Morgunblaðið - 08.02.1949, Blaðsíða 2

MORGUISBLA-OIÐ
Þriðjudagur 8. febrúar 1949.
í ©agnfræðaskóla Vesfur-
fí®jar ®r mannkynssaga
námsgreinin
JE'j ÍMYNlDA mjer ekki að
nemendur Gagnfræðaskóla
I Reykvíkinga, eða Gagnfræða-
I. skóla Vesturbæjar, eins og
! hann raunar nú heitir.
1 sjeu tiltakanlega ólíkir skóla-
eystkinum mínum; eins og jeg
kynntist þeim í þessum skóla í
byrjun síðasta stríðs. Jeg í-
xnynda mjer, að piltarnir að
minnsta kosti, komist altaf ann
að veifið í óvænt en náin kýnni
við óþægilegri endann á teikni-
bólum; jeg geri ráð fyrir að
hver bekkur hafi enn sín heitt-
elskandi og dreymandi og sí-
skrifandi „kærustupör"; og jeg
efast ekki um það, að sá dagur
- líður varla í Stýrimannaskólan-
um gamla við Öldugötu, þar
sem Gagnfræðaskóli Vestur-
bæjar nú er til húsa, að ein-
■ hver hinna tuttugu og tveggja
kenhara fórni ekki höndum
tií himins og leggi þá spurn-
ingu fvrir guð og menn, hvað
það sje eiginlega við kennara-
starfið, sem vegið geti upp á
móti skammarstrikum og
• klækjum .... blessaðra strák
anna og stelpnanna.
CrUÐNI JÓNSSON, skólastjóri,
sem starfað hefur við skólann
frá því hann var stofnaður fyr
ir rúmlega 20 árum og tók við
skólastjóraembættinu í ársbyrj-
un 1946, sagði við mig í síðast-
liðiími viku: „Við höfum allt
frá byrjun verið heppin með
nemendur. Við vorum enn hepp
in í vetur. Tímar eru vel sótt-
ir og skólinn er mjög vel stund-
aður. Kennaraliðið er gott“.
Sigurður Pjetursson, nem-
andi í þriðja bekk og formað-
w Skólafjelags gagnfræða-
akólans, sagði mjer: „Kennar-
arnir eru yfirleitt ágætir. Skóla-
stjórinn er skilningsgóður og
nýtur almennra vinsælda “
Guðni Jónsson tók við stjórn
ekólans eftir fráfall Knúts Arn
grímssonar haustið 1945. Knút-
ur tók við skólastjórn af Ágústi
H. 3jarnasyni prófessor, sem
stýrði skólanum frá stofnun
hans 1928 til 1944. Á skóla-
stjórnarárum Ágústar prófess-
ors fór öll kennsla fram í húsi
iðnaðarmanna við I.ækjargötu,
en þegar lokið var byggingu
nýja Sjómannaskólans, flutti
Ágústarskólinn, eins og hann
' stundum hefur verið kallaður,
■ í húsakynni Stýrimanrfaskólans
við Öldugötu. Frá þeim tíma
hefur nemendum hans fjölgað
um það bil um helming; þeir
eru nú 310, allir, að undan-
skyldum tíu til fimmtán,
f Reykvíkingar og flestir Vestur-
í bæingar.
* Piltarnir eru í örlitlum meiri
* híuta, en litlum þó.
J»AÐ EPi ENGINN ,,stæll“ hjerna
núna, sagði piltur, sem jeg tal-
aði við fyrir nokkrum dögum og
* spurði um klæðnað kvennem-
1 er.danna. Ein eða tvær reyndu
* „stælir.n" í fyrra — uppbrettar
* nakinbuxur og þykkar. köflótt-
* ar skyrtur — en þær fengu
* þarmig útreið, að þær áræddu
ekkí að reyna aftur. Þær í efri
Vxikkjunum — 15 til 16 ára —
* eru flestar komnar í nýju tisk-
* una .... síða kjóla og þar fram
<eítír götunum.
'Tískan verður heldur ekki
útundan í Gagnfræðaskóla Vest
urbæjar, fremur en í Ingimars-
skólanum eða Verslunarskólan-
um eða Menntaskólanum. Jeg
hefi hjer fyrir framan mig ein-
tak af Þjóðólfi, blaði skólafje-
lagsins, þar sem í Kvennasíð-
unni ef vikið að sr.yrtingu og
hreinlæti. Þar segir meðal ann-
ars:
„Undirstöðuatriði fyrir snyrt-
ingu er hreinlæti. Ef stúlkan
er óhrein, getur hún ekki ver-
ið vel snyrt. Ýmisleg efni. sem
líkaminn þarf að losna við, fara
út um húðina".
