talið er, að hægt sje að fá 2.5
milj. kw orku með virkjun alls
vatnsaflsins.
Þessi orkulind veitir mikla
athafnamöguleika auk þeirra,
sem þegar eru taldir. — í því
sambandi má minna á fram-
leiðslu aluminium, enda þótt
engin áform sjeu fyrir hendi í
þá átt.
Vatnsaflið og hverirnif' eru
einu orkulindir úr náttúrunnar
skauti á Islandi. Á undanförn-
um árum hefur íslendingum
tekist að minka kolainnflutning
ast og minka þannig innflutn-
ingsþarfir fyrir fóðurkorn, sem
greiða verður í dollurum.
3) Til þess að nota afgagns-
raforku, en af henni mun hægfc'
að fá nægilegt magn árið 1950
—''51.
4) Til þess að styrkja atvinnu
og efnahagsafkomu íslendinga
með því að auka fjölbreytni í
iramleiðslu þeirra.
í þeim áætlunum, sem nú
hafa verið gerðar um bygg-
ingu áburðarverksmiðja, er
gert ráð fyrir 7500 smál. fram-
leiðslu af köfnunarefni á ári.
Bvggingarkostnaður er áætl.
6,9 milj. dollara, en af þeirri
upphæð munu 3,8 milj. dollara
þurfa að greiðast í erl. gjald-
eyri. Talið er, að meginhluti
vjela til verksmiðjunnar muni
keyptur frá Bandaríkjunum,
enda þótt reynt muni af fremsta
megni að fá sem mest af þeim
frá þátttökuríkjum.
Þess er vænst, að byggingar-
framkvæmdir hefjist árið 1949
og taki 2—3 ár. Áætlað er, að
greiðslur fyrir innfl. vjelar og
útbúnað komi á eftirgreind
tímabil og skiftist á milli doll-
aralanda og þátttökuríkja, sem
hjer segir (í þús. dol-lara):
Fró Bandar. Frá Þátttökur.
1949- 50
1950- 51
1951- 52
Samtals
1150
1100
1000
175
375
3250
550
stöð. Reykjavík á bæði þessi Um 30% með því að virkjá þess-
orkuver og þau sjá Rvík, ná- j ar orkulindir. Áform eru á
grenni hennar og bæjum og prjónunum um að stækka hita-
þorpum í suðvesturhluta lands-
ins fyrir raforku. Þriðja stærsta
orkuverið er við Laxá, en það
framleiðir 4300 kw. Árið 1946
var samþ. frv. á Alþingi þar
sem gert er ráð fyrir stórkost-
legum rafveitum um landið á
vegum ríkisins. Ennþá hefur
ríkið ekki reist nein orkuver,
en nokkrar rafmagnslínur, sem
ríkið á, hafa verið lagðar.
57,5 þús. kw aukning raf-
orkunnar.
Þrátt fyrir hina öru aukn-
ingu rafmagnsframleiðslu, sem
orðið hpfur á síðustu 10 árum,
er altof mikið álag á þau orku-
ver, sem fyrir hendi eru. Til
veitu Reykjavíkur frá því sem
nú er. Sú hitaveita, sem nú
er, sjer um 75% af íbúum höf-
uðborgarinnar fyrir miðstöðva
upphitun. — Áformað er að
stækkun hitaveitunnar nægi til
að fullnægja allri upphitunar-
þörfinni. Aðrar framkvæmdir
á þessu sviði eru í undirbún-
ingi, en nánari áætlanir
ekki fyrir hendi ennnþá.
Beltistraktorar U.S. 100 1949-50 Þr. U. S. — 100 1950-51 Þr. 1951-52 U. S. Þr. 1952-53 U. S. Þr.
Hjólatraktorar 500 200 500 500 300 500 — 500
Landbúnaðarv. — 800 — 1100 — 1100 — 1800
og greiðslur fyrir innflutt efni Auk þess er gert ráð fyrir að
•skíptast þannig eftir löndum og innfluttir verði á næstu fjórum
árum (í þús. dollara): árum um 375 jeppar á ári frá
um 32,000 kw og nýtt 8000 kw
orkuver við Laxá. Á næstu 4
árum er gert ráð fyrir aukningu svo að hún haldi áfram að auk-
Áburðarverksmiðja.
Vöntun á köfnunarefnis-
áburði hefur vafalaUst verið á
undanförnum árum sú ástæð-
an, sem einna mest hefur dregið
úr framleiðslu ísl. bænda. Enda
þótt eitthvað kunni á næstu ár-
um að rætast úr þeim skorti,
sem nú er á tilbúnum áburði í
heiminum hefur ríkisstjórn ís-
lands ákveðið að byggja áburð-
arverksmiðju og liggja til þess
eftirfarandi höfuðástæður:
1) Til að spara og afla erl.
gjaldeyris. Áætlað er að innan-
landsþarfir nemi alt að 3500
smál. af köfnunarefnisáburði
árið 1952 og af því gætu 4000
smál. komið til útflutnings mið
að við 7500 smál. verksmiðju.
2) Til að tryggja jarðrækt á
íslandi nægilegt magn af áburði
Sementsverksmiðja.
Bygging semtnsverksmiðju á
Islandi hefur verið fyrirhuguð
um nokkurra ára skeið. Vegna
skorts á innl. byggingarefni eru
flest hús á íslandi bygð úr stein
steypu. Innfl. íslendinga á se-
menti árið 1946 var 73,000
smál. og 64,000 smál. árið 1947,
að cif-verði 1,8 milj. dollara
hvort ár.
í mars 1948 samþ. Alþingi
lög, þar sem ríkisstjórninni var
heimilað að reisa sementsverk
smiðju og afla láns til fram-
kvæmSa. Sú verksmiðja, sem
nú er óformað að reisa, mun
framleiða 75,000 smál. á ári, en
það er talið nægilegt til að full
nægja þörfum innanlands. —
Byggingarkostnaður slíkrar
verksmiðju er áætl. um 3 milj.
dollara, en af þeirri upphæð
þarf að greiða 1.5 milj. dollara
í erl. gjaldeyri. Áætlunin er að
eru byggja sementsverksmiðjuna á
árunum 1950—52, en hún mun
verða knúin raforku. Greiðsl-
um fyrir innfl. vjelar og útbún-
að mun verða að haga svo (í
þús. dollara):
Frá Bandar. Frá Þátttökur.
1949— 50 300 300
1950— 51 300 230
1951— 52 300 70
Samtals
900
600
Athugað hefur verið hvort unt
mundi að fá vjelarnar frá þátt-
tökuríkjunum, en þær athugan-
ir hafa leitt í ljós, að afgreiðslu
tími mundi þá verða mun lengri
en ef yjelarnar væru keyptar
í Bandaríkjunum. Þetta mun þó
verða athugað nánar.
Kornmylla.
Frá styrjaldarbyrjun hafa all
ar kornvörur til íslands verið
Frh. á bls. 8.