Morgunblaðið - 27.10.1948, Síða 7

Miðvikudagur 27. okt. 1948.
M O R G V A’ B L AÐ IÐ
TVEGGJA DAGA FERÐ UEVi
París, október.
NÚ KEM jeg að því að lýsa
síðari deginum af blaðamanna-
förinni til Normandí. En fvrri
hluti þessarar frásagnar birtist
í gær.
Þið megið ekki lesendur góð-
ír búast við samfeldri frásögn
af öllu því, er fyrir augu bar
og eyru þenna dag. Því það yrði
alt of langt mál í eina blaða- Þetta þorp var fjusti staðurinn, ihanda gestunum. Þar talaði borg
Sólbjartir haustdagar í fornu
menni
Síðari grein
grein. Þó ekki væri nema að j sem Bandamenn náðu á sitt
skýra frá því, sem leiðsögumenn | vald_ þvl fallhlífarhermenn
okkar sögðu um innrásina, | tóku þorpið aðfaranótt þess 6.
hvernig hún fór fram, hvar
þessar herdeildirnar komu að
landi og hvar hinar. Hvar ein
þjóðin hafði sitt bardagasvæði
og hvar hin, og hvernig fylk-
ingar allra þjóðanna sameinuðr
ust undir einni stjórn.
Allt þetta lifir í endurminn-
ingu fólksins á Ermasunds-
strönd Frakklands, eins, og við
burðirnir hefðu gerst í gær.
En fyrsti sögulegi staðurinn,
þar sem við staðnæmdumst
þenna sunnudagsmorgun, er við
vorum skamt komnir vestur
jum.
Við heyrðum langa sögu um
það, hversvegna Bandamönn-
um eínmitt var nauðsynlegt að
hafa stráx þenna stáð á valdi
sínu, til þess að koma i veg
fyrir, að þær hersveitir, sem
kæmu í land. m.eð morgninum,
yrðu ekki umkrinCTdar. En :ninn I samblmd.c pf fo'muði yfir frels-
arstjórinn nokkur orð, sagði m.
a. að þessi staður hafi verið lítt
kunnur. þangað til ósköpin
dundu yíir, og hann var að
miklu leyti lagður í eyði.
Því bitnar þetta á okkur?
í öllum frásögnum er við
v'r,TTrð'’y’ henna dag, af inn-
J 94A. aætt; undarlegs
ismerkin, með. tölum hinna
föllnu, gefa til kynna, hyað
þessi varúðarráðstöfun hefur
kostað mörg mannslíf.
Við ■ ármynnið er ströndin
flatari en annarsstaðar á þess-
eftir ströndinni frá Deauville, j um slóðum. ekki sjávarbrekk-
var í þorpinu Holgate. ! UI*_ cem erfitt cr að sækja á.
i Hinn forni bær Bayeux, sem
Hús Vilhjálms Bastarðar. j frægur er fyrir mvndadúkinn,
— Hjerna í þessu húsi, var
sagt, hjelt Vilhjálmur Bastarð-
ur ráðstefnu, með liðsforingj-
um sínum, áður en hann lagði
af stað í herferð sína nörður
yfir sundið.
Það var, sem kunnugt er ár-
ið 1066. Svo það eru fleiri minn
íngar, sem Normandíbúar hafa
sjer í huga um hemaðinn á
ströndum Ermarsunds, en þær
frá síðustu styrjöld. Ekkert
sjerstakt að sjá við húsið, nema
að það skuli vera til, og svo lít-
ið frábrugðið öðrum húsum
þarna á ströndinni.
Ibúðarhúsin voru fallbyssu-
stæði.
Er vestur á innrásarsvæðið
kemur, eru háar brekkur nið-
ur að ströndinni. En á brekku-
brúnunum eru smáþorp, eða
hús og hús á stangli, ýmist
bændabýli eða bústaðir fyrir
þá, sem leita til sjávarins á
sumrin.
er greinir frá sigurför Vilhjálms
Bastaðar, var á valdi bandaa-
mar.na dagínn eftir innrásar-
daginn þann 7. júní. En borain
Caen, eina 5 km frá Ranville,
fjell ekki í hendur Bandamanna
fyrri en um og eftir miðjan
júlí. Enda sáum við nokkuð af
því síðar um daginn, hvað á-
tökin hafa kostað.
