Morgunblaðið - 31.12.1948, Blaðsíða 6

M O R G V N fí L A Ð I Ð
Föstudagur 31. des. 1948.
Mramótin £948—3949
Þankar um utanríkisvið
MESTA útflutningsár í sögu
þjóðar vorrar er um garð geng
ið. Það er því sannarlega fróð
legt að líta um öxl til að sjá,
hvernig oss hefur vegnað á ár-
inu.
Ekki þarf mikil heilabrot til
þess að komast að raun um, að
þessa hefur minna gætt í dag-
legu lífi almennings en í fljótu
bragði hefði mátt ætla.
Samtímis því að vera met-ár
i útflutningi hefur það senni-
lega um leið verið eitt allra
iakasta ár, sem yfir þjóðina hef
ur gengið síðustu 50 árin, ef
eingöngu er miðað við öflun og
dreifingu hinna almennu inn-
fluttu gæða og þegar raunhæf
kaupgeta er höfð í huga.
Ekkert umræðuefni mun
hafa verið almennara manna á
meðal en vöruvandræði þau,
sem skapast hafa á árinu.
Algengustu og sjálfsögðustu
neysluvörur hafa marg oft ver
ið nær ófáanlegar mánuðum
saman, en þegar eitthvað af
varningi hefur komið á mark-
aðinn, hafa sölustaðirnir þegar
verið umsetnir, þar til allt var
uppurið, en alltaf hafa færri
notið en vildu.
Þessi mynd skýtur nokkuð
skökku við, þegar að því er
gætt, að útflutningstekjur vor-
ar hafa numið nær 370 milj.
kr. til nóvemberloka, eða á ann
að hundrað milljónum krónum
meira en árið áður. Enn ein-
kennilegar kemur þetta ástand
oss fyrir sjónir, þegar litið er
á þá staðreynd, að innflutning-
urinn hefur þó ekki minnkað
um meir en um það bil 38 milj.
kr., og innflutningur hinna al-
gengustu neysluvara um ca. 8
milj. kr.
Til þess að ná sæmilega góðu
jafnvægi milli framboðs og eft-
irspurnar virðist því ekki fjarri
lagi að áætla, að útflutningur
landsmanna þyrfti enn að
hækka um það bil 75 til 80
milj. króna um leið og hlutfalls
legri samsetningu innflutnings-
ins, þ. e. hlutfallinu milli
kapital-, rekstrar- og neyslu-
vöru yrði breytt lítillega frá
því, sem nú er.
En jafnvel þó vænta mætti
um sinn einhverra möguleika til
þess að auka útflutningstekjurn
ar að þessu marki, verður um
skammgóðan vermir að ræða,
þegar til lengdar lætur, nema
jafnframt sje þannig á málun-
um haldið, að nægilegur gjald-
eyrisvarasjóður, annaðhvort
eigin sjóður eða lánssjóður, sje
æfinlega fyrir hendi til að jafna
á milli ára, og veldur þar í
fyrsta lagi hverfuleiki náttúru-
auðlinda vorra, en í öðru lagi
þau vor eigin verk, er mestu
valda um afkomumöguléika at-
vinnuveganna, þ. e. a. s. mögu-
leika þeirra til að endurfæða
framleiðslutækin, sem notuð
eru, og geta af sjer ný til þess
að skapa fólksaukningunni í
landinu framfærslumöguleika.
Þessu til viðbótar verður
sömuleiðis að hafa það hugfast,
hversu mjög afurðir vorar eru
háðar almennum verðsveiflum.
Enn búum vjer við það ástand,
Eftir Helga Bergsson, skrifstofu-
stjóra Verslunarráhsins
er stríðið skapaði á matvæla-
markaðinum, en það er, and-
varaleysi í meira lagi að ætla
að það ástand taki aldrei enda.
Oss hlýtur að vera það lítil
fróun til lengdar, þótt vjer get-
um gert oss vonir um stundar
saðningu þess vöruhungurs, er
ríkir í landi hjer, þegar vjer
vitum það jafnframt, að sá bogi,
sem mestu varðar fyrir afkomu
heill þjóðarinnar þ. e. megin-
atvinnugreinar hennar, er spent
ur svo til hins ítrasta, að við
hver áramót og jafnvel oftar
hrykkir í.
Það hefir sýnt sig betur en
svo að valda þurfi deilum að
t. d. í sambandi við síldveiðar
landsmanna hefur aflamagn
það, sem gert var ráð fyrir í
kostnaðaráætlun bátanna reynst
alltof hátt og ef svo færi, að
verðfall bættist hjer á ofan þá
er ’sýnilega vá fyrir dyrum,
þótt segja megi að hægt sje að
halda hlutunum gangandi um
hríð með því að ríkissjóðurinn
haldi áfram að soga til sín stór-
an hluta þess kaupmáttar, sem
atvinnulífið dælir út til almenn
ings, og sprauta því síðan í
smáskömmtum aftur inn í
líkama atvinnulífsins, en slíkar
smáskammta lækningar eru
þess síður en svo umkomnar að
auka á þor útgerðarinnar til
áframhaldandi reksturs og fram
taks.
