Morgunblaðið - 05.01.1949, Qupperneq 6

7
MORGUNDLAÐ/Ð
Miðvikudagur 5. janúar 1949 1
--- —----——" - "íáMcf'
í LÍFI landa og þjóða eru ára-
skiptin hin merkilegustu tíma-
mót.
Þá er góðra gjalda vert að
staldra við og skyggnast til
baka yfir liðinn tíma og reyna
að gera sjer nokkurn veginn
grein fyrir því, hvernig árið,
sem er að hverfa í aldanna
skaut, hefur búið að þegnum
þjóðfjelagsins og atvinnuveg-
um þjóðarinnar.
Þegar þess er gætt, að sjávar-
útvegurinn er höfuðatvinnu-
vegur íslendinga og sá atvinnu-
vegurinn, sem leggur þjóðar-
búinu mest auðæfi til á hverju
ári og skapar raunverulega und
irstöðu undir rekstri þjóðarinn-
ar, afkomu hennar og lífi, er
það að sjálfsögðu ekki minna
um vert að skyggnast til baka
íyfir liðna árið og reyna' að
festa sjónir á því, hvernig árið
1948 hefur verið fyrir íslensk-
an sjávarútveg.
Svo sem að líkum lætur er
hjer um geysimikið efni að
ræða sem rita mætti um langt
mál. Augu og hugsun lesand-
ans skal þó ekki þreytt með
of löngum málarekstri að þessu
sinni, heldur aðeins leitast við
að stikla á stærstu steinunum
og gefa nokkura spegilmynd af
afkomu sjávarútvegsins á hinu
liðna ári.
X etrarsíldveiðin.
Þegar vegfarandinn lagði leið
sína niður að höfn höfuðstaðar-
ins um áramótin 1947 og ’48,
Eftir Jakob V. Hafstein, fram-
kvæmdastjóra Landssambands
íslenskra útvegsmanna
grenni, í öðru lagi, varð hún
til mikils búbætis fyrir f jölmörg
síldveiðiskipin, sem komu með
mjög skarðan hlut frá síldveið-
unum 1947 og loks í þriðja lagi,
varð síldveiðin geysimikil
tekjulind fyrir þjóðarbúið,
bæði í gjaldeyristekjum og öðr-
um. Verðmæti þessara afurða
nam tugum milljóna króna í
erlendum gjaldeyri eða um 78
millj. króna og kom þannig
þjóðarheildinni til mikils gagns.
Hinsvegar má fullyrða, að hlut-
ur veiðiskipanna varð miklu
rýrari en við mátti búast, bæði
vegna þess, að afli var að sjálf-
sögðu mjög misjafn og svo líka
og sjerstaklega vegna hins, að
veiðarfæratjónið var geysilega
mikið, ekki síst vegna þeirra
hindrana, sem voru á botni
Hvalfjarðar, frá því er her-
veldin höfðu aðsetur þar á
stríðsárunum.
Úr þessu hefur þó allmikið
verið bætt á árinu, þar sem
breska herstjórnin fjellst á
að beita sjer fyri,r hreinsun
Hvalfjarðar, og starfaði sjer-
stakt skip að hreinsun þessari
blasti við honum sjón, sem að frá því & migju sumri Qg fram
vísu hefur verið með öllu ó- \ undir jólin.
þekkt hjá höfuðstaðarbúum á j Vetrarsíldveiðin var að sjálf-
undanfornumöldum, envarþójsögðu hagnýft að langmestu
í bræðslu og fór mest
unum. Ennþá eru ókomnir til
landisins diesel-togararmr, sem
samið var um byggingu á í Bret
'andi 1945, svo og einnig þau
íkip, er síðar var samið
byggingu á, þar í landi.
Á árinu 1948, voru farnar
572 ísfisksöluferðir á erlendan
narkað sem skiptist þannig:
Til Englands: 322 ferðir.
Til Þýskalands: 250 ferðir.
