Morgunblaðið - 15.06.1950, Blaðsíða 2

(
2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. júní 1950
5 HÆSTARJETTI hefur nú gengið dómur í máli Guðmundar
JVlagnússonar, sem valdur var að eldsvoðunum hjer í Reykja-
'vík vorið 1949. Guðmundur, sem ekki var heill á geðsmunun-
um, er hann framdi íkveikjurnar, kveikti í á níu stöðum hjer
i bænum. Mun hið beina fjárhagslega tjón, sem í brununum
hlaust, vera því sem næst fjórar milljónir króna. Hæstirjettur
staðfesti dóm undirrjettar, er dæmdi Guðmund til öryggisgæslu.
Forsaga málsins
Ákæruvaldið höfðaði mál að ákærði mundi fremja sams-
þjetta á hendur Guðmundi
Magnússyni, en aðdragandi
xnálsins er í aðalaj;riðum þessi:
'Vorið 1949 urðu hjer í bænum
nokkrir eldsvoðar, sem grunur
Ijek á að væru af rhannavöld-
um. — Aðfaranótt 2. júní kvikn
91
Setið hsf ietj að
sumbii”
Bék effir Msgnús Magn-
ússon rifsfjóra Sforms
MAGNÚS MAGNÚSSON rit-
stjóri er einn af ritfærustu
mönnum íslensku þjóðarinnar.
Árum saman hefur hann haldið
úti Stormi og ritað hann að
mestu leyti einn. Hann hefur
skrifað um menn og málefni
og oft farið þar utan við alfara-
leiðir, endarekki átt samleið
með þeim stjómmálamönnum,
konar afbrot og í máli þessu'sem ráðið hafa stjórnmála-
greinir, ef hann væri látinn stefnu landsins. Ritleikni Magn
laus. Vegna almannaöryggis er! úsar er þó færri mönnum kunn
aði í vörugeymsluhúsinu Vest-
urgata 3B. — Bifhjóli var stolið
úr skúr þar hjá, brotinn bruna-
'boði á Sunnutorgi, og bifreið-
inni R-3624 stolið vestur á
Bárugötu, en komið var að
bennj brennandi utan við þjóð-
veginn uppi í Mosfellssveit. Þá
im daginn, eftir mikla leit,
• handsamaði lögreglan Guðmund
inn við Elliðaár, en við rann-
‘. sókn máls hans, viðurkenndi
hann að vera valdur að níu
brunufn hjer í bænum og hafa
: stolið bílnum. Var bruninn í
A'etagerð Björns Benediktsson-
ar mestur þeirra en tjónið nam
þ>á rúmlega 3,2 milljón-
*um króna. í brunanum í vöru-
geymsluhúsinu, Vesturgata 3B,
■varð rúmlega 300 þús. kr. tjón.
Engar bótakröfui’ voru gerðar
:i málinu.
í hjeraði var Guðmundur
•dæmdur til að sæta öryggis-
gæslu, sem fyrr segir, og stað-
ifesti Hæstirjettur dóminn, en í
:corsendum dóms Hæstarjettar
segir m. a- svo:
!Dómurinn
Eftir uppsögu hjeraðsdóms
: úiefir framhaldsrannsókn verið
-iáð um nokkur þeirra sakar-
-atriða, sem í málinu greinir.
IBergsveinn Ólafsson augnlækn
:ir og Helgi Tómasson yfirlækn-
:ir hafa og rannsakað ákærða
og gert skýrslur um niðurstöð-
ur þeirra rannsókna. Loks hefir
iæknaráð fjallað um skýrslur
nefndra lækna og látið í tje álit
; -sitt um nokkur atriði varðandi
; heilsufar ákærða samkvæmt
’beiðni sækjanda og verjanda
íyrir Hæstarjetti.
Samkvæmt álitsgerð Helga
yfirlæknis Tómassonar, sem
læknaráð hefir staðfest, var á-
; ikærði. þegar hann framdi af-
• brot sín ,haldinn geðtruflunum,
’ er stöfuðu af þremur samverk-
I -andi orsökum, þ. e. sefasýkis-
1 xipplagi. bráðri heilabólgu og
• -áfengiseitrun. Nú telur lækna
■ xáð heilabólguna batnaða og
: sjúkdómseinkenni hennar horf-
i in. Læknaráð bendir hinsvegar
: -á. að óreynt sje. hvernig á-
| 'kærði muni bregðast við áfeng-
í isáhrifum, en ráðið hefir m. a.
