Morgunblaðið - 11.02.1950, Blaðsíða 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 11. febrúar 1950.
KARL STEFANSSON
frá Garðsá
í Fáskráðsfirði
Minningarorð
HANN andaðist að heimili
Sigurðar sonar sins að Hafnar-
nesi hinn 27 des. s.l, sáttur við
guð og menn, hafði lokið góðu
dagsverki og innt sína þjónustu
við land sitt og þjóð.
Nú, þegar skeið hans er á
enda runnið hier, vildi jeg biðja
Morgbl. fyrir noKkur kveðjuorð
í virðingat og þakklætisskyni
við hinn látna, sem jeg á margt
upp að unna og ekkert nema
gott.
Karl vai orðinn mjög roskinn
þegar fundum okkar bar fyrst
saman. Hann hafði þann geðblæ
og þann hlýleika til að bera að
hann hlaut að vekja athygli. —
Vinsemd hans og góðvild til
allra manna. var einstök og
gæti hann ljeð einhverju góðu
máli lið, voru allir kraftar hans
til reiðu — hann var heill í
hverju máli. Mikill barnavinur
var hann, enda stundaði hann
kenslustörf um tíma og oft tal-
aði hann um þann tíma, sem
sínar sælustu stundir. Að leið-
beina og fræða — það var
nokkuð fyrir Karl.
Eins og títt var um unglinga,
þegar Karl var að alast upp,
fór hann að mestu á mis við
bókina, var þeim mun betur
haldið að vinnu. En maðurinn
var fróðleiksfús og notaði hvert
tækifæri til að ná fróðleik og
æfa sig í ;;krift, enda hafði hann
prýðilega rithönd. Oft fekk
hann hnútur fyrir þessa
,,hnýsni“ sína og „kattarklór“,
en það drap aldrei vilja hans.
Jeg fullyrði, að mörg ungmenni
nutu þess seinna að fróðleiks-
þrá Karls var ekki kæfð. Trú-
maður var Karl einlægur, og
brást aldrei reiðari en þá, er
menn töluðu kæruleysislega um
tilveru guðs. Trúna taldi hann
undirstöðu alls mannlegs
þroska og viðskifta manna á
milli. Bræðralagshugsjónin var
rík í huga hans. Svona kom
hann mjer fyrir sjónif. Trygð-
in og drenglyndið alltaf hið
sama. Marga ánægjustund átt-
um við sarnan, sem jeg mun
geyma og varðveita í þakklát-
um huga.
Karl var giftur Þórunni J.
Daníelsdóttur og eiga þau þrjú
börn á lífi.
Jeg kveð þennan trvgga sam-
ferðamann og góða dreng, með
kærri þökk fyrir samfylgdina.
Jeg veit, að nú mun hann upp-
skera svo sem hann sáði hjer á
jörð, og sál hans mun fagnandi
á landi Ijóss og lífs.
Friður guðs fylgi þjer, vinur.
Árni Helgason.
ftósfusami í KaikúHa
KALKTJTTA, 9. febrúar: —
Mjög er róstusamt í Kalkútta
stærstu borg Indlands (íbúa-
tala 2 milj.). Hefir verið sett
umferðabann í borginni að næt-
urlagi og tekið hart á því, ef
menn berá vopn á sjer. — All-
margir róstuseggir hafa verið
handteknir og herlið er viðbú-
ið að grípa í taumana, ef með
þarf___Reuter.
Svar til Árna Friðrikssonar,
HR. ÁRNI FRIÐRIKSSON ma-
gister ritar í Mbl. 4. þ. m. langa
grein í tilefni viðtals er ritstj.
þessa blaðs átti við mig og birt
var 21. des. 1949. í grein þessari
tjáir hann sig vera ósammála
mjer í öllum höfuðatriðum. Jeg
er mjög forviða yfir því, að
hann skyldi ekki vekja máls á
þessum atriðum, er við áttum
þess kost að rökræða málin á
faglegum vettvangi, á fundi
hins íslenska Náttúrufræðifje-
lags þann 2. jan. 1950. Enn-
fremur gerði jeg fyllri grein
fyrir niðurstöðum rannsókna
minna á fundi, höldnum á veg-
um Fiskifjelagsdeildar Reykja-
víkur, og hefði hann þar getað
fengið skýringu á ýmsum atrið-
um, sem eru honum hulin ráð-
gáta, því jeg gerði mjer far um
að tala þar alþýðlega um þessi
efni.