Lítið að sjá.
Um nónbil vorum við vestur
í þorpinu Ver sur Mer. :— Þar
gengum við úr bílnúm fram
un
ina viðfrægu, sem var látin
bera nafn Winstones. Er mikið
af flotprömmum enn á sínum
stað, þeim, er siglt var frá Eng-
landi til þess að raða þeim við
Normandíströnd og gera víð-
áttu mikla höfn.
Hafnargarðar þessir eru und-
ír allháum höfða, svo skipa-
j lægið, sem þarna var komið
j upp á örskömmum tíma, sjest
S ekki úr landi, fyrri en komið
; er alveg fram á bakkann. En
! það var ekki fyrri en herliðið
I
j hafði fengið nokkuð öfluga fot-
! festu á frönsku ströndinni, að
! siglt var með „hafnargarðana“
’ lanrts Þjóða"- 0" fársauka yfir að ströndinni.
beirri evðil^agingu,
+íoai.
fyrir,
r„Q]su
°L
scm hjeraðsbúsr urðu
til bess að þjóðin yrði
.Tafnt-el "at orðið vart
TTið nokkra þvkkiu út af því,
að æinmitt hað fólk. sem þarna
á heirrn. skyldi þurfa að verða j
+vrir ö11't'm þecsum búsifjum.
Því eígu.m við Frakkar líka
að verða fvrir því, að barist
cje um okkar land og í okkar
landi. í hvert sinn, sem kemur
til mikilla átaká í heiminum.
sagði ungur Frakki við okkur
Norðurlandamennina, sem voru
í förinni.
Þetta var skýrleikspiltur. Er
við spurðum hann hvernig
hann hjeldi að franska þjóðin
myndi rata út úr fjárhagsvand-
ræðum sínum 'og stjórnarkrepp
unni, vildi hann ekki heyra það
nefnt að öfgaflokkarnir kæm-
ust til valda í landinu. Hann
a sá ekki, að hægt væri að bjarga
sjávarbakkann. Þar fram á '
Skipsflökin standa þarna
flest á rjettum kili í sandinum,
mislangt fyrir utan flæðarmál-
ið. Hirtu Bretar það, sém þeir
áttu þar, af nýtilegum skipaleif
um, að leikslokum. En sagt var
að Ameríkumenn hafi ekki hirt
um að taka það, sem gat ekki
flotið á burt.
brekkubrúninni voru nokkrar
leifar af skotbyrgjum, opin og
hálffallin. Jeg svipaðist um
þama, í vanhirtum trjágörð-
um og sá ekki að hjer væri
neitt markvert. En er jeg tók
að spyrjast fyrir, kom í Ijós,
að það merkilega við staðinn,
var einmitt, að þar var ekkert
Mörg eru hús þessi j að«iá að heita mátti-
ekki nema hálf, ellegar ekki ’ Öldruð kona kom þarna, og
eftir af þeim nema lítill hluti, 'var að sýna ferðamönnum ljós
eða þaklausar tóftirnar standa
auðar. Eftir að Þjóðverjar höfðu
vígbúist þarna í styrjöldinni,
höfðu þeir rekið flest fólk úr
húsum þessum, en í mörg
þeirra voru settar fallbyssur,
án þess að ytra útlit húsanna
væri nokkuð breytt.
Við ferðamennirnir fengum
greinilegan uppdrátt af land-
svæði þessu til að átta okkur
á. Eru þar prentuð mörg nöfn
á ströndinni, sem eru allt önn-
ur en hin eiginlegu nöfn stað-
anna. Eru þetta nöfnin, sem
herstjórnirnar notuðu í dulmáls
skeytunum, þegar innrásin
hófst, svo hægt væri með skeyt
um að gefa bendingar og fyrir-
skipanir. Þar er t. d. „Gold
Beach“, „Juno Beach“, „Sword
Beach“ og „Omaha Beach“ er,
þar sem kemur vestur á inn-
rásarsvæði Ameríkumanna.
Fyrstu átökin.
