Morgunblaðið - 18.12.1948, Blaðsíða 6

6
MORGUISBLAÐIÐ
Laugardagur 18. des. 1948-
Í'LESTIR munu hafa heyr.t eða sögnum af öðrum íslenskum
l^sið einhverjar sagnir um'fina
ofsafengnu galdratrú og galdra-
ofsóknir miðaldanna. Allt, sem
fólki fannst á einhvern hátt
óskiljanlegir atburðir, átti að
galdramöftnum.
Það er áreiðanlega óhætt að
ráðleggja fólki að eignast þessa
bók, því að hún er svo skemmti
leg aflestrar, að maður leggur
eiga rætur sínar að rekja til jhana ógjarnan frá sjer, fyrr en
einhvers kukls eða galdra. Vald
hafarnir, og þá fyrst og fremst
kaþólska kirkjan espaði svo og
magnaði galdratrúna og galdra
óttann með hinum furðulegustu
ákærum og síðan galdrabrenn-
um. Hinn ægilegi Rannsóknar-
rjettur á Spáni er sögufrægast-
ur fyrir ofsóknir sínar gegn hin
um svokölluðu galdramönnum.
Galdratrúin náði einnig hing-
að til íslands, og á 16. og 17.
öld voru hjer uppi nafnkunnír
galdramenn, sem um hafa
12. hefti a! jslenskri
fyndni' komið út
geymst margar sagnir. Allir EINHVER vinsælasta bólc, sem
kannast við sögurnar um Sæ- gefin hefir verið út hjer á landi
mund fróða og viðskipti hansjer „íslensk fyndni“ Gunnars
við kölska, en galdramennirn- Sigurðssonar frá Selalæk. En
hún er til enda lesin.
Bókaútgáfa Jónasar og Hall-
dórs Rafnar hefir gefið Galdra-
mannaþættina út, en Prent-
smiðja Björns Jónssonar annast
prentun og bókband, og er all-
ur frágangur bókarinnar ágæt-
ur.
M. J.
ir voru miklu fleiri. Hjer á
landi voru einnig galdraofsókn- j
ir og galdrabrennur, og hófust
þær á stjórnartímum Kristjáns
fjórða. Var fyrsta galdrabrenn-
an árið 1625, og var þá brennd-
ur Jón Rögnvaldsson á Mela-
eyrum í Svarfaðardal. Flestir
hinir kunnustu galdramenn
sluppu þó við slíkar refsingar,
enda þótti ekki heiglum hent
við þá að eiga. Margir þeirra
voru líka bjargvættir almenn-
ings í margskonar vandræðum
og gerðu mönnum aldrei skrá-
veifur að fyrra bragði.
Um islenska galdratrú og
galdraofsóknir hefir verið ítar-
lega ritað, og verður ekki nán-
ar út í þá sálma farið hjer. En
því er á þetta minnst, að hinn
þjóðkunni fræðimaður, Jónas
Rafnar, yfirlæknir í Kristnesi,
hefir safnað saman eftir ýms-
um heimildum frásögnum um
sjö nafnkunna galdramenn ís-
lenska á 16. og 17. öld, og eru
galdramanaþættir þessir . út
komnir fyrir pokkru síðan. Eru
þættir þessir af þeim sjera Hálf
dáni Narfasyni í Felli, Galdra-
Leifa, Arnþóri á Sandi, Þor-
valdi skáldi á Sauðanesi (bróð-
ur Jóns Rögnvaldssonar, sem
brenndur var), sjera Eiríki í
Vogsósum, sjera Snorra á Húsa
felli og Torfa á Klúkum. Er í
bókinni að finna frásagnir af
öllum helstu galdraverkum þess
ara manna, er sagnir hafa
geymst um. Sagnir þessar hafa
áður birst á víð og dreif í ýms-
um þjóðsagnasöfnum, en í
galdramannaþáttum þessum
eru þær birtar í samhengi, svo
sem kostur er á, og leiðrjettar,
þar sem um augljósar villur er
að ræða í frásögninni.
Öllum þeim, sem þjóðlegum
fróðleik unna, er því mikill
fengur að þessari bók, enda er
Jónas Rafnar, læknir, kunnur
fyrir vandvirkni sína í meðferð
máls og frásagnar. Er það líka
svo, að frásagnir af íslenskum
galdramönnum hafa allt til
þessa verið eftirsótt lesefni og
því einkar heppilegt að fá þær
í einni bók. Hefði að vísu verið
æskilegt að fá í bókinni þætti