Á. F. gerir mikið að því að
tilfæra orðrjetta kafla úr við-
talinu, vel vitandi þó, að hjer
er ekki um vísindalega grein
eftir mig að ræða. Er honum
sjálfum auðvitað mjög vel Ijóst,
að erfitt er í stuttu viðtali að
gera nákvæma grein fyrir flókn
um og umfangsmiklum rann-
sóknum og eru eihstök atriði
eflaust ekki nógu vel skýrð í
þessu viðtali frekar en öðrum.
Megintilgangur viðtalsins var
sá:
1. Að benda á þá eftirtektar-
verðu staðreynd að öll gögn sem
jeg hef skoðað árið 1949, benda
til þess að „nýr“ sterkur árgang
ur hafi bætst í aflann.
2. Að miðað við aðra árganga
sem oss eru kunnir í sunn-
lenska síldarstofninum er þessi
„nýi“ óvanalega sterkur, og gef
ur góðar vonir um áframhald-
andi veiði.
3. Að hvetja athafnamenn í
íslenska síldarútveginum til
þess að einbeita kröftum sínum
að lausn veiðarfæravandamáls-
ins.
Jeg sje ekki betur en að það
hafi verið skylda mín að benda
á þessi atriði og veit jeg engan
hafa hneykslast á því nema
deildarstjóra FLskideildar.
Jeg skal í stuttu máli snúa
mjer að einstökum atriðum, sem
jeg hefði þó heldur kosið að
ræða á faglegum vettvangi.
I.
Allur fyrsti kafli greinarinn-
ar er ein kórvilla, sem stafar
af því að Á. F. er ekki ljóst að
hinir sterku árgangar (þeir
hafa á árinu 1949 4 vetrar-
hringi í kvörn og hreistrí, og
eru sumargotssíld frá 1944 og
vorgotssíld frá 1945), eru ,,ný-
ir“ árgangar, sem jeg gat ekk-
ert fullyrt um í ársbyrjun 1949
af þeirri einföldu ástæðu, að
þeir voru þá ekki komnir í gagn
rð. (Þessara árganga varð fyrst
verulega vart í okt. 1948 og
veiddist sú síld út af Eldey.
Þessi gögn athugaði jeg ekki
i'yr en seint á árinu 1949).
Þessum árgöngum blandar Á.
F. saman við þá árganga sem
jterkastir voru í Hvalfjarðar-
veiðinni, en þeir eru einu ári
eldri (hafa 5 vetrarhringi í
kvörn eða hreistri og eru sum-
argotssíld frá 1943 og vorgots-
síld frá 1944. Hlutfallsstyrk-
leiki þessara árganga var kring-
um 15—20% á síðastliðnu ári
og var það ekki nógu skýrt
tekið fram í viðtalinu).
Hjer er ekki um neina mót-
sögn að ræða hjá mjer og það
er sorglegt að lesa eftirfarandi
klausu hjá Á. F.: „Mín niður-
staða er sú að báðir sjeu frá
1944 svo að ekki verður um
villst, og hef jeg ekki haft á-
stæðu til þess að breyta þeirri
skoðun siðan 1946, að við fórum
að hafa veruleg kynni af þess-
um stofni.“
Þetta sýnir að mjer hefur enn
mistekist að gera Á. F. ljóst, að
telja verður sumargotssíld og
vorgotssíld, með sama fjölda
vetrarhringa í hreistri eða
kvörn, til mismunandi árganga.
Þar sem aðrir síldarfræðingar
(t. d. Johansen, Wood o. fl.)
fylgja þar sömu reglu og jeg,
þykir mjer óþarfi að skýra þetta
nánar, enda mun íslenskum
náttúrufræðingum vera þetta
atriði fullljóst.
Hitt kemur mjer ekki síður á
óvart, að Á. F. virðist alveg ó-
kunnugt um „nýju“ árgang-
arrá, 1944 og 1945, sem eftir
hans reikningsaðferð heita ár-
gangur 1945 (Á. F. miðar alltaf
við vorgotssíld og er það skilj-
anlegt, ef það er tekið fram).
Þó sýndi jeg línurit yfir aldurs-
flokkun kringum 7000 sílda á
fundinum 2. jan., þar sem ekki
er um að villast við hvaða ár-
ganga jeg á, og mjer hefði verið
sjerstök ánægja að skýra þetta
nánar á vinnustofu minni, ef
deildarstjórinn hefði haft á-
huga á því að kynnast störfum
mínum og ekki síður ef hann
hefði fylgst svolítið með ástand
inu í sunnlenska síldarstofn-
inum.