Meðan þessu fer fram, er al-
menningur flæktur inn í blekk-
ingarvef hárra launatalna, sem
með hverri aðgerð þess opin-
bera verða meira og meira ó-
raunhæfar vegna þess óseðjandi
fjárhungurs, sem atvinnuveg-
irnir baka ríkissjóði. Allskon-
ar hugsanlegar og óhugsanleg-
ar leiðir eru farnar til þess að
láta endana mætast, án þess að
lækningin virðist sjáanleg og
varla líða þau áramót, að nýrra
neyðarráðstafana sje ekki brýn
þörf, ef ekki nauðsyn, ef hægt
á að vera að fleyta atvinnu-
rekstrinum yfir nýjan örðug-
leikahjalla.
Útaf fyrir sig finnst manni
það hljóti að skipta heldur litlu
máli, hvort fólkið í landinu get
ur eytt peningum sínum eftir
eigin vild og hvort það getur
keypt meir eða minna, ef á-
standið er orðið svo alvarlegt að
kylfa ræður kasti úm það, hvort
fiskibátur á í reiðu fje fyrir
öngli og öngultaumi. Ef ástand-
ið er orðið svo alvarlegt, hlýt-
ur að vera«kominn tími til þess
að geca sjer það ljóst, að það
verður að snúast við vandan-
um á annan hátt en hingað til.
Allar þær ráðstafanir, sem
hingað til hafa verið gerðar,
eiga það sameiginlegt, að þær
miða að því sama að draga kaup
getu úr höndum neytendanna
og veita síðan því sama f.iár-
magni til atvinnuveganna á ný.'
Þetta hefur verið gert með sí
hækkandi tollum og ýmsum öðr
um ráðstöfunum, sem í sínu
innsta eðli verka • á sama hátt
og tollar væru. Á þennan hátt
aflar ríkissjóður sjer þeirra
tekna, er með þarf til að greiða
atvinnuvegunum þá framleiðslu
styrki, sem þeir verða að fá,
ef ekki á allt að stöðvast.
Allt of mikill hluti lands-
manna er farinn að líta á það
sem sjálfsagðan hlut, að fram-
leiðslustyrki verði að greiða,
það eina, sem menn deila um,
er hverjir eigi að bera birgð-
arnar, sem þetta ástand bindur
þjóðarþegnunum. Það er talað
um breið bök og mjó bök og að
því er virðist, láta menn sjer
detta í hug að þau breiðu geti
og eigi að bera birgðarnar af-
dráttarlaust og ein. Sá hugsun-
armáti væri mjög að mínu skapi
ef hann stangaðist ekki jafn illa
á við raunveruleikann og raun
ber vitni um.
Það liggur sem sagt í augum
uppi, að stór hluti tekna þeirra
,,með breiðu bökin“ fer til fjár-
festinga í einu eða öðru formi
á öllum tímum tekjuársins,
þannig, að skattlagning þessara
fjárfestu tekna myndi frekar
lama fjárfestingarstarfsemina
heldur en hitt, þar sem hugs-
unin um það, hverjir eigi að
bera birgðarnar er grundvölluð
á þeirri hugmynd að afla fjárs,
til að halda áfram þeim neyslu-
venjum. er hjer hafa skapast án
frekari bakþanka um nauðsyn
almennrar áframhaldandi ný-
fjárfestingar, og án íhugunar
um það, .hvort land eins og ís-
land, sem grundvallar þjóðar-
búskaparhætti sína á samskipt-
um við aðrar þjóðir geti til lang
frama rekið óháða og lítt sveigj
anlega efnahagspólitík og það
undir framleiðsluskilyrðum,
sem hafa frekar á sjer blæ hins
algenga happdrættis en raun-
hæfra skilyrða til markvissrar
°g gjörhugsaðrar atvinnuþró-
unar.
Frá mínu sjónarmiði er í
grundvallaratriðunum aðeins
um tvær höfuð leiðir að ræða
til þess að laga búskaparhætti
vora eftir því markaðsástandi,
sem vjer verðum fyrr eða síðar
(að taka fullt tillit til, og það er
sveigjanleg launapólitík eða
sveigjanlegt gengi, en án þess
að gera þessu frekar skil, vil-
jeg aðeins bæta því við, að jeg
álít að gengið og fjármálapólitík
þess opinbera sje öruggustu
leiðirnar, sem vjer ’höfum yfir
að ráða til þeirra hluta.
—O—
Jeg gat um það í upphafi, að
útflutningstekjurnar hefðu num
ið um 370 milj. kr. miðað við
nóvemberlok. Hversu vel út-
flutningsverslunin hefur geng-
ið má fyrst og fremst rAja til
hinnar óvæntu Hvalfjarðarsíld-
ar, sem stafaði nýju leyftri á
efnahagsstarfsemi þjóðarinnar
á árinu og sömuleiðis ísfisksöl-
unnar til Þýskalands. En þótt
svona vel hafi gengið má enn
heyra menn tala í skildagatíð
um þá síld, sem átti að veiða
fyrir norðan, en sem aldrei
veiddist, og nú í dag stöndum
við þrumulostnir af undrun yf-
ir því, að vetrarsíldin skuli ekki
koma svo öll þau hjól geti far-
ið í gang, sem voru byggð á
komu hins gamalkunna dutl-
ungafisks vegna nokkra mánaða
nærveru hans við Faxaflóa.