Við ökum gegnum þorpið
Ranville og yfir hiná svonefndu
Pegasusbrú yfir ána Orne, sem
rennur gegnum baainn Caen. —
myndir af reisulegu og rík-
niannlegu íbúðarhúsi. „Þetta
var einu sinni húsið mitt“, sagði
hún. „Hvar þá. spurði jeg, eftir
því, sem jeg best gat komið orð-
um að því. „Þsð var hjerna,
þar sem við stöndum“, sagði
gamla konan. „Og svona voru
húsin, eða svipuð þessu, hjerna
á brekkubrúninni á heilum kíló
metra“.
Þá fór jeg að líta betur í
kringum mig. Og koma auga á,
að hjer og þar vottaði fyrir hús
grunni. En gróður jarðar hafði
þegar þakið mikið af þessum
lágreistu húsatættum, svo ó-
kunnugan gat ekki grunað í
byrjun, að þarna hefði verið
reisuleg bygð.
Hjer var það, sem öflugar
frönsku þióðinni út úr ógöng-
unum nema með því, að frjáls-
lvndu flnkkarnir hjeldu völd-
unum. Öfgaflokkarnir. aftur—
h aldsflokkarnir, Gaulistar og
kommúnistar. sasði hann. geta
aldrei skapað heilbrigt þjóðfje-
lsff. Meðan de Gaulle var for-
’n°i fyrir ..Friálsum Frökkum“
; ptvHöIdinni. var ieg fylgis-
maður hans. En síðen hann kom
heim. hefir hann snúið baki við
frolsinu. o? er nú í sambóndi
við afturhaldsöflín í landinu.
Það er alkunnugt, að menn
úr öllum flokkum. og með hin-
er misiöfnustu skoðanir. hafa
é vissum tímsbilum verið fvlg-
icmnn únns. Alt frá friálslynd-
”ctu mfí’->nUm 0g til þeirra, sem
sfturhaldssamastir eru. Það er
n* cmíp, ef kommúnistar eru
ekki í rau nog ver<i afturhalds-
cnmn.stu mennirnir með hverri
þ.ióð.
D’-augaflotar strandaðra
Hálfhrunín borg.
Þeir, sem ekki hafa verið
sjónar- og heyrnarvottar að
bardögum, geta að sjálfsögðu
ekki gert sjer grein íyrir hvern
ið friðsælar sveitir, sem hjer,
geta á svipstundu breyst í hrein
asta Víti á jörð.
En nokkurn smjörþef fá
menn af því, er þeir fara gegn
um borgina Caen. Um hana var
barist viku eftir viku, og lin-
aðist fyrst vörn Þjóðverjanna
í þeirri borg, er hún hafði orðið
fyrir tveim geipilegum loftárás
um.
Þegar við komum þar í borg,
var haldið að bústað borgar-
stjórans. Var hann með okkur
í vagninum á meðan við ókum
um Caen. Þetta er rúmlega sex
tugur maður, fjörlegur og þrótt
mikill. Skýrði hann okkur svo
frá, að þótt eyðileggingin hefði
verið mikil í borg hans, væri
endurreisnin vel á veg komin.
Og hugurinn mikill í mönnum
þar um slóðir, að lækna sárin.
Var það hans vísa von, að Caen
?æti sem fyr orðið myndarleg
iðnaðar- og mentaborg.
Mikiar sambyggingar eru
komnar upp í úthverfum borg-
arinnar til íbúðar. En fá voru
húsin svo fullgerð enn, að tek-
in hafi þau verið í notkun. Og
stór svæði í miðri borginni eru
enn sem eyðimörk, eða ömur-
legri, vegna þess, að auðsjeð er
að þar hafa verið reisulegar
byggingar.
Borgarstjórinn sýndi okkui’
rústir af kastala, sem Vilhjálm*
ur Bastarður hafði á sinuitk
tíma byggja látið. Hafði hanrv
nú hrunið að mestu í loftárás-
unum. Eftir að „tímans tönn“
hafði lítið getað unnið á honum
í níu aldir. Er til þess ætlasi,
að á kastalasvæðinu verði gevð
ur skrúðgarður, og staðurinn
helgaður friðarhugsjóninni.
