Morgunblaðið - 21.10.1949, Qupperneq 9

Föstudagur 21. október 1949.
MORG, UTSfíLAfílÐ
9
HEYTA TIL BÓTA
SA sjAlfstæðisflokkinn
ÞAÐ er kunnara en frá þurfi
að segja, að íslendingar hafa
aldrei í sögu sinni átt meira
af atvinnutækjum í landi sínu
og til útgerðar frá landinu en
nú. A sama stendur hvert er
litið. Alls staðar eru framfar-
irnar allt að því ótrúlegar.
Nýræktun landsins, jarð-
yrkju- og landbúnaðarvjelar,
nýsköpunartogararnir, siglinga
flotinn, vjelbátarnir nýju, hrað-
frystihús og aðrar fiskiðnaðar-
stöðvar, síldarverksmiðjur og
alls konar iðja og iðnaður, bif-
reiðar, flugvjelafloti, íbúðar-
húsabyggingar, hafnir. vegir,
brýr og flugvellir, hjer um bil
6 sinnum meiri rafmagnsnotk-
un nú en fyrir stríð. Allt talar
þetta skýru máli og segir sína
sögu, sem ómerkir með öllu tal-
ið um, að íslendingar hafi lát-
ið stríðsgróðann ganga sjer úr
greipum, án þess að hafa af
honum varanlegt gagn.
Sannleikurinn er sá. að á síð
ustu árum hafa hjer á landi orð
ið meiri umbætur á atvinnu-
högum og lífskjörum almenn-
íngi til góðs, en nokkurn mann
gat grunað fyrir fáum árum.
Svartsýnin orðið sjer til
skammar
Auðvitað hefur sumt farið á
annan veg en skyldi. Enginn
vandi er að vera vitur eftir á
og benda á hvað betur hefði
mátt fara.
En svartsýnismennirnir, t. d.
sá, sem sagði, að nýsköpunar-
togararnir væru eins og spýta
og svo spýta og síðan spýta í
kross, og hinn, sem sí og æ hef-
ur klifað á, að þjóðin væri á
glötunarbarmi og hraðri leið
niður á við, ætíð frá því að
hann ljet af Völdum fyrir rúm-
um 7 árum, hafa rækilega
reynst hafa rangt fyrir sjer.
Við heyrðum í kvöld að enn
sannast hið fornkveðna, að
,,ekki batnar Birni enn bana-
kringluverkurinn“, og er það
ekki óeðlilegt eins og fyrir
stjórnmálalífi hans horfir nú.
En einn dómurinn um stjórn-
artíð hans sjálfs er sá, að þá
hætti jafnvel eðlileg fólksfjölg-
un í landinu þannig að fólks-
fjölgunin lækkaði úr 1985 á ár-
inu 1931 niður í 1065 á árinu
1940 og' komst í samt lag
skömmu eftir, að þessi hrun-
postuli var oltinn úr völdum.
Þannig varð alt þjóðlífið hel-
tekið af svartsýni í st.jórnar-
tið valdabraskarans, en þá var
hann sjálfur ánægður,
50 ára starf nú unnið
á 7 árum
Gagnmerkur hagfræðingur
hefur nýlega látið svo um mælt
að á síðustu 7 árum hafi Is-
land í verklegum framkvæmd-
um afrekað það, sem ef til vill
hefði tekið 50 ár að framkvæma
með sama hraða og hjer var
fyrir síðasta stríð. En þrátt fyr-
ir þessi afrek verður að horf-
ast í aúgu við það, að hjer er
margt öðru vísi en skyldi.
Þegar íhugað er, hverju á-
orkað hefur verið, er það, sem
á bjátar, þó smáræði. Þær mein
Samhentur meirihluti þjóðarnauðsyn
ÚlvarpsræSa Bjama Benediktssonar
Bjarni Benediktsson.
semdir, sem að eru, kunna engu á íslandi, en t. d. í Damnörku,
að síður að vera hættulegar. | Noregi, Belgíu og Luxembourg,
Stór og mikil vjel getur stöðv- . írlandi og Frakklandi.
ast og jafnvel eyðilagst með | Hagur íslendinga hefur því
öllu, ef á hana vantar nauð- batnað svo að ævintýri er lík-
synlega smurningu eða ef úr1
lagi eru farin nokkur smáhjól
og ekki er að gert í tíma.