Og síðan bætir höfundurinn
við, og talar af þeirri hrein-
skilni og hispursleysi, sem mest
prýðir unglinga á hans aidri:
„Þar að auki kemur svita-
iykt, ef óhreinindi eru mikil, og
er þannig lykt og önnur af
sama tagi mjög ógeðfelld“.
ÞJÓÐÓLFUR, BLAÐ nemend-
anna í Gagnfræðaskóla Vest-
urbæjar, kastar raunar skýrustu
ljósi á það, hvað „glataða æsk-
an“ okkar er langt frá því að
vera glötuð, og hv-íð nöldurs-
seggirnir og „jeg-veit-ekki-hvar
-þetta-endar“ mennirnir eru
raunalega þröngsýnir, þegar
þeir fullyrða, að unglingarnir
í dag sjeu í öllu eftirbátar ungl-
inganna á „sinni tíð“.
Guðni skólastjóri sagði í
þessu sambandi: „Skólalífið er
miklu frjálsara nú en áður fyrr.
En ástundun og námsáhugi er
síst minni en var“.
Sigurður Pjetursson, forseti
skólafjelagsins, sem mest er
virðingarstaðan meðal nemend-
anna, skýrði mjer í fáum orð-
um frá fjelagslífinu og helstu
- áhugamálum nemenda utan
kennslustunda.
Núverandi málfundafielag,
sagði hann mjer, var stcfnað
1944. Stjórnandi þess er forseti,
en önnur helstu -virðingarem-
bætti eru formaður fjárhagsráðs
(„Það hefur nú verið gert grín
að því“) og ritari.
Fjelagið heldur fundi altaf
öðru hvoru í einni kennslu-
stofu skólans. Enginn kennari er
viðstaddur. Á fundunum er rætt
um almenn fjelagsmál og ým-
islegt, sem fyrir kemur í dag-
lega lífinu. („Það hefur lítið
verið talað um stjórnmáí í vet-
ur, en fer sjálfsagt að byrja,
þar sem önnur umræðuefni eru
að mestu þrotin“).
INNAN SKÓLAFJELAGSINS,
sagði Sigurður mjer ennfrem-
ur, starfa ýmsar nefndir. Fjár-
hagsráð annast gjaldkerastörfin.
íþróttadeild sjer um íþróttir og
útilíf. Dansnefnd heldur dans-
æfingar. Ritnefnd stjórnar Þjóð
ólfi. Skálanefnd ber ábyrgð á
skíðaskála fjelagsins í Hvera-
dölum. Bindindisdeild heldur
bindindishreyfingunni vakandi.
— Og almenningsálitið, eða í
þessu sambandi öllu fremur
„nemendaálitið", heldur öllum
nefndarmönnunum vakandi
með vægðarlausri gagnrýni á
fundum og í skólablaðinu Hjer
eru tvö dæmi:
Þjóðólfur í nóvember síðast-
liðnum: „Þá kemur röðin að
málfundadeild. Hún hefur hald-
ið einn fund og hann misheppn
aðan. Framsögumaður virtist
hafa gleymt því, að það er ekki
nóg að hafa hugsaða ræðu
skrifaða á blað. Það verður líka
að verja hana. Annars er sagt,
að fáir sjeu smiðir í fyrsta sinn,
og málfundadeild á vonandi
eftir að koma með marga
skemmtilega fundi í Vetur En
22 kennarðr og yfir 300
nemendur í futfugu ára
gömium Rekjavíkurskóia
til þess að fundur geti orðið
skemmtilegur, verða fleiri en
framsögumaður að standa upp“.
Úr sama blaði: „Dansnefnd
hefur haldið eina dansæfingu
og því miður að nokkru leyti
misheppnaða, t, d. er ómögulegt
að auglýsa hljómsveit og hafa
svo grammofón“.
GAGNFRÆÐASKÓLI Vesturbæj
ar, eins og hann nú er kallað-
ur, á raunar rót sína að rekja
til töluverðrar gagnrýni og óá-
nægjuöldu, sem reis hjer í bæn-
um fyrir rúmlega tuttugu árum.