Caen var á sínum tíma höf-
uðborg Vilhjálms. Ensagan ség-
ir, að það hafi verið Matthildur
drottning hans, sem gerði 60
metra langa Bayeux-teppið
fræga, þar sem í myndum or
sagt frá sigurför ViihjaLms Ltl
Bretlands. Við fengum ekfei
tækifæri til að staðnæmast 4
| Bayeux. En að koma þanga'ð
og sjá þessa myndagerð, myndi
vera sem að heimsækja bíó
frá 11. öld.
í C'aen heimsóttum við járn-
iðjuver eitt mikið, Métallur-
gique de Normandie. Þar gat
maður fengið- nokkra bugmynfi
um hvaða tíma það tekur, .ið
koma verksmiðjurekstri aftur á
stað, sem eyðilagður hefur yer-
ið með loftárásum styrjalda. —-
Verksmiðjusvæði þetta er 400
hektarar að stærð. AUs áttu
verksmiðjurnar 2,000 hús fyrír
styrjöldina og voru 60% þeirra
greyðilögð og hin skemd, En
sumt af þeim húsum sem ver-
ið er að endurreisa, verða ár-
um saman í smíðum, þó verka-
ménn, sem vinna að bygging
þeirra hvers fyrir sig skift-U
hundruðum.
En eftir tvÖ ár á að vera
hægt að framleiða þarna 400
þúsund tonn af stáli á ári.
í kvö'ldlestinni frá • Gaen • ti4
Parísar þökkuðum við leiösögi-*-
mönnum fyrir ferðina. Þar var
sest að snæðingi og síðast bor-
inh inn ostur í smábitum, með
silfurpappír utan um. Er jeg
,,ívfhjúpaðl“ bitann sá jeg ekki
betur, en það sem fram Var
reitt, væri rjett og .sljett sekk-
bært skyr. Reyndist það svo
vera, við nánari kynni. Heitir
skyrið hjer „gervais" að mjer
er sagt. En um ætt þess og upp-
runa er mjer ekki kunnugt, eða
hvort hægt muni vera að rekja
hana að mjólkurbúrum Göngu
Hrólfs.
V. St.
skipa.
Greinilegast urðum við var-
ir við nálægð styrjaldarátak-
anna er við skamt frá Orne-
ósum, og eins frá hinni svo-
Gömul höfuSborg.
Einkennilegt var að sjá, er
við komum inn í þessa hálf-
hrundu borg, er mikill mann-
fjöldi var þar fyrir utan veit-
nefndu Omahafjöru, sáum ingahús og naut góðviðris og
liðsveitir Breta hlupu á land skipsskrokkana. skammt fyrir hressingar. En svo til allt í
úr skipum sínum, beint upp í
byssukjafta Þjóðverjanna á
brekkubrúninni, eftir að ægi-
leg skothríð herskipa hafði
duhið yfir.
Ræjarstjórnin í þorpinu hafði
nú dúkað borð í einu skotbyrg-
inu. Þar var framreitt vínglas
utan flæðarmálið.
Á einum stað er skipsflak i
tvennu lagi, en annað skips-
flak er í skarðinu á milli fram-
parts og afturparts á klofna
skipinu.
Talsvert af skipsflökum er
lika umhverfis ínnrásarhöfn-
ingleg gjöf
Húsavík, þriðjudag.
Á SPÍTALARÁÐSFUNDI í
Húsavík í gær, afhenti Einar J.
Reynis pípulagningameiíitar4
stjórn spítalans hjer 3200 krón-
ur að gjöf til minningar un>
föður sinn látinn, Jósep Jón
Björnsson fyrrverandi alþingis-
mann og skólastjóra á Hólum í
Hjaltadal.
Upphæð þessi er síðastft
kringum veitingastaðinn voru gfeiðsla af stofnkostnaði sjúkrrw
hinar ömurlegustu rústir. Að . hússins.
komumanni, sem hefur ekki | Einar var einn af helstu for-
vanist að sjá eyðilegging styrj- göngumönnum sjúkrahúsbygg-
alda, finnst eftirtektarvert að ingarinnar hjer og hefur frá
borgarbúarnir skuli geta horft öndverðu verið formaður sjúkra
á rústirnar og notið gleði sinnar ^hússtjórnar, en nú lætur hani\
samtímis. Því starfi af eigin ósk.