II.
Á. F. verður mjög tíðrætt um
það, að jeg taldi slíka breytingu
á aldursdreifingunni, sem átti
sjer stað vorið 1949, alveg ó-
venjulega. „Þetta er alskakkt“,
segir Á. F. „Stórfelldar sveiflur
í stofnum nytjafiska er náttúru-
lögmál.“
Jeg vona að fáir hafi lesið
ummæli mín svo, að náttúru-
lögmál gildi ekki lengur. Aðal-
efni erindis míns á Fiskifje-
lagsfundinum var að gera þessu
efni nánari skil og skýra sam-
band árgangaskipunarinnar og
sflasveiflanna að svo miklu
leyti sem um það er kunnugt.
Ástæðurnar til að jeg tel
breytinguna á aldursdreifingu
stofnsins óvenjulega eru:
1. Það er í fyrsta skipti síðan
rannsóknir Fiskideildar hófust
að einn árgangur (ef ekki er
greint milli vor- og sumar.gots-
síldar) sýnir svona yfirgnæf-
andi styrkleik. Síld mcð 4 vetr-
arhringi í kvörn og hreistri hef-
ur áður numið mest um 45%
að meðaltali, en nú um 70%.
(Nákvæm meðaltöl hef jeg enn
ekki reiknað út). Gögn eru til
frá árunum 1937—1949, að
1938, 1942 og 1944 undanskild-
um.
2. Svo yfirgnæfandi virðist
þessi styrkleiki að aldursdreif-
ing, er minnir á árið áður
(1947—48), kemur ekki fyrir í
þeim miklu gögnum, sem jeg
hef unnið úr á árinu 1949, nema
í vorgotssíld, sem veidd var í
Jökuldjúpi í júní. En vorgots-
síldin var þá aðeins um 10%
af aflanum. I
Til eru mörg dæmi um mikl-
ar breytingar af völdum eins
árgangs. Vegna þess að jeg var
að tala um síld nefndi jeg sem
dæmi norska síldarárganginn
frá 1904 og Á. F. bætir við ýms-
um fleiri dæmum frá öðrum
fiskistofnum og gerir úr ansi
snoturt yfirlit.
III.
Jeg ljet þá trú í ljós að „nýju“
árgangarnir geti orðið áhrifa-
miklir fyrir síldveiðarnar hjev
sunnanlands, ef oss tækist að
veiða þá meðan rýrnunin af
náttúrlegum orsökum er enn
ekki mjög mikil. Ef vel tækist
gæti skapast trú á möguleika
sunnlensku síldveiðanna, sem
Á. F. síðan 1935 hefur reynt að
gera sem minnst úr. Dr. Bjarni
Sæmundsson var á öðru máli og
skal jeg gjarnan játa að jeg
met skoðanir hans meira en
flestra annarra fiskifræðinga og
rannsóknir hans hafa haft djúp-
tæk áhrif á skoðanir mínar á
íslenskri síld.
Haustin 1935 og 1936 var tals
verð reknetaveiði hjer sunnan-
lands (1935 veiddar um 52.000
tn. til samanburðar 1949 um
100.000 tn.). Árið 1937 ritar dr.
Bjarni (Andvari 1937, bls. 48):
„Jeg þykist nú hafa sýnt fram
á það, að hin mikla síld við
SV-landið haustin 1935 og 1936
hafi ekki verið neitt sjerstakt
fyrirbæri, heldur hitt, að þá
hafi menn loks farið að leita að
henni af fullum krafti og úti á
rúmsjó, vegna þess hve síldin
brást norðanlands 1935, þó að
það ár, ef til vill, hafi verið
óvenju mikil síld á þessum slóð
um; en aðalstöðvar hennar eru
einmitt sjórinn úti fyrir Fló-
anum og S-ströndinni, eins og
áður er tekið fram, en síld sú
er gengur inn á grunnmið Fló-
ans, er aðeins ,,neistar“ af hin-
um mikla stofni úti fyrir.
Þegar þessi síldveiði fór að
verða hausið 1935, fannst mjer
sem draumur minn eða spá-
dómur um miklar síldveiðar við
S og SV-ströndina væru að
byrja að rætast og jeg vona að
þeir rætist betur. . .. “
Jeg hef engu við þetta að
bæta. Jeg vona bara að þessir
draumar rætist fljótt. Rann-
sóknir mínar hafa í öllum höf-
uðatriðum staðfest niðurstcður
dr. Bjarna Sæmundssonar.
