Morgunblaðið - 10.11.1949, Blaðsíða 8

8
MORGUNtíLAfíltí
Fimmtudagur 10. nóv. 1940.
Útg.: H.í. Árvakur, Reykjavik..
Framkv.stj.: Sigfús Jonssoa.
*ar:
^ áírl^a
ÚR DAGLEGA LÍFÍNU
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla'
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintaiuo. '<» »ur> l.»-«>«»- ,
Sósíalismi
er engin lausn
FYRIR skömmu birtist hjer í blaðinu grein eftir einn af
ívrrverandi þingmönnum breska verkamannaflokksins. í
grein þessari var rakin saga þjóðnýtingarframkvæmda Breta
tindir forystu Verkamannaflokksins s.l. íjögur ár.
Þingmaður þessi, sem var flæmdur úr flokki sínum vegna
þess að hann barðist gegn þjóðnýtingu stáliðnarins, lýsir
mjög greinilega hinum óheillavænlegum áhrifum þjóðnýting-
arinnar á efnahagslíf og afkomu bresku þjóðarinnar. Hann
segir m. a. frá því að þótt miklu fje hafi verið varið til þess
í ð fullkomna vjelar breska kolaiðnaðarins 'þá hafi fram-
leiðsla hans á tímabilinu júní-október árið 1948 verið 158 þús.
tonna minni á viku en tíu árum áður, árið 1938. Kolaiðnað-
ioum hafi þannig stórhrakað eftir þjóðnýtinguna.
Á sama tíma og afköst og afkoma hinna þjónýttu atvinnu-
greina hafi versnað stórlega hafi flestum þeim greinum
iðnaðarins, sem stjórnað er af einkaframtakinu, fleygt fram.
Ástæðuna fyrir hinni ljelegu afkomu kolaiðnaðarins telur
þingmaðurinn fyrst og fremst þá, hversu stjórn þeirra er
þunglamaleg og skriffinnskukennd. Mikið bresti einnig á að
menn með nægilega sjerþekkingu annist hana. Allar ráð-
stafanir, breytingar og umbætur þurfi að bera undir ,Kola-
nefnd ríkisins“, sem fer með yfirstjórnina og situr í London.
Við mistök á framkvæmd þjóðnýtingarinnar hafi svo bæst
stöðugt verkföll, sem valdið hafi gífurlegu tjóni, bæði fyrir
ríkið og verkamenn. Þingmaðurinn telur það höfuðsynd
Verkamannaflokksstjórnarinnar í framkvæmd stjórnar-
stefnu hennar að byggja fyrst og fremst á kennisetningum
reynslulausra hagfræðinga en ganga á snið við staðreyndir
og reynslu úr lífi og starfi þjóðarinnar.
Greinarhöfúndur skýrir frá því að hann hafi eitt sinn
spurt samgöngumálaráðherrann, hvers vegna stjórnin ætlaði
sjer nú að láta ríkið taka við rekstri langferðabifreiða.
„Reynslan hefur sannað oss, að vjer getum ekki staðið
css í samkeppninni við langferðabifreiðarinnar með þjóð-
nýttar járnbrautir,“ sagði ráðherrann.
Þingmaðurinn svaraði:
„Er þetta í raun og veru svo, herra ráðherra, það er þá
alvara yðar að sjá svo um að tapreksturinn nái ekki aðeins
til járnbrautanna heldur einnig til bifreiðanna?"
Þessi orðaskipti segja sína sögu. Meðan einkaframtakið rak
járnbrautir og langferðabifreiðar bar hvorttveggja rekstur-
inn sig. Þegar ríkið tók við járnbrautunum töpuðu þær og
stóðust ekki samkeppni við langferðabifreiðarnar. Þess
•vegna varð að þjóðnýta þær líka. Síðan voru bæði bifreið-
arnar og járnbrautirnar reknar með tapi!!