auk þess, sem mönnum er þessi
bók óblandinn skemtilestur, hef
ir Gunnar með útgáfu hennar
varðveitt margskonar skopsagn
ir og kveðskap, sem annars má
búast við að hefði að miklu
leyti verið fárra manna eign,
og margt af því fallið í
gleymsku og glastast alveg. — 1
Sannar útgáfan einnig, að ís-
lendingar eru als ekki eins
kýmnisnauðir og margir vilja
vera láta.
Nýkomið er út 12. heftið af
„íslenskri fyndni", og hjer er
eitt sýnishorn:
,,Á stríðsárunum kom Harald
ur Á. Sigurðsson inn í verslun
hjer í bænum. Þetta var milli
kl. tólf og eitt, og var étiginn
í búðinni nema afgreiðslustúlk
an, sem hjekk fram á búðar-
borðið og talaði við enskan her
mann.
Haraldur beið rólegur í 10
mínútur, en er hann sá, að hann
myndi ekki fá afgreiðslu fyrst
um sinn, gekk hann í hægðum
sínum að dyrunum.
Afgreiðslustúlkan kallaði á
eftir honum:
— Hvað var það fyrir vð-
ur?
Haraldur snjeri sjer við og
sagði:
— Það er alt í lagi, fröken!
Jeg kem bara þegar stríðið er
búið, — og gekk síðan út “
í heftinu eru margar teikn-
ingar eftir efninu til frekari
skýringar. ■— Þ.
Þrír Gestapómorð-
París.
EFTIR fjögurra ára leit, hefur
frönsku lögreglunni nú loksins
tekist að klófesta þrjá hættu-
legustu með]imi þýsku Gestapo
sveitarinnar, sem á ófriðarár-
unum hafði aðsetur í Grenoble
Frakklandsmegin Alpafjall-
anna.
Tveir þessara manna eru
grunaðir um að hafa átt sök
á drápi sonar Jules Moch,
franska inanríkisráðherrans, en
af enn fleiri galdramönnum, en i hann var myrtur meðan á her-
í eftirmála bókarinnar er þess
getið, að ekki hafi verið kostur
á því að sinni. Er vonandi, að
Jónas Rafnar haldi verkinu á-
námi nasista stóð.
Allir þrír eru Gestapomenn-
irnir sakaðir um að hafa átt
sök á morði meira en 100

Athyglisverð
hók
Merkilégar
þjjóðlífs-
lýsingar.
Atvinnu-
saga-
Frásagnir af
kunnustu
mönnum
þjóðarinnar.
fram og safni á svipaðan hátt frakka. — Reuter.
Gunnar Ólafsson
Endurminningar
Um helgina kemur i bókabúðir sjálfsævisaga hins kunna athafnamanns Gunn-
ars Ólafssonar kaupmanns og konsúls í Vestmannaeyjum.
Gunnar Ólafsson er nú kominn hátt á 85. aldursár og hefir því lifað tvenna
tímana, eins og hann minnist á sjálfur í eftirmála í bók sinni. Harðirtda- og
hafísár 19. aldar, þegar fólk flúði landið í stórum hópum, sakir bjargarskorts og
vonleysis um bættan hag, og svo nýju tímana, sem 20. öldin færði með batnandi
veðráttu, er mest af öllu glæddi framtiðarvonir þjóðarinnar og jók afl hennar
og áræði til framkvæmda á flestum eða öllum sviðurn.
Gunnar hefir þvi lifað all viðburðaríka ævi. Hann lagði fyrst stund á skósmiða
nám, sjómennsku og verslunarnám. Hann var verslunarmaður í Reykjavik á
árunum 1896—1899, en fluttist þá til Vikur í Mýrdal og veitti þar forstöðu
verslun J. P. Bryde. Árið 1909 fluttist hann til Vestmannaeyja og hefir rekið
þar síðan umfangsmikla útgerð og verslun.
Á þessum langa lífsferli, við margvísleg störf kynntist hann mönnum og mál-
efnum betur en flestir aðrir, og segir hann frá þessu öllu í bók sinni á djarflegan
og skemmtilegan hátt.
Hun óhætl að fullyrða, að þessi bók er eiff besfa innlegg í menn
ingarsöp þjóðarinnar.
Indurminninpr Gunnars Ólafssonar er bók, sem vandfáfusfu
bókaunnendur kjésa sjer fil að fesa m jólin.
I %%%%%%%%%%%%%%%%%%