Guðni Jónsson skólastjóri vjek
að þessu örfáum orðum í skóla-
setningarræðu, er hann flutti
21. september s. 1. ár. en þá átti
gagnfræðaskólinn 20 ára af-
mæli. Guðni sagði:
„Sumarið 1928 gerðist það, að
þáverandi menntamálaráðherra
lagði svo fyrir," að einungis 25
efstu nemendur í inntökuprófi
þá um vorið skyldu fá sæti í
Menntaskólanum í Reykjavík
þá um haustið, og skyldi svo
vera framvegis. Um vorið höfðu
61 nemandi gengið undir próf-
ið og voru því með tilskipun
þessari 36 nemendur þegar í
stað sviptir skólavist í Mennta-
skólanum.
„Þessi gerræðisfulla takmörk-
un nemendafjöldans vakti
mikla andúð margra manna,
ekki síst Reykvíkinga, sem
bann þetta kom harðast niður á.
Nokkrir málsmetandi menn
tóku sig því saman að mestu
undir forustu Pjeturs sál Háll-
dórssonar, síðar borgarstjóra,
og bundust samtökum um að
stofna skóla, er veitti hinum
útskúfuðu nemendum samsvar-
andi kennslu, sem veitt væri í
gagnfræðadeild Menntaskólans.
Skóli þessi komst á fót haust-
ið 1928 og hlaut nafnið Gagn-
fræðaskóli Reykvíkinga ....
Fyrstu gagnfræðingarnir frá
skólanum útskrifuðust 1931“.
SAMKVÆMT nýju fræðslulög-
gjöfinni, nægir nú venjulegt
fullnaðarpróf úr barnaskóla til
þess að öðlast rjeft til að setj-
ast í Gagnfræðaskóla Vestur-
bæjar og aðra líka framhalds-
skóla.
Sökum rúmleysis, starfar
gagnfræðaskólinn við Öldugötu
tvískiptur, það er að segja, efri
bekkirnir sækja kennslustundir
frá kl. 8,30 á morgnana til kl.
I, lægri bekkir frá 2,30 síðd.
til kl. 7. í skólanum eru tólf
deildir — fjórir 1. bekkir. þrír
II. bekkir og fimm III. bekkir.
Gagnfræðapróf er tekið úr III.
bekk og nægir nemanda’num
fimm í meðaleinkunn til þess
að standast það. Þeir, sem fá
yfir sex í meðaleinkunn, hafa
öðlast rjett til að halda áfram
námi í lærdómsdeild og setjast
þá í þriðja bekk Menntaskól-
ans.
í Gagnfræðaskóla VestUrbæj-
ar, eins og öðrum gagnfræða-
skólum, er kennd danska,
enska og íslenska, landafræði
og náttúrufræði, mannkyns-
saga, eðlisfræði, stærðfræði,
teikning og leikfimi. í nýju
fræðslulögunum er til þess ætl-
ast, að ýmiskonar handavinna
sje kennd bæði pilturn og stúlk
Framh. ó bls. 12
Dregið verði úr íhlutun
ríkisins í atvinnurekstri
landsmanna
Tiílaga Sjörns Ólafssonar.
BJÖRN ÓLAFSSÓN flytui í sameinuðu þingi þingsályktunar-
tillögu um, að dregið sje úr íhlutun ríkisins í atvinnurekstri
landsmanna og að afnumin sjeu höft, skömmtun og nefndavald.
„Með því að reynslan hefur nú sýnt, að ríkisrekstur atvinnu-
greina, athafnaskerðing og víðtæk afskiptí hins opinberá í at-
vinnurekstri fjelaga og einstaklinga leigðir til hættulegrár þró-
unar í atvinnulífi og fjármálum landsins, ályktar Alþingi að
fela' ríkisstjórninni að undírbúa og koma í framkvæmd svo fljótt
sem verða má, gagngerri breytingu í þessum efnum. Skál það
gert með það fyrir augúm, að dregið sje úr íhlutun ríkisins í
stvinnurekstri landsmnnna, en afnumin sjeu höft, skömm'tun
og nefndavald með breyttri fjármálastefnu og einfaldri skipun
málanna, svo að framtak einstaklinganna fái betur notið sín
en nú er.