Stærsta blekking sósíalista og kommúnista er sú að öll
þióðnýting miði að almenningsheill. Ríkisrekstur einstakra
stofnana, er mjög varða hagsmuni alls þorra þjóðanna, er
sjálfsagður og eðlilegur þegar hægt er að sýna fram á það
með rökum að hann tryggi hagsmuni fólksins betur en
einkarekstur. En þjóðnýting heilla atvinnugreina; sem einka-
framtakið hefur margfalt betri skilyrði til þess að reka með
hagstæðari árangri fyrir einstaklinga og heild, er fásinna og
beint tilræði við almenningsheill.
Sósíalistar halda því fram að einstaklingsreksturinn hljóti
jaínan að kappkosta að halda kaupi verkamanna sinna sem
allra lægstu. Sjereignarskipulagið byggi þess vegna á því að
verkamenn og annað vinnandi fólk sje arðrænt.
Þetta er helber blekking. Atvinnurekandinn, iðnaðarfram-
leiðandinn, sjálfseignarbóndinn og aðrir eigendur fram-
leiðslutækja, eiga hag sinn fyrst og fremst undir því að ein-
hver geti keypt vöru hans, að almenningur, verkamenn og
aðrir launþegar, hafi góð'a kaupgetu og geti veitt sjer þau
gæði, sem krafist er til þess að geta lifað mannsæmandi lífi
og notið öryggis.
Sósíalisminn og þjóðnýtingaroftrú hans er engin lausn á
vandamálum þjóðfjelagsins. Sjereignarskipulagið felur í sjer
marga galla. Baráttan fyrir afnámi þeirra mun halda áfram.
Þróunin í áttina til fullkomins, frjálslynds og rjettláts þjóð-
Felags verður ekki stöðvuð.
Baráttan um skyrið
FLEIRI og fleiri hafa komist
að þeim sannindum, að skyr
er ein hollasta fæða, sem við
eigum völ á. Af þessu leiðir, að
skyrið er mjög eftirsótt. Skyr-
framleiðslan er hinsvegar það
lítil, að hún hrekkur hvergi til
að fullnægja eftirspurninni og
þar af leiðandi er sífeld barátta
hjá fólki að ná sjer í slettu.
•
Morgunverk
MARGIR fara á fætur fyrir all
ar aldir og standa í biðröðum
við mjólkurbúðirnar í þeirri
von að ná sjer í skyr, því regl-
an er sú, að þeir fá þessa eftir-
sóttu fæðu, sem fyrstir koma.
Ekki eru tök á að skamta þessa
vöru. bæði vegna þess, að það
eru ekki nærri allir, sem kæra
sig um hana daglega, og eins
vegna hins, að birgðir eru ekki
það miklar, að hver maður geti
fengið sinn skamt.
o
Skyrið í dallinum
KUNNINGI minn, sem er skyr
maður mikill, og þó meira fyr-
ir börnin sín en sjálfan sig, eða
fullorðna fólkið á heimilinu,
hefir sagt mjer nokkrar sögur
um baráttu sína til að ná I
skyr á morgnana
Dag einn fyrir skömmu var
hann mættur klukkan 8 við
mjólkurbúð (ekki Samsölubúð
þó). Nokkrir voru á undan hon
um í röðinni og þeir, sem vildu
fengu skyr, alt að því eitt kíló.
Skyrið mældi stúlkan úr dalli,
sem stóð á gólfinu. Slatti var
eftir, er að manninum kom.
•
„Við tökum frá fyr-
ir kunningjana“
MAÐURINN bað stúlkuna
kurteislfega um hálft pund af
skyri. Hún sagði að það væri
ekki til. Hann benti henni á
skyrdallinn. Stúlkan sagði þar
ekkert skyr vera. En er hann
benti henni á, að tilgangslaust
væri að segja sjer það, mælti
sú litla:
„Þetta skyr er frátekið. —
Við tökum frá fyrir kunningja
okkar“.
Maðurinn fór skyrlaus heim
í þetta skifti, en sárreiður yfir
því misrjetti, sem honum fanst
rjettilega, að hann hafi verið
beittur.