Fiskmagnið í þessum 572
æluferðum skiptist þannig á
milli markaðslanda:
sögu ríkari, og er hjer átt við ■ jeyti
hinn mikla síldveiðiskipaflota,
sem þá stundaði vetrarsíldveið-
ar í Hvalfirði og sundunum við
höfuðstaðinn. Þessi afkasta-
mi^li vjelskipa og síldveiðifloti
lá þá svo að segja fullfermdur
magnið norður til Siglufjarðar
til bræðslu í Síldarverksmiðj-
ur ríkisins þar. Voru í þeim
flutningum fjölda mörg skip,
bæði innlend og erlend. Þá var
einnig all-mikið af síldinni
i þöfn höfuðstaðarins og tók hagnýtt m bræðslu á Akranesi>
sjer jola og áramóta-hvíldina. | Patreksfirði) Flateyri, Heflavík,
Nú er öðruvísi um að litast |Njarðvíkum og Seyðisfirði
í höfn höfuðstað'arius. Engin. Hragfrystihúsin tóku einnig
vetrarsíldveiði, eintóm von- ! töluvert af sildinni til frysting_
bngði fyrir sjómenn og útvegs- ar sem beitusild! og reyndist
menn, sem vonast höfðu eftir hún mjög ve] auk þesg gem allmiKil fiskigengd á miðin, en
að jvetrarsíldin sýndi sig á sama með hinni m;klu sildveiði fiK= ; —
hátt og í fyrra og ekki þá hvað Hvalfirði var bætt úr þeim
siður fyrir þá, sem ráðist hafa beitusíldarskorti. sem fvrir
í að byggja afkastamikil og dýr ( hendi hefgi Qrðig f fyrrai hefði
fr^lmðslutækr tU þess að hag s;idin ekki komig . Hvalfjörð
Loks skal geta þess, sem ekki
Jakob V. Hafstein.
er við Faxaflóa, sem meðal ann
ars átti sjerstaklega rót sína að
rekja til þess, hversu margir
bátar stunduðu síldveiðamar í
Hvalfirði í byrjun ársins.
Miklu færri róðrar voru yfir-
leitt farnir á vetrarvertíðinni
á þessu ári en áður, vegna þess
hve gæftir voru afar slæmar,
og átti það að sjálfsögðu megin-
þáttinn í því, hve heildar-
aflamagnið varð miklu minna
heldur en 1947. I Vestmanna-
eyjum mun vertíðin hafa
reynst einna best, en við Faxa-
flóa og verstöðvunum við
Breiðafjörð var vertíðin 1948
mun rýrari og minni afköst á
bátana en á árinu 1947. Má í
þessu sambandi til dæmis geta
þess, að á þessa árs vetrarver-
tíð mun hafa komið fyrir á
Akranesi, að bátar öfluðu ekki
fyrir gildandi kauptryggingu
samkvæmt samningum og er
þetta fyrírbrigði svo að segja
óþekkt í þessari verstöð áður.
I byrjuní vertíðarinnar virtist
nýta þessi verðmæti sjávarins j
sem best. , , ,
jvar minst um vert, að rumlega
Mun lítillega verða að þessu f 3.300 smálestir af vetrarsíld-
vikjlð siðar. | veiðinni voru fluttar út ísvarð-
Eftir áramótin í fyrra jókst ar til Þýskálands í þýskum tog-
síldveiðin í Hvalfirði að veru- | urum og líkaði sú vara þar í
legp leyti, og var sennilega, landi með afbrigðum vel og
aldrei jafnari og betri heldur^miklu betur heldur en sú, sem
enú janúar og fram í miðjan ; borist hefur til Þýska!ands frá
feþrúar. Vetrarsíldveiðinni lauk iNoregi og Englandi. Liggja fyr-
hii>n 6. mars 1948 og höfðu þá ir margvíslegar merkilegar
aflast frá áramótum til þess , upplýsingar frá Þýskalandi um
tíma 91.756 smálestir eða sam- það hversu miklu meirá nær-
tals 1.019.510 hl. En til sam- j ingargildi og betri vara til
anþurðar má geta þess, að frá (manneldis ísienska síldin reynd
því 1. nóvember og til áramóta ist þar í fyrra, heldur en síld
1947 bárust á land 82.457 smá- ^sú, er keypt var þangað frá öðr-
lesfir eða alls rúmlega 916.000 jum löndum.
hl. Eins og öllum er kunnugt j
hafði hin mikla vetrarsíldveiði . Vetrarvertíðin.