I staðfest svofelld ummæli Helga
; yfirlæknis Tómassonar um á-
; 'kærða. „Undir öllum kringum-
! stæðum myndi jeg telja áfengi,
; jafnvel smávegis, stórlega tví-
; eggjað fyrir hann alla ævi, þar
1 sem ekki er vitað, nema hin af-
I ’brigðilega hegðun fyrst og
í fremst leysist úr læðingi fyrir
eiturverkun þess á heila manns-
| ins“.
| Telja verður, að geðtruflanir
[ ákærða hafi verið á svo háu
: stigi og þess eðlis, er hann
I framdi afbrot sín, að eigi sjeu
lefni til að dæma honum refs-
’ittgu, sbr. 15. gr. hegningarlag-
anna. Hinsvegar er hætta á því,,
því nauðsynlegt, að honum sje
að óbreyttu ástandi haldið í ör-
Uggri gæslu. Ber því samkvæmf
62. gr. hegningarjaganna að
dæma hann til að sæta slíkri
öryggisgæslu.
Sjeratkvæði
Einn dómenda, Jón Ásbjörns-
son, skilaði sjeratkvæði við
dómsuppkvaðningu, svohljóð-
andi:
Jeg tel gögn málsins benda
til bess, að ástand ákærða, er
hann framdi brotin, hafi verið (bændurna,
slíkt, sem um ræðir í 16. gr.
laga nr. 19, 1940. Styðja og á-
litsgerðir dr. Helga Tómasson-
ar yfirlæknis og rjettarmála-
deildar læknaráðs það, að svo
hafi verið. Hinsvegar tel jeg,
að eigi sjeu næg rök til að ætla,
að refsing muni bera árangur
og get því fallist á, að ákærði
sje eigi dæmdur til refsingar.
Jeg er að öðru leyti sammála
dómi Hæstarjetetar, þar á með-
al ákvæði hans um öryggis-
gæslu.
★
Ragnar Jónsson hrl. flutti
málið f. h. ákæruvaldsins, en
Jón N„ Sigurðsson f. h. Guðm.
Magnússonar.
Níu men nfarast
í flugslysi
MIDDLETOWN. 14. júní: — í
dag fórst herflugvjel, B-25, í
grennd við Elkins í V.-Virginíu
í Bandaríkjunum. Ljetu 9
manns lífið. Flugvjelin rakst á
fjallstind. — Reuter.
cn ætla mætti, vegna þess að
Stormur hefur aldrei orðið út-
breiddur, en haft fastan og
tryggan kaupendafjölda.
í bókinni „Setið hef jeg að
sumbli“ birtast æsku- og skóla-
minningar Magnúsar, Palla-
dómar, Ferðasaga og ritgerðir
Á víð og dreif. Auk þess eru
þar nokkrar greinar, sem marg
ur mun hafa gaman af að lesa.
Þar eru greinarnar: Dagbók-
in, Óþrifnaðurinn utan húss í
kaupstöðum, Smjaðrið við
Gáta, Eftirmæli
Jóns Jónssonar, Breyttir tím-
ar, Allt er í heiminum hverfult,
Flosi Þórðarson, Jólahugleið-
ing, Vinnukonuótti íhaldsins,
Mannjafnaður, Víga-Hrappur,
Víga-Hrappur, Úr fimmtugsaf-
mæli Jónasar Jónssonar, Jón-
ar Jónsson 52 ára, Einar Arn-
órsson sextugur, Hundaskammt
urinn, Brjef um barneignir.
Ræða Jóns Jónssonar og Sldln-
aðarstundin.
Ennfremur er í bókinni
greinaflokkur, sem heitir ..Get-
ið genginna11. Er þar ritað um
Hannes Hafstein, Bjarna Jóns-
son frá Vogi, Jón Þorláksson,
Ólaf Jóhannesson, Biörn
Kristjánsson, Sigurð Guð-
mundsson og Jón L. Hansson.
Svo eru nokkur Jeremíasar-
brjef og kaflar úr Maríu
Antoinettu, Maríu Stúart og
Lögreglustjóra Napóleons.
Bókin er 427 þjettprentaðar
blaðsíður í stóru broti.
Háskólakennarar fyrir rjetti.
LISSABON — Átta háskólakenn
arar, læknar og lögfræðingar, eru
nú fyrir rjetti í Lissabon, sakað
ir um kommúnistastarfsemi.
SigursæS! sterísmannaiið
■ ' • Zhc "tí /h'. ,
oprekstnr verslan-
nna og álagningin
Svar tii Helidórs frá Kirkjubóii.
...................-...................................