Fer þó fjarri, að auðvelt sje^Við vitum öll, að þrátt fvrir
að bæta allt það, sem nú fer (nýju atvinnutækin og mjög
aflaga í íslensku stjórnmála-, hagstæða viðskiptasamninga á
fjárhags- og atvinnulífi. Ef það árinu 1948, þá er afrakstur ís-
væri jafn einfalt og sumir vilja lenskra atvinnuvega ekki slík-
vera láta, væri vissulega búið , ur, að hann geri mönnum fært
að gera við gallana fyrir löngu. | að lifa mun betra lífi í þessu
Það er af því. að hjer eru ýms- landi en hinum miklu betur
ast, en því rniður hefur hann
ekki batnað svo mikið, sem þess
samanburður gefur til kynna.
ir erfiðleikar á, sem lækningin
hefur dregist.
En þótt erfiðleikar sjeu nú
á, þá er sá munur á þeim g
þeim erfiðleikum, er við höf-
settu suðlægari Evrópulöndum,
er jeg áður taldi.
Þessi staðreynd lýsir sjer svo
í því, að, þrátt fyrir miklar
peningatekjur, skortir hjer
um lengst af átt við að stríða, margt það, sem menn þurfa á
að nú höfum við sjálfir í hendi að halda, ef þeir eiga að hafa
okkar, að yfirvinna þá, ef við teknanna not. Kaupgetan út á
höfum vit, vilja og þol.
við
engan veginn til
svarar
í minni þeirra manna, sem peningateknanna inn á við. Af
enn lifa, var allt ógert á landi þessu kemur svo vöruskortur,
hjer. Jörðin óræktuð og úr sjer svartur markaður og vmislegt
gengin, eneir vegir. brvr, sam-
göngutæki á sjó eða landi, eng-
in þilskip, en?ar vjelar og naum
ast önnur hýbýli en moldar-
kofar. Þá urðu vægir barna-
sjúkdómar, sem nú eru kallað-
ir, að skæðum landsfarsóttum.
Ymsir vesluðust upp á útmán-
uðum. ef hart var í ári.
A þeim
sannarlega fylgikona
inga.
annað, sem nú þjáir landsfólk-
ið. Allt eru þetta einkenni þeirr
ar höfuðmeinsemdar. sem at-
vinnu- og fjármálalífið nú er
haldið af, jafnvægisleysinu.
Jafnvægisleysið
Ein af ástæðunum
festingar, að frádregnu við-
haldi og fyrningu, 13%, 1947
35% og 1948 28%. Hversu há
hlutfallstala þetta. er sjest af
því, að 1948 varði Noregur 22%,
Júgóslavía 15%, Danmörk að-
eins 11%, Holland 11%, Sví-
þjóð 10%. og Bretland 9% af
þjóðartekjunum til fjárfesting-
ar.
Þessi mikla fjárfesting, sem
er mun meiri en eðlilegur sparn
aður landsmanna segir til um,
verður framkvæmanleg aðeins
með tekjuhalla hiá ríkissjóði og
vaxandi bankaútlánum og
margskonar óheilbrigði í við-
skiptum, sem auðvitað lenda á
baki almennings áður en lýk-
ur. Sumir segja, að ef þessu
væri kippt í lag. mundi af því
leiða atvinnuleysi. Því fer fjarri
að svo sje. Nýsköpunartækin
sjá fyrir því. að þannig þarf
ekki að fara Enda er vissu-
lega óheilbrigði í atvinnu-
ástandinu meðan almenningur
fær ekki nauðsynlega neyslu-
vöru, vegna þess að svo er
keppst við framkvæmdir í land
inu sjálfu að t. d. 14 togarar
eru ekki gerðir út.
Tap atvinnuveganna
tekið af almsnningi
Að vísu er sagt, að útgerð
þeirra borgi sig ekki, jafnvel
þótt þeir sjeu engu lakari skip
heldur beinlínis betri en skip
þeirra þjóða, sem keppa við
okkur á.fiskmörkuðunum. Verð
lagið innanlands leiðir til þess,
að ekki eru tök á að gera þessi
skip út. Annar skipakostur er
heldur engan veginn hagnýttur
til hlítar, enda verður að halda
verulegum hluta atvinnuveg-
anna við með beinum og óbein-
um styrkjum úr ríkissjóði.
Af þessari braut verður að
snúa. Frumskilyrði þess, að líf-
vænlegt sje í landinu, er, að öll
atvinnutækin. sem stórfje hef-
ur verið fest i. sjeu nýtt til hlit-
ar, þegar afli og önnur slík ytri
skilyrði leyfa Atvinnuvegirnir
verða í meðal árferði og við
skapleg aflabrögð, og ef sjer-
stök óhöpp steðja ekki að, að
geta starfað styrkjalaust.
Styrkir til atvinnuveganna
geta staðist sem bráðabirgða-
neyðarúrræði, en til lengdar
hljóta þeir að leiða til ófarn-
aðar. Þeir helgast af jaínvægis-
leysinu en bæta engan veginn
úr því til hlítar. Með þeim er
aðeins tekið úr öðrum vasan-
um það, sem látið er í hinn og
raunverulegar þjóðartekjur
ekki auknar um einn eyri. Af-
1 leiðing þessarar stefnu er sú,
' að . skattana hefur orðið að
Háar þjóðartekjur
þyngja sem styrkjunum nemur,
tii þess og hrekkur þó ekki til því að
árum var fátæktin ^ð svona hefur farið, er. að ís- sjaldnast nægir það, sem til
íslend- .lendingar hafa undanfarið var- stvrkjanna er aætlað. Af þessu
ið meira af tekjum sinum, en leiðir svo versnandi hag ríkis-
þeir raunverulega hafa efni á, síóðs og skuldasöfnun.
til fjárfestingar, þ. e. a. s. tií
útvegunar nýrra atvinnutækja Minka l’lkisbaknið
og uppbyggingar landsins,. f Surrtír ségjá, áð þettá;sje af
Árið 1938 vörðu Islendingar því að ríkisbáknið sje öf stórt.
reynd er, að gjöld á eiginleg-
um rekstrarreikningi ríkisins
voru 1938 12 3% af þjóðartekj-
unum en höfðu samkvæmt fjár-
lögum 1948 hækkað í 15,1% og
er það ekki óhóflegt, þegar lit-
ið er til hinnar miklu fjelags-
málalöggjafar. sem sett hefur
verið síðustu árin. Það, sem
gæfumuninn gerir um hag ríkis
sjóðs eru hinir beinu og óbpinu
styrkir til atvinnuveganna. Á
þessu ári var til dýrtiðarráð-
stafana einna áætlað milli 70—-
80 millj. króna.
En hitt er jafnrjett, að aðal-
ráðið til að minnka ríkisbákn-
ið er einmitt að koma fjárhags-
og atvinnumálunum í jafnvægi,
þá er hægt að leggja niður öll
þau störf, sem uppi er haldið
af þessum sökum.
Ilægt að leysa höftin
Vegna styrkjastefnunnar verð
ur að halda við margskonar
hömlum, sem ella væri óþörf.
I nútímaþjóðfjelagi verður að
vísu ekki komist hjá ýmsum
ríkisafskiptum umfram það,
sem menn áður töldu nauðsyn-
legt, en í þessu sem öðru verð-
ur að vera hóf. Nefndir og ýmis'
konar ráð geta og mega aldrei
koma í stað atorku einstaklings
ins. Allra síst fær slíkt staðist
í landi eins og Islandi.
Island er svo örðugt land, að
hjer geta menn aldrei lifað
góðu lífi, ef allir ætla einhverj-
um öðrum að sjá fyrir sjer, og
ef stofulærðir spekingar ætla
að stöðva framkvæmdir og at-
hafnir þeirra manna, sem erja
jörðina, stunda sjóinn, reka iðn
að og verslun og aðra heil-
brigða atvinnu.
íslendingar eru nú að vísu
orðnir svo vanir höftunum, að
ýmsir sýnast trúa því, að þjóð-
fjelagið komist ekki áfram
haftalaust. Þeir hafa sama
hugsunarháttinn eins og hest-
ur, sem lengi hefur verið í
hafti og heldur áfram að hoppa
eins og hann væri. í haftinu eft-
ir að hnappeldan hefur verið
af honum leyst.
En hin miklu atvirmutæki,
sem íslendingar hafa nú yfir
að ráða, gera það vissulega
fært, ef bætt er úr jafnvægis-
leysinu í atvinnu- og fjármála-
lífinu, að um höftin sje losað
og þau afnumin með öllu inn-
an skamms. En þetta verður
auðvitað ekki gert, nema menn
vilji það. Ef menn hinsvegar
telja, að núverandi ástand sje
óviðunandi til lengdar, þá hafa
þeir á færi sínu að koma þess-
um umbótum á. Aðálatriðið er
að gera sjer ljóst, hverjar mein
semdirnar eru og öðlast vilja
til að lækna þær. Þá munu
læknisráðin verða fundin, því
að allt eru þetta þekkt þjóð-
fjelagsfyrirbrigði, sem unnt er
að ráða við. þótt ekki sje það
örðugleikalaust.
Þetta er ólíkt því,. sem var á
síðasta ári, 1948, þegar þjóðar-
1 tekjur á mann voru mun hærri af þjóðartekjum sínum til fjár- .Síst skal jeg fegra það. En stað-
Gengislækkunargrýlan
Ýmsir segja aftur á móti, að
ekki megi hagga við núverandi
ástandi af þvl að það verði ekki
gert, nema með gengisfellingu.
Auðvitað er hægt að gera það
Frh. á bls. 10.