í greinargerð segir m. a.:
Sú stefna hefur verið mjög
áberandi undanfarin ár hjá Al-
þingi og ríkisstjórn að auka
þátttöku og ýmiss konar íhlut-
un ríkisins í atvinnurekstri
landsmanna. Hefur ríkið beint
og óbeint gerst aðili að fram-
kvæmdum og ráðstöfunum, sem
lagt hafa ríkissjóði á herðar
stórkostlegar ábyrgðarskuld-
bindingar og útgjöld. Þessari
stefnu hefur svo fylgt sú of-
rausn í framkvæmdum og fjár-
framlögum ríkisins sjálfs, að
hreinn tekjuhalli ríkisbúskap-
arins undanfarin 3 ár nemur
um 120 millj. kr. Af öllu þessu
hefur svo leitt lítt viðráðanlega
verðbólgu og svo stórkostlegt
misræmi í fjármálalífi lands-
ins, að ríkisvaldið hefur neyðst
til að grípa til síaukinna hafta,
skömmtunar og alls konar at-
hafnaskerðingar. Reynslan af
þessari stefnu er nú óðum að
koma í ljós og sýnir, að stefnan
leiðir til hættulegrar þróunar
í atvinnulífi og fjármálum
landsins. Árangurinn er þegar
orðinn sá, að ríkið er komið í
ábyrgðir og skuldir, er nema
4—5 hundruðum miljóna króna
aðallega af þessum sökum.
Vegna sívaxandi verðbólgu, sem
af þessari stefnu hefur leitt, er
nú svo komið, að bátaútvegur
landsins verður ekki rekinn
nema með beinum styrkjum úr
ríkissjóði. Enginn veit, hversu
miklir þeir styrkir kunna að
verða, en þeir geta numið sam-
tals mörgum tugum milljóna
króna, og til þess að halda verð
lagi landbúnaðarvara í skefjum
eru nú greiddar árlega um 30
millj. kr. Af atvinnuíhlutunar-
og fjárþenslustefnu ríkisvalds-
ins hefur enn fremur leitt það,
að skatta- og tollaálögur hafa
færst svo í aukana á síðustu
árum, að tii stórvandræða horf-
ir fyrir atvinnurekstur fjelaga
og einstaklinga. Ef áfram er
haldið á sömu braut og nú er,
mun skattheimta valda algerri
stefnubreytingu á næstu árum
í atvinnurekstri landsmanna.
Ríkisvaldið sogar nú til sín mest
allan afrakstur atvinnuveganna
Árangurinn verður sá, að eng-
inn nema ríkið getur lagt fi’am
fje til stofnunar stærri fyrir-
tækja eða stóriðju í landinu.
Framh. af hls. 1
lagi. Við munum gefa Stórþing
inu skýrslu um málið og það
ákveður síðan, hvort Norðmenn
skuli taka þátt í undirbúningi
að slíku bandalagi. Ennþá hef-
ir okkur ekki borist neitt boð
um slíka þátttöku“. Ráðherrann
neitaði að segja nokkúð meira
um þennan fyrsta fund.
Mikilvægar umræður
Stjórnmálamenn hjer telja
þessar viðræður Lange og
Acheson mjög mikilvægar, þar
eð þeir líta svo á, að Rússar
hafi valið Noreg sem helsta
skotspón sinn í baráttunni gegn
Atlantshafs-sáttmála. — Þeir
segja, að láti Norðmenn hótan-
ir Rússa hafa áhrif á sig og
aftra sjer frá því að gerast að-
ilar að sáttmálanum, kunni það
að hafa áhrif á þjóðir þær, sem
enn hafa ekki ákveðið hvort
þær skuli gerast aðilar eða
ekki.
Fulltrúar Dana og Svía
vilja ræða við Acheson
Talsmaður bandaríska utan-
ríkisráðuneytisins skýrði' frá
því í dag, að sendiherrar Sví-
þjóðar og Danmerkur hefðu £
s. 1. viku beðið um viðtal við
Acheson, en sökum anna hefði
ráðherrann enn ekki getað
veitt þeim áheyrn.
Síld veiðisf á Ak«
ureyrarpolfi
Akureyri, mánudag,
SÍÐASTLIÐINN laugardag
lagði „Gylfi“ upp 210 tunnur
af síld og „Garðar“ 120 tunnur
í frystihúsið á Oddeyrartanga.
„Hannes Hafstein“ lagði 100
tunnur upp á Dalvík. Öll var
síldin veidd á Akureyrarpölli..
Smábátar köstuðu fyrir síld
og fengu í lás hjá Þórsnesi, serr..
er skamt norðan við Akureyri
I dag var meiri veiði en nokk.
urn einn dag til þessa, en þa.
veiddust alls um 1000 tunnur,.
H. Valfl,