þrenns konar þýðingp: í fyrsta Vetrarvertíðin á vjelbátaflot-
lagi, skapaði hún geysimikla * anum byrjaði með miklu seinna
atvinnu í höfuðstaðnum og ná- móti á árinu 1948 en venjulega
þá hamlaði veðrátta geysilega
sjósókn, hvort heldur um var
að ræða Faxaflót, Vestfirði eða
Austurlandið, og er þá þar átt
við útgerð frá Hornafirði.
Það má því með sanni segja,
að vetrarvertíðin 1948 hafi sýnt
glögglega, hvað íslensk veðrátta
getur haft óendanlega mikil á-
hrif á velferð. o^ afkomu þjóð-
arinnrr óg hvað þeir eiga við
að stríða. sem hætta fjármun-
um sínum. ei'gnum óg lífi fyrir.
þjóðina, með því að sækja
,,gullið í 'greipar Ægis“, eins
og.svo oft 6x haft að orðtaki.
Togaraútgerðin.
Islendingar diga nú stærri
og' afkaatameiri togaraflota en
áður í sögu íslensks sjávarút-
vegs. Allir hinir nýju olíu-
kynntu eimknúnu togarar, sem
samið var um byggingu á í
Bretlandi 1945, eru komnir til
landsins og hafa aflað mikilla
verðmæta fyrir þjóðarbúið á
þessu ári ásamt gömlu togur-
ið rekin með miklu tapi, og er
nú nýlega búið að „leggja“
mörgum þeirra.
Útflutningsverðmæti á afla
togaraflotans árið 1948 er rúm-
lega helmingi meira en árið
áður og jafnframt mun láta
nærri að útflutningsverðmæti
togaraflotans muni nema um
1/3 hluta af heildarútflutnings-
verðmæti allrar þjóðarinnar.
í þessu sambandi er þó vert
að geta þess, að togaraflotinn
hefur átt við erfitt aflaár að
stríða og mun láta nærri að .
meðaltími í hverri veiðiferð
um skipanna sje um 15 dagar. Ligg
ur því í augum uppi, þvílík
geysileg afköst eru hjá hinum
nýju skipum og við hverju má
búast, ef gott aflaár fjelli þeim
í skaut. En í heild má segja að
árið 1948 hafi verið mjög lje-
legt aflaár allra veiðiskipa.
gumarsíldin.
í þessu stutta yfirliti skal
ekki farið mörgum orðum um
sumarsíldveiðina árið 1948. —•
Hún brást með öllu og svo hrap
arlega, að slíks eru tæplega
dæmi í sögu íslenskrar síldar-
útgerðar. Megin hluti vjelskipa
fiotans kom flakandi i sárum
eftir síldveiðarnar, vafinn
skuldum, lögveðum og sjóveð-
um og framundan voru lit!ar
sem engar vonir nema þær, er
tengdar voru við væntanlega
vetrarsíldveiði. Heildaraflinn á
sumarsíldveiðunum nam aðeins
um 467,000 hl. og liggur í
augum uppi, hversu sáralítið
veiðimagn þetta er, þegar þess
er gætt, að hátt á þriðja hundr-
að skipa stunduðu veiðar á
síldveiðisvæðinu fyrir norður-
landi í sumar og því augljóst,
að lítið fjelli í hvers hlut. Það
er ekki einvörðungu útvegs-
mennirnir og sjómennirnir, sem
í þessum efnum báru mjög
skarðan hlut frá borði og
fengu nú á sig í fjórða sinni
í röð aflaleysisár á síldveiðun-
um, heldur einnig allar hinar
dýru og stóru síldarverksmiðj-
ur, sem bygðar hafa verið á
BretJand.