•
Dugar ekki
FRAMKOMA eins og þessi dug
ar ekki. Úr því að sú tilhögun
er á höfð, að þeir fá þessa vöru,

jafnt yfir alla að ganga. Maður
sem fer á fætur eldsnemma og
stendur í biðröð til þess að ná
sjer í skyr, á heimtingu á að.
fá það á meðan nokkuð er til. j
Þetta geta íorráðamenn i
mjólkurbúðanna fyrirskipað og i
látið afgreiðslustúlkurnar hlýða
þeim fyrirmælum.
Um leið vil jeg minna á til-
lögu, sem borin var fram hjer
á dögunum um það, að láta fólk
ekki fá ótakmarkað, heldur
reyna að skifta því litla sem til
er á meðan það endist.
Brostnar vonir
HSMÓÐIR í Kleppsholti telur
að jeg hafi tekið heldur fálega
erindi hennar á dögunum um
breytingu á áfangastað hraðferð
ar strætisvagnanna í Klepps-
holtinu. Hún sendir mjer eftir
farandi ávítu-brjef:
„Kæri Víkverji!
Nú brástu hrapallega von-
um okkar Kleppsholtsbúa við-
jvíkjandi hraðferðinni. Jeg var
ekki að biðja um að skipta um
J stoppistöð í Kleppsholtinu, held
• ur að bæta einni við, svo að
allir Kleppsholtsbúar hefðu
gagn af hraðferðinni. Það er lít-
il tímatöf að stoppa hjer neðst
í Holtinu líka. en mikil þægindi
fyrir okkur, sem þar eigum
heima. Fargjöldin eru líka
helmingi dýrari, svo að maður
ætti að fá meiri þægindi fyrir.
Þið blaðamennirnir, og þó
einkanlega þú, Víkverji, eruð
einu mennirnir sem hægt er að
trúa fyrir vandamálum okkar
borgaranna og þessvegna sárn-
ar mjer, þegar jafn augljósum
úrbótum er tekið jafn fálega og
þú gerðir“.
Erindinu er hjermeð vísað
til forráðamanna strætisvagn-
anna.
Málvlindunarpistill
VESTFIRSK kona sendi mjer
málvöndunarpistil þann, sem
hjer fer á eftir. Slíkar hugvekj
ur eru þarfar, því öll erum við
breisk í þessum efnum. (Ann-
ars verð jeg að segja, að jeg
hefi mátulega trú á málhreins-
unarmönnum síðan jeg las grein
eftir einn þeirra hjer um árið.
í tveggja dálka grein hans voru
12 málvillur. Ekki er jeg þar
með að segja. að sú athugasemd
eigi við eftirfarandi brjef). Það
er á þessa leið:
Þágufallssýkin
„EIN TEGUND málskemmda
hefir mjög rutt sjer til rúms á
síðari árum. Það er þágufalls-
sýkin.
Þegar jeg kom í fyrsta sinn
til Reykjavíkur, fyrir svo sem
aldarfjórðungi síðan, var röng
fallanotkun sjaldgæf hjer, en
meira um hljóðvillur en nú. En
eyra mitt var næmt fyrir hvoru
tveggja, því sem Vestfirðingur
hafði jeg lítið haft af þessu að
segja áður. Nú er svo komið að
’þessar fáránlegu fallaambögur
eru nálega á hvers manns vör-
um. Fólkinu langar, því hlakk-
ar til, það rakar heyinu og það
spyr: Á jeg að pakka þessu
inn?
•
Krafa til útvarps
„AÐ MÍNU áliti á útvarpið að
vera til fyrirmyndar hvað snert
ir alla meðferð móðurmálsins.
Það finst mjer miklu meira um
vert heldur en hina hlægilegu
hlutleysiskröfu, sem, ef henni
er strangt framfylgt, gerir út-
varpið dauft og snautt.