Varðandi seinni hluta þessar-
ar ritsmíðar Á. F. vildi jeg taka
það fram að mjer er vel ljóst
að skýringartilraunir eða get-
gátur eru allt annað en stað-
reyndir og væri vel ef Á. F.
hefði alltaf haft það i huga. Jeg
hef af bestu getu reynt að rök-
styðja tilgátur mínar og örfað
til gagnrýní, þegar jeg vissi að
jeg talaði við menn ,sem af
kunnugleik og sanngirni vildu
rannsóknunum vel.
Hitt þykir mjer miður að eiga
í blaðadeilum um vísindalegar
tilgátur þegar orð eins og
„firra“, „hrein fjarstæða" etc.
eru viðhöfð.
Reynslan og frekari rann-
sóknir munu skera úr um hvaða
tilgátur standast og hverjum
verður að hafna. Það þýðingar-
mesta í okkar starfi eru ekki
tilgátur, heldur athuganir, sam-
Frh. á bls 12
Fyrirspurn
H Herra ritstjóri!
EINS og menn rekur minni til,
var á s.l. hausti mikið rætt í
blöðum um svartamarkaðinn
að Hrísateig 6, en þar voru
seldir barnavagnar, kerrur,
gólfteppi og ef til vill eitthvað
fleira_ Síðan hefur ekkert um
þetta heyrst.
Nú langar okkur, sem keypt
um vagna og kerrur á umrædd
um stað, að fá upplýsingar um,
hve langt málið er komið og
hvenær dómur fellur í því.
Einnig vildum við fá svar
við því, hvernig á því stendur,
að þeim, er seldi þessa hluti,
hefur verið falið af fulltrúa
sakadómara að fara heim til
kaupendanna og semja um eða
endurgreiða mismuninn á
rjettu söluverði og svartamark-
aðsverðinu.
Er þetta ekki venjulegt verð
lagsbrot, sem á að hljóta sömu
meðferð og önnur slík mál, eða
á að þagga málið niður, og
láta þá, sem slíkum afarkost-
um hafa orðið að sæta, bíða
tjón, er nemur hvað snertir
vagnana ca. % rjetts verðs?
Er hægt að líta þannig á
málið, að seljandinn hafi keypt
nefnda hluti af innflvtjenda og
þá nái verðlagsákvæði ekki
lengur til þeirra?
Hjer er um það mikið magn
að ræða, að slíkur skilningur
er óhugsandi.
Æskilegt væri, að sakadóm-
arinn í Reykjavík svaraði fyrr
greindum spurningum og gerði
grein fyrir hvernig málinu er
raunverulega háttað, þar sem
næstum ár er liðið frá því að
skrifstofa verðlagsstjóra upp-
lýsti þetta mál.
Þökk fyrir birtinguna.
X+Y.
★
Varðandi fyrirspurn þessa,
sneri ritstjórn Mbl., sjer til
skrifstofu sakadómara*og fjekk
þar eftirfarandi upplýsingar:
Manni þeim, er hier um ræð
ir, hefir ekki verið falið af saka
dómara eða fulltrúa hans, að
bjóða þeim er fenCTu umrædda
muni keypta af honum endur-
greiðslu mismunar rjetts sölu-
verðs og svartaðmarkaðsverð.
Maðurinn óskaði sjálfur eftir
að mega gera þetta ov hefir full
trúa sakadómara fundist ástæðu
laust að meina honum, að end-
urgreiða mönnum það sem
hann hafði ranglega af þeim
haft.
Hvað snertir gang málsins, þá
er rannsókn þess að verða lok-
ið og verður bráðlega sent rjett
um aðilum til fyrirsagnar_
Verndarlolíar
í Belgíu
BRÚSSEL 9. febrúar: — Fjár-
málaráðuneyti Bel«íu tilkynnti
í dag, að ákveðið hefði verið að
hækka innflutningstolla á land
búnaðarvörum. Ástæðan til þess
er að þess hefir gætt, mjög að
undanförnu, að landbúnaðar-
vörur hafa verið f.luttar flug-
leiðis frá öðrum löndum pg
seldar vægara verði en innlepd
framleiðsla. Er þetta því algjör
verndartollur fyrir innlendar
landbúhaðarvörur. — Reutér.