Morgunblaðið - 30.08.1950, Page 10

10
MORGUNBLADIÐ
Miðvikudagur 30. ágúst 1950.
BSRSSS5K
r
UM
HVERT er lögmál hennar? Hið
fegursta allra alda: Berið hver
annars byrðar og Verið hver öðr-
um fyrri til að veita hinum virð-
ingu.
Enginn skyldi ætla, að hann
kæmist hjá því að bera einnig
dnnars byrðar. Hann verður,
hann kemst ekki hjá því að gera
það, ef ekki að fúsum vilja, þá
með nauð'ung af því að almenn-
ingsheillin krefst þess og getur
ekki án þess verið. .
En að bera annars byrðar til-
rjeyddur, er engin dyggð. Þetta
verður fyrst að dyggð, er það er
gert af fúsum og frjálsum vilja.
Ýeit slíkt að hugarfarinu, hinum
innsta kjarna lífsins. Sú lind, sem
á gð veita straumum blessunar-
innar inn í annars líf, er lind
hjartans, hins æðsta og besta,
sem ella breyskum manni er gef-
ið.
t Að svo. stöddu hefir íslands-
áætlun mín átt erfiðara uppdrátt-
ar en jeg held að hún eigi skilið.
Samt veit jeg, að hún á líf fyrir
Ijöndum, af því að hún er byggð
a bjargi aldanna, sem enginn
rháttur fær bifað. Hún skírskat-
dr til hins' besta, sem hverjum
manni er gefið.
> íslandsáætlun mín getur orðið
fyrir áföllum, það veit jeg vel.
Mún getur hætt að starfa, ef eng:
inn tekur upp merkið, er jeg get
gkki fyrir einhverra hluta sakir
að.henni unnið lengur eða jeg
fell frá. En eitt veit jeg: Að áfall
augnabliksins þarf ekki að vera
ósigur eilífðarinnar. Áföll augna-
bliksins eru löngum að undirbúa
gtærstu sigra framtíðarinnar. —
Slíkri sigurvon má enginn gíata,
sem tekið hefir ástfóstri við eitt-
hvað það, sem ekki er alið í sora
eða synd.
Jeg veit ekki til, að neinsstað-
ar armarsstaðar en hjer hafi ver-
ij(J átt við að koma hugmyndinni
í framkvæmd, þó verið geti ái.
þess jeg viti. Jeg einn hefi feng-
ist við þetta og heima fyrir að
mestu og aðrir ekki og þó mjer
hafi fundist helst til þungur
róðurinn, má jeg ekki gleyma að
yera þeim þakklátur, sem hafa
stutt mig með eigin þátttöku, þó
því miður hafi verið helst til fá-
ir. Það, sem íslanasáætlunin hefr
it gefið að sjer til þessa, hefir
gengið til að styrkja skólabygg-
ihgu þá, sem hjer hefir verið í
smiðum svo árum skiftir og svo
mun verða hin estu ár, ef starf-
semin lifir. Hefi jeg getað skilað
af mjer í þessu skyni fram til
þessa allrm _ þúsundum
lfróna, sem ella hef ði orðið að út-
vega með öðrum hætti. — Hefi
jpg bent á nauðsyn þess, að fleiri
fjefði viljað vinna að þessu en
jbg einn, því það er alls ekki fyr-
irhafnarlaust fyrir einn raann að
vfaka yfir öllu, safna gefnum lof-
orðum í vinnu eða peningum,
síerstaklega er mjög fáir koma
ap fyrra bragði og svo að reyna
£færa út starfsemina, það er að
a nýrra þátttakenda o. s. frv.
Einn vinur minn hjer í sveit-
inni, duglegur og skynsamur
feóndi, sem jafnan hefir sýnt full-
hjominn skilning á fslandsáætlun
minni og tekið þátt í henni og
fleiri af heimamönnúm hans,
hjefir sagt mjer, að hann hefði
Íaðráðið að reyna að taka hug-
yndina á sína arma hjer heima
f^rir, ef jeg lifi svo lengi að flytj-
st hjeðan eða get ekki lengur
at henni og er jeg þessum á-
etismanni næsta þakklátur og
I^eiti á alla góða menn og konur
að styðja hann vel og drengilega.