Það er skoðun mín, að þessi
fjárfestingarmál sem og mörg
önnur hafi verið sótt með helst
til miklu kappi.
En nú sk,ulum við líta á hina
ýmsu liði útflutningsins.
firði s. 1. vetur, en nú virðist
sú veiði ætla að bregðast með
öllu og er þess að vænta,* að
áætlanir valdhafanna hafi tek-
ið þá staðreynd fyllilega til
greina, án þess að gera sjer um
leið einhverjar gillivonir um
stóra vinninga í sumarhapp-
drættinu.
Hversu æskilegt sem það
væri að geta aukið útflutning-
inn um 70—80 milj. kr. til þess
að rnæta vöruhungri lands-
manna, þá virðist mjer, að vjer
sjeum um þessi áramót fjær
því marki en svo, að það taki
því að ræða þann möguleika í
alvöru; hitt virðist mjer nærri
lægi að umreikna þær til lækk-
unnar um allt að 10 af hundr-
aði; því að þótt svo fari, að
sumarsíldveiðin gefi sæmilega
raun eða betri en á undanförn-
um árum, er enginn skaði skeð-
ur. nema síður sje, þótt gengið
sje út frá lágum tölum eins og
góðum búhöldi sæmir.
Áður en jeg hverf frá þess-
um þætti vildi jeg aðeins fara
nokkrum orðum um þau ca. 5 %
útflutningsteknanna, sem ekki
hafa verið gerð að sjerstöku um
TAFLA I.
Útflutningur.
Jan.-nóv. ’48 Jan-nóv. ’47
Vörutegundir verð kr. verð kr.
Saltaður fiskur 30.433.400 38.277.550
ísaður, freðinn, hertur og niðui-s. f. 148.579.350 100.545.450
Sildar- og fiskimjöl 39.136.150 15.726.470
Lýsi og síldarolía 103.983.820 69.614.490
Aðrar sjávarafurðir, m. a. saltsíld .. 29.556.590 15.340.970
Samtals 350.789.310 239.504.930
Heildarútflutningur 369.226.730 258.348.250
Sú athugun leiðir í ljós, að
enda þótt hlutur saltfisksins
hafi minnkað mikið hlutfalls-
lega, þá er hann þó orðinn all-
verulegur póstur að nýju og er
það vel farið, þótt betur megi
verða.
Hækkunin á útflutningsverð-
mæti ísaða-, freð-, herta- og
niðursoðna fisksins á rætur sín-
ar að rekja fyrst og fremst og
næstum eingöngu til ísfisksöl-
unnar til Þýskalands, og er rjett
að vjer gerum oss það ljóst, að
sú sala hefur komið í veg fyrir
vandræða ástand meðal stórút-
gerðarinnar, en samt sem áður
ekki meira en svo, að þær leif-
ar, er eftir eru af fyrirstríðs-
flotanum, eru reknar með stór
tapi.
Hvað sem þessu atriði líður,
er oss það mikill hugarljettir,
að áframhald getur orðið á
Þýskalandssölunni, svo að, ef
sæmilega vel aflast. ætli þessi
liður útflutningsins á ræsta ári
að geta orðið svipaður.
Jeg kem þá að næstu þrem
liðunum, sem allir fela í sjer
síldarafurðir, að meira eða
minna leyti. Hækkun útflutn-
ingsteknanna á þessum l'iðum
frá fyrra ári nemur liðlega 70
milj. kr. og eru yfir 56 milj.
kr. greiðslur fyrir síld og síld-
arafurðir.
Þessi hækkun grundvallast
eingöngu á veiði okkar í Hval-
ræðuefni. Er hjer aðalega um
að ræða landbúnaðarvörur, sala
skipa úr landi og ýmsar aðrar
vörur.
Til þess að samanburður milli
ára verði sem Ijósastur, hvað
landbúnaðarvörurnar snertir,
skulum við líta á töflu II.
TAFLA II.
Útflutningur.
Ja.-nó. Ja.-nó.
1948 1947
, Verðm. Verðm.
Vörutegund 1000 kr. 1000 kr.
Hross ............. 512
Kjöt ............ 2.774 5.709
Garnir saltaðar og
hreínsaðar .... 785 624
Ostur .............. 23 31
Ull............. 1.601 3.391
Gærur saltaðar og
sútaðar ......... 8.778 2.750
Refaskinn ......... 152 191
Selskinn .......... 141 139
Skinn ............. 759 637
Iiéildartala ....15.525 13.472
Útflutningsverðmætið fyrir
landbúnaðarvörur hefur stígið
um liðlega tvær milljónir króna
og er það eingöngu að þakka
stórhækkuðu sölumagni af gær-
um, sem hafa selst við verði,
sem liggur langt yfir verði hlið-
stæðrar vöru frá öðrum lönd-
um. Er gott til þess að vita, að
Fromhalrl á bls. 7