Nýsköpunartogarar, 35.538
smálestir fyrir £ 1.669.162. eldri
togararnir 19.491 smálest, fyr-
ir £890.553, flutningaskip 5.321
smálestir fyrir £306.626.
Hefur því á árinu verið flutt
ur út ísyarinn fiskur til Bret-
lands, sem nemur 60.350 smál.
og hefur fiskur þessi selst fyrir
£2.866.341 eða í íslensku verð-
mæti tæpar 75 milljónir króna.
Þýskaland.
Nýsköpunartogarar, 57,966
smálestir fyrir ca. £2.260.675,
eldri togararnir 5863 smálestir
fyrir ca. £228.657 og flutninga-
skip, 762 smálestir fyrir ca.
£29.718.
Til Þýskalands hafa því ver-
ið fluttar á árinu tæpar 65 þús.
smálestir af ísvörðum fiski, sem
selst hafa fyrir rúmlega 65
miiijónir króna.
Heildarútflutningur togara-
flotans á árinu 1948, nemur því
um 120 þús. smálestum. sem
selst hafa fyrir um 126 milljón-
ir króna, en það er á vantar
heildarísfiskútHutninginn. sem
alls nemur um 135 millj. kr., 1 siðustu árum, til þess að bjarga
sem mestu þeirra verðmæta,. er
hinn stóraukni og myndarlegi
vjelskipafloti Islendinga getur
aflað úr skauti sjávar, þegar
best veiðist.
Samkvæmt þeim rannsókn-
um, sem fram hafa verið látn-
ar fara útaf afkomu vjelskipa-
flotans á síldveiðunum í sumar,
mun láta nærri aö beínt tap
veiðiskipanna á síldveiðunum
nemi á'árinu 1948 um 14 milj.
króna, og hlýtur öllum að vera ,
augljóst hvílík ægileg blóðtaka
þetta er, dfan á hin þrjú síldar-
leysisárin sem á undan voru
gengiri.
Vonirnar stóðu því til haust-
og vetrarsíldveiðanna og höfðu
þegar spémma á árinu verið
gerðar stórstígar framkvæmdir
og undirbúningur til þess að
geta hagnýtt sjer vetrarsíldveið
ina sem best, bæði með kaupum
á fullkomnum og góðum veið-
arfærum og þá ekki síður með
byggingu afkastamikilla verk-
smiðja ásamt stórkostlegum bót
um og aukningu á þeim gömlu
Framhald á b)s. 7
fellur í hlut fiskflutningskip-
anna.
Á heildarútflutningi ískisk-
verðmæta á árinu fellur í hlut
nýskönunartogaranna sem næst
£3.929.000 (af £5.385.000) og
sýnir bað glögglega hvílíkan
geysibátt þessi stórstíeu og
elæsilegu framleiðslutæki eiga
í flfkorriumöguleikum og vel-
ferð þjóðarinnar. Hitt má þá
einnig og jafnframt fullyrða,
að hefðu ekki hinir þýðingar-
miklu viðskiptasamningar tek-
ist um ísfisksölu til Þýskalands
á þessu ári, sem er fvrsta árið,
.er ísfisksala fer f-am td bessa
lands eftir ófriðirn, r-.undi af-
koma íslenskp togaraflotans
hafa orðið allt cnnr- og senni-
lega mjög hörmuieg, og þó er
rekstur hibna nýju togara ekki
betri en það á árinu 1948, að
talið er af fróðustu mönnum í
þessum efnum, að Vs hluti skip-
anna skilí einhverjum hagnaði,
Va hluti „standi í járnum“ og
loks að V3 hluti sje rekinn með
tapi. Um eldri skipin er þannig
ástatt, að þau hafa á árinu ver-