En bóndinn hefir venjulega nóg
2meir en nóg við sinn tíma að
ra þó eigi hlaðist á aukastörf
og þó nokkuð tímafrek.
Jeg sagði aó n -gmál íslands-
áætlunarinnai væri meðfram
hetta: Verið fo. r öðrum fyrri til
ajð veita hioum virðing. ■—: Þetta
efo gert meö því að skírskota til
nins besta, sem með hverjum
efnum býr, jafnframt því, sem
afe sjálfsögðu ;ru virtar skoðanir
perrí-a, sem eigi vilja aðhyllast
þessa hugmynd að svo stöddu.
Eftir sjera Halldór Jónsson
En seinna koma sumir dagar og
koma þó.
, II.
Nú er talið og með rjettu, að
þjóð vor sje stödd i miklum
vanda fjárhagslega. Stigið hefir
verið örlagaríkt spor um stór-
kostlega gengislækkun á íslensk-
um gjaldmiðli og er það vissu-
lega hróplegt neyðarúrræði. Sú
löggjöf kemur þó því aðeins að
notum, að landsins börn sýni
þegnskap og varfæmi í f járhags-
málum framvegis, gangist undir
það, að neita sjer um margt, sera
hún hefir látið eftir sjer undan-
farin ár, og á þessa strengi er
rjettilega slegið af stjórnarvöld-
um landsins.
Ein leið af mörgum til að verða
við éskum ríkisstjórnarinnar, er
sú, sem íslandsáætlun mín felur
í sjer. Með minnkandi fjárhags-
getu og nauðsynlegri varúð um
fjárútlát er sýnt, að nokkuð
meiri kyrrstöðu í framkvæmdum
verður eigi hjá komist með öllu
af hálfu ríkisins fyrst um sinn.
íslandsáætlun mín, ef þátttak-
an í henni yrði almenn, á að
bæta hjer nokkuð úr, því í fiest-
um framkvæmdum er vinnuaflið
langdýrast. Með henni má til
vegar koma eiginlega sem næst
þegjandi og hljóðalaust fjölmörg
um framkvæmdum til blessunar
fyrir land og leið og sem tæplega
yrði framkvæmt eftir öðrurri
leiðum.
III.
Það hefir verið mikill siður á
landi hjer undanfarið og sí og æ
farið í vöxt, að heimta allt
mögulegt af ríkinu og hafa menn
hvergi hlífst við, en um leið svó
lítið af sjálfum sjer, sem frekast
varð komist hjá. Alla mögulega
hluti hafa menn ætlast tiL að rík-
ið styrkti og gerði það bæði fljótt
og ríflega. Og næsta fundvísir
hafa menn verið á átyllur til að
heimta styrki á styrki ofan. Alls-
konar framkvæmdir hefir ríkið
átt að styrkja, allskonar fjelags-
skap og hópferðir til útlanda og
var engu líkara, en að rikissjóð-
urinn væri talinn ótæmandi, þó
vita megi, að það er djúpur
brunnur, sem eigi verður þurr-
ausinn. Má raunar með vissu
segja, að löngum hafi ríkisvaldið
verið helst til leiðitamt og vegna
þess, meðal annars, er komið sem
komið er. Þessi endalitla og
heimtufreka kröfuganga hlýtur
að eiga sjer takmark: Hingað og
ekki lengra.
Einhversstaðar að verður ríkið
að fá þær fjárhæðir, er það innir
af hendi. Frá þegnunum sjálfum
veiða þær að koma. Ríkið verður
að seilaslrniður í vasa skattborg-
aranna til að inna þetta af hendi.
Annarsstaðar frá getur það ekki
náð í þessar fjárhæðir.
Um leið og menn heimta allt
mögulegt af ríkinu, kveina marg-
ir og kvarta yfir sköttum og
skyldum. Þetta hvorttveggja get-
ur í rauninni ekki samrímst, því
þegar einhvers er krafist, verð-
ur að gera sjer ljóst, hvaðan á
að taka það. Þetta er þvi meiri
háttar öfugstreymi, sem einhver
takmörk þaif að setja.
IV.
Það hefir verið mikill siður á
landi hjer, að skrapa saman fje
með því að efna til skemmtisam-
koma og öðru þvílíku. Með þess-
um hætti aðallega hefir verið
komið í framkvæmd mörgu, sem
að visu var þarft og gott. í þessu
hefir falist dugnaður af hálfu
forgöngufólksins, en tæpast
dyggð, þó eftirratvikuin hafi þótt
sigurvænlegast að fai bessa
leið, því að m ó ’-'essu h« ver-
ið skírskotað ti r / iivata og
löngum til lægstu ata. Jú, jeg
styrki góðgerðastaiisemi ýmis-
konar eða framkvæmdir auðvit-
að, ef jeg kaupi mig inn á
skemmtun, en ekki af ily' ~S. —
Jeg vil hafa nokkuð fyrir minn
snúð. Mín hjálp kostar það, að
jeg skemmti mjer og helst dug-
lega fyrir þá peninga, sem jeg
læt af hendi. Jeg vil helst fjöl-
breytta skemmtiskrá með frægri
hljómsveit og nógum hávaða,
bláu stjörnuna eða einhverja
aðra ámóta stjörnu, annars kem
jeg ekki og smogra mjer hjá að
auðsýna dyggðina. Og þó að ölv-
uðum kunni að vera bannaður
aðgangur, get jeg svona hvíslað
því að Pjetri og Páli og trúað
þeim fyrir leyndarmáli: — Mjer
verður ekkert gert, þó jeg komi
sætglaður og með pela í vasan-
um.
V.
Að vísu má um þátttöku í ís-
landsáætlun minni segja, að þó
að hver, sem á þar hlut að máli,
geri það af fúsum og frjálsum
vilja, og hún bjóði engin persónu-
leg friðindi út af fyrir sig, er
hann óbeinlínis að styðja hag
sinn og sinna og þjóðarinnar
allrar um leið.
Jeg hefi hvað eftir annað lýst
þvi, að jeg tel að hver hreppur
og hver kaupstaður eða kauptún
eigi að vera með sína starfsemi
út af fyrir sig, bæði áf því að
með þeim hætti verður allt við-
ráðanlegra og jeg geri ráð fyrir,
að á hverjum stað snúi menn sjer
að verkefnum, er í fyrstu röð
varða heimahagana og eigin
sveitarfjelag. Hver, sem styður
slíka starfsemi heima fyrir, er
því að vinna fyrir sig og sína,
óbeinlínis að minnsta kosti, að
hjálpa til þess af fúsum og frjáls-
um vilja að styrkja þau málefni,
sem til blessunar máttu leiða, en
ella yrði ósinnt fyr en máske
löngu síðar og eftir leiðum, er
eigi fyrst og fremst kölluðu á
hugarfar þegnskaparins, heldur
varð að framkvæma, ef úr fram-
kvæmdum varð, eftir leiðum, í
útlátum og útsvörum, er menn
verða nauðugir viljugir að inna
af hendi sem skyldukvöð.
Þátttakan verður þá eins og
sjálfsuppeldi um leið, sem er
hinn innsti kjami Islandsáætlun-
arinnar og hinn markverðast.i um
leið. Framkvæmdirnar eru hinn
sýnilegi árangur.
Almenn þátttaka í íslandsáætl-
un minni á að vinna að þjóðar-
uppeldi að því marki, er hún til
nær og að sýna bæði manndóm
og fórnfýsi með fögrum og eft-
irbreytnisverðum hætti. Þegar
armur laganna, sem bak við býr
hinnar og þessar kröfur og knýr
til hlýðni við þau, er það ekki
sjerstaklega hin inni’i hvöt, sem
á knýr, heldur nauðsyn, sem eigi
verður komist hjá. Þessu er á
annan vee háttað með hugmynd
mína um íslandsáætlun. Hjer er
allt frjálst og nauðungarlaust.
Sá, sem vill vera með, hann víll
aðeins styðja góð málefni, engum
háður og engu öðru en sinuni
innra manni og nauösyn annara.
Hitt er ekki nema sanngjarnt að
sá, sem gerir vel, hitti sjálfan sig
fyrir. Og þó ekki væri öðru' til
að dreifa en góðri og glaðri með-
vitund um að hafa með fúsum
vilja reynt að styðja almennings-
heillina, er sú meðvitund út af
fyrh- sig kappnóg verkalaun.
VI.
Það hafa verið ýmsir vinir
mínir. flestir meðal sóknarbarna
minna, sem hafa gert það fyrir
mín orð að taka þátt í viðleitn-
inni, en án allrar nauðungar. —-
Þeim öllum er jeg næsta þakk-
látur. Og þó að það hefði aðeins
veriö gert til þess að sýna mjer
sjálfum með því persónulega vott
vináttunnar, mundi enginn með
sanngi. geta talið slíkt annatí
en fagran vott hugarfarsins. Með
þeim vináttuvotti hafa þeir glatt
mig, stutt mig og stutt á fleiri
vegu en einn og til að trúa á sig-
ur hins góða í 'engstu lög.
I ramh. á b's. 11.

Minninoarorð
ÞANN 5. þ. m. voru ættingjar
og vinir frú Þóru sálugu Ólafs-
dóttur fjölmennir á heimili henn
ar Laufásvegi 3 hjer í bænum og
færðu henni árnaðaróskir í tilefni
af afmæli hennar. Hún varð þá
82 ára. Þann dag sat hún glöð og
hress að vanda mitt í hópi gest-
anna og ræddi við þá, til beggja
handa, um hugðarefni sín og
þeirra. Hún sagði þeim ungu frá
bæjarlífinu í Reykjavík þegar
hún var að alast upp. Þegar
Reykjavík var aðeins mjög fá-
mennur og lítill kaupstaður sam-
anborið við stærð hennar nú.
Atvinnutækin voru þá opnir
bátar og orfið, búpeningur var
oft á sumrin á beit, jafnvel á
grasi grónum jöðrum ólagðra
gatna í sjálfum miðbænum.
Þá varð heimilið áð sækja vatn
ið í næsta póst, taka upp mó til
eldsneyti, fyrir allt árið. „Já, það
var einskonar tyllidagur fyrir
okkur unglingana, að fá að vera
með, þegar farið var í móinn, á
sumrin. Við ungu stúlkurnar þá,
vorum ekkert óánægðar með líf-
ið, þó að heimilisverkin þá væru,
að skara að hlóðum, leggja í
ofna, hirða olíulampa og hvít-
skúra gólfin auk venjulegra mat-
reiðslustarfa og þjónustubragða."
En — bætir hún við — dásam-
legt var það þegar framfarirnar
fóru svo að segja að rigna yfir
borgina mína; blessuð vatnsveit-
an, gasið og rafmagnið, það eru
þægindi, sem nútíðarstúlkan á
erfitt með að meta að verðleik-
um. Mjer er það Ijóst, sagði hún,
að ef stórstígar framfarir hefðu
ekki orðið í atvinnulífi borgar-
innar, jafn örar og raun ber vitni,
hefðu öll þau þægindi, sem okk-
ur hafa borist upp í hendurnar á
seinustu hálfri öld, farið meira
og minna fram hjá okkur. Fá-
tæktinni fylgir oftast athafna-
leysið og ófrelsið, og er böl hverj
um einstaklingi og þjóð.
Þannig leit hún á þessi vanda-
mál samtíðar sinnar. En nú er
rödd hennar þögnuð og örfandi
sjónarsvipur og bros mót vinum
og ættingjum brostið, svo snögg
lega, eftir langt og þróttmikið
æviskeið.
Frú Þóra Ólafsdóttir andaðist
23. þ. m. Hún var fædd 5. apríl
1868 að Híði í Vesturbænum í
Reykjavík. Hjer í bænum ól hún
allan sinn aldur. Foreldrar henn-
ar voru sæmdarhjónin Ólafur
sálugi Magnússon útvegsbóndi
og Helga sáluga Þorláksdóttir
kona hans. Frú Þóra missti föð-
ur sinn á unga aldri, og ólst hún
upp eftir það á heimili móður
sinnar, er gerði sjer far um, eft-
ir háttum þeirra tíma, að afla
dóttur sinni, er var góðum gáf-
um gædd og námfús, menntunar,
til munns og handa.
Þóra Ólafsdóttir var allt sitt
líf góð kona og fögur í þeirra
orða bestu merkingu.
Þann II. júní 1887 giftist Þóra
sáluga hinum valinkunna dreng-
skapar- og heiðursmanni Magn-
úsi Gunnarssym sivosmio og
kaupsýslumanni hjer í bænum,
sem öllum eidri Keykvíkingum
er í góðu minni.
Þau hjónin eignuðust 4 mann