UNDANFARIN ÁR hefir það verið í tísku, að ýms starfsmanna-
fjelög fyrirtækja í bænum hafa keppt í knattspyrnu. Hefir
þetta reynst hin besta líkamsþjálfun og góð skemintun. — Hjer
á myndinni sjest knattspyrnulið starfsmanna Olíuverslunar
íslands, sem hefir reynst sigursælt í keppnum undanfarið. —
Liðið gerði jafntefli við starfsmenn úr Hjeðni (1:1) sigraði
starfsmenn tollstjóra með 2:0 og starfsmenn Landsmiðjunn-
ar með 1:0.
UM þetta leyti í fyrra var Tím-
inn fullur af frjettum af aðal-
fundum kaupfjelaganna víðsveg-
ar um land og þá sjerstaklega af
arðgreiðslum fjelaganna til með-
limanna.
Nú eru engar slíkar frjettir í
blaðinu, því ástandið hjá kaup-1
f jelögunum er nú þannig, að,
þrátt fyrir að þau njóta skatt- J
fríðinda, sem nema milljónum,
munu þau flest eða öll engan arð
geta greitt í ár.
Kaupfjelagsstjórar stærstu fje-
laganna hafa gefið skýringu á'
þessu fyrirbrigði. Hún er á þann
veg, að verslunarálagning sú,
sem verðlagsyfirvöldin leyfa, sje
svo lág, að verslunin berjist í
bökkum.
Fyrst svo er komið fyrir versl-
unum, sem njóta fríðinda á fríð-
inda ofan um skattgreiðslur, auk
hagræðis um innflutning fram
yfir aðra, má nærri geta hvernig
nú mun vera komið fyrir versl-
unarrekstri einstaklinga.
Arðleysi og álagning
Mbl. gerði þessa staðreynd ný-
lega að umtalsefni og hefur það
orðið Halldóri frá Kirkjubóli til-
efni til langra greina í Tímanum.
Út af arðleysi kaupfjelaganna
og ástæðunni fyrir því fyrir-
brigði, setur H. Kr. upp sakleysis
svip óg þylcist ekkert vita. „Mbl.
hjelt því fram að verslunarálagn-
ing væri nú svo lág, að ekki væri
um neinn verslunargróða að
ræða“, segir H. Kr. Hann minn-
ist ekki á ræðu forstjóra K.E.Á.
um arðleysið og álagninguna á
aðalfundi fjelagsins, og ekki
heldur skrif forstjóra KRON um
sama efni, sem Mbl. vitnaði til.
H. Kr. vill láta líta svo út, að það
sje ein sje einungis Mbl., sem sje
að kvarta fyrir hönd kaupmanna
um lága álagningu. Það á að láta
líta svo út, að kaupfjelögin varði
ekki um álagningu, enda hafa H.
Kr. og aðrir sama sinnis löngum
hagað orðum sínum þannig, að
verslunarálagning væri aðeins
blóðsuguskapur úr kaupmönn-
um, en kæmi samvinnuverslun-
um ekki við. Þegar það kemur
á daginn, að kaupfjelögin geti
ekki greitt fjelagsmönnum arð,
vegna þess hve álagningin sje
lág, er um að gera fyrir Tímann
að draga fjöður yfir þessa stað-
reynd, hylja hana og hjúpa á
allan hátt. Þess vegna segir H.
Kr.: „Mbl. hjelt því fram“ — o.
s. frv.
Það má nærri geta, að það er
fánýtt (svo ekki sje notað sterk-
ara orð) að ræða um ástand
verslunarinnar og almenn versl-
unarmál við Halldór Kristjáns-
son frá Kirkjubóli.
Kynleg bardagaaðferð
Stundum lætur H. Kr. sjer ekki
nægja að látast ekki vita, og tek-
ur hann þá rögg á sig og neitar
blákalt staðreyndum. H. Kr. er
að þessu leyti líkur Dananum,
sem sagði: „Jeg benægter facta“.
H. Kr. virðist nú neita því. að
samvinnufjelögin búi við nokkur
skattfríðindi, Eftir að Mbl. og
Tíminn og fleiri blöð hafa rætt
um þessi skattfríðindi svo árum
skiptir og eftir að fram hafa
komið útreikningar, sem sýna
ljóst í hverju munurinn liggur
á skattgreiðslum samvinnufjelaga
og ánnarra og eftir að nú nýlega
er búið í sömu blaðagreininni og
H, Kr. þykist einmitt vera að
svara, að draga upp skýra mynd
af þessum fríðindum, sem sýnir.
að ein skipshöfn á togara greið-
ir meira í opinber gjöld en
stærsta kaupfjelag landsins. þá
segii' H. Kr,: „Mbl. hefur oft tal-
að um skattfríðindi kaupfjelag-
anna, en þó fæst það ekki til að
segja í hverju þau liggi, þegar
eftir er gengið“. Þessi maður
ætlast svo til að Mbl. ræði við
sig um skattamál!
Það verður ekki sjeð í fljótu
bragði, hvað H. Kr. ætlast fyrip
með því að nota þessa jeg-benægi3
-er-facta-aðferð. Sennilega á hún
að vera til samviskuljettis og
þóknunar fyrir þá rnörgu „sam-
vinnumenn í dreifbýlinu“, sem
ekkert lesa nema Tímann, end.a
er H. Kr. mjög hreinræktaður’
fulltrúi þeirra flokksmanna hans,
sem sjáandi sjá ekki og heyri
andi heyra ekki nje skilja.
Taprekstur verslunarinnar
og H. Kr.
Forstjóri KRON gerði tapreksH
ur verslunarinnar nýlega að um*
talsefni í fjelagsriti sínu og gerðs
ráð fyrir að „vörudreifingunni
yrði að einhverju leyti að breyta
til frumstæðari aðferða en nú
tíðkast og óhagnæðis fyrir þá,
sem hennar eiga að njóta“, ef svo
hjeldi áfram, sem verið hexur. —•
Það er staðreynd, að megnið a£
allri verslun í landinu er nú rek-
in með tapi. H. Kr. heídur af?
hann geti afgreitt þennan vanda
með því að benda á, að versiunar
menn éigi ennþá íbúðir, sem þeip
hafi ekki selt ofan af sjer og bíla,
sem þeir hafi ekki afskráð eða
selt. H. Kr. segir, að það sjð
„erfitt að tala um þegnskapp
sjálfsafneitun eða fórnfýsi, þar>
sem slík eyðslustjett (þ.e. versl-
unarstjettin) sje latin íara sínií
fram“. Raunar er þa'ö svo, að H„
Kr. talar bæði um eitt og annacS
án þess að hann geti það, en þótfe
H. Kr. missi við um að prjedika^
sýnist það ekki gera til meðaxa
svo er ástatt, að tii eru flokks-
menn hans, sem kyhoka sjer alls
ekki við að gera það enda þótií
þeir njóti sjálfir heimsins gæða
í ríkum mæli.
H. Kr. leysir ekki þann vanda>
sem blasir við í taprekstri versl-
unarinnar, sem forstjóri KROIT
lýsir, með því að hnýta í versl-
unarmenn fyrir að eiga ennþa
íbúðir og bíla, fremur en Mbl.
mundi bæta úr arðleysi kaupfje-
laganna með því aú’ segja sögui*
af þeirri „iúxussíjett“, serri
myndast hefur í kringum S.f.S.
í Reykjavík og er þar í örurra
vexti. Það er aiveg hægt að spara
sjer að ræða um verslunarmál a
þeim grundveili, sem H. Kr. legg-
ur með greinum sinuxn í Tín’ian-
um.
Sameiginlegt átak
Það væri miður, ef svo þyrfti
að fara, sém forstjóri KRON"
bendir á, að verslanirnar yrðu a®
draga saman segíín neytendunt
til óhagræðis. Kauprnenn og
kaupfjelög eiga hjer við sama:
vanda að etja og ætti ekkert a8»
vera því til fyrirstöðu, að þaii
tækju höndum saman til að ráða
fram úr þessu máli í samráði vi'ð
hið opinbera, sem hefur úrslita-
vald í öllum verslunarmálum.
Þessir aðilar hafa áður hafií
svipaða samvinnu og orðið béðunt
til hags. Greinar H. Kr. skipta
hjer ekki máli. Þær eru skrifað-
ar fyrir sálufjelaga hans í drei f-
býlinu og eru ætlaðar þcim tií
andlegrar fæðu, en koma ekki
verslunarmálunum við.
Kirkjuhljémleikrr
ÞANN 7. þessa mánaðar efndi
Dómkirkjukórinn til tónleíka.
Þá var kunnugt, að SambandE
ísl. karlakóra hjeldi mót hjer
og að sænska óperan yrði í
Þjóðleikhúsinu með Brúðkaup>
Fígarós. Ef nú þetta hefði verxcS
undir einum „hatti“, hefðuin
við löngu fyrir, getað ay.glýst
tónlistarhátíð í höfuðborginni r.
líkingu við það, sem þeir ge'ra
í Edinborg.
í fáum línum vil jeg getai
hljómleikanna í Dómkii’kjunm.
Þeir voru virðulegur innganguy
Framhald á bls. 3,