Finst mjer að helsta krafa,
sem hægt er að gera í því til-
liti, sje sú að semjendur þess
framborna texta, sjeu færir um
að gera villulausan barnaskóla
stíl. Einstök orð geta verið vafa
geplar. Og umdeilanlegt hvar
takmörkin skuli setja við notk-
un þeirra.
Hinsvegar eru beygingar
flestra orða fastmótaðar og að-
al grundvallarstoðir málsins að
þær haldist lítt bjagaðar. Falli
þær .niður eða brenglist alment,
þá er málið einn skipulagslaus
grautur og bíður þess aldrei
bætur.
Því miður eru útvarpslesarar
of .hirðulausir um málfar sitt.
Þágufallssjúkar setningar
ganga sem gráir kettir út af
munni þeirra, bæði í frjetta-
flutningi og öðru efni.
Mig furðar stórum, hve jafn
vel háskólagengnir menn geta
verið. fákunnandi á sitt móður
mál. Varla framleiða þeir vit-
jleysurnar af ásettu ráði, vit-
andi betur. Þetta finst mjer
Imiklu skaðlegra heldur en þótt
lesarar útvarpsins sjeu illa læs-
ir. Folk. sem er læst fyrir, verð
ur varla ólæst af að. heyra til
þeirra, þó hvumleiðir sjeu. —
Hinsvegar virðist mjer þágu-
fallssýkin ótrúlega smitandi.
Og nógir smitberar fyrir hana
þótt útvarpið væri sótthreins-
að ....“.
viiiilinimmiiiMMi
ltM»IIIIIIIMI|
MEÐAL ANNARA ORÐA
Hjónaskilnaðir og sjálfsmorð eru líð í Danmörku
Eftir Charles Croot,
frjettaritara Reuters
KAUPMANNAHÖFN — í engu
landi veraldarinnar eru jafn
mörg sjálfsmorð og hjónaskiln-
aðir og í Danmörku. Hefi jeg
þessar upplýsingar eftir óve-
fengjanlegum heimildum, þar
sem er frk. Ma^ie Lindhardt,
sem er skrifstofustjóri hagfræði
deildar heilbrigðismálaráðu-
neytisins.
• •
TÍÐARI EN í
NÁGRANNALÖND-
UNUM
í SAMTALI við danskt blað
sagði Lindhardt, að í Dan-
mörku virtist alltaf hafa verið
meira um sjálfsmorð en í öðr-
um löndum. Tölur þær, sem nú
eru fyrir hendi sýna, að miðað
við íbúatölu landsins þá eru
tvisvar til þrisvar sinnum fleiri
sjálfsmorð framin þar en í Nor-
egi, Svíþjóð, Bretlandi og Hol-
landi.
í hinum kaþólsku löndum S-
Evrópu, sagði ungfrúin, að
sjálfsmorð væri fágæt. Telur
Lindhardt, að eitthvert sam-
band sje milli hinna tíðu sjálfs-
morða og hjónaskilnaða.
• •
15% VORU SKILDAR
ÞAÐ ER ákafléga algengt um
konur í Danmörku, að þær sjeu
óðfúsar að hafa starfssvið utan
heimilisins. „Öllum konum er
ekki lagið að hafa ofan af fyrir
karlmönnum. Með þessu á jeg
við það, að þær geta ekki unn-
ið og lifað ástalífi jafnfrámt.
Konur brestur til þess géðslag
og stöðuglyndi“.
Fimmtán hverra 100 kvenna,
sem komið var á sjúkrahús á
seinasta ári vegna vanheppn-
aðra sjálfsmorðstilrauna voru
annað hvort skildar að borði og
sæng eða að lögum eftir því,
sem Lindhardt segir.
Af þeim, sem gifst hafa í
Danmörku, er nú einn af hundr
aði skilinn að borði og sæng og
Vz% skilið að lögum. Lindhardt
telur, að þessar tölur sýni sam-
bandið milli hjúskaparvanda-
málsins og sjálfsmorðanna.
Framh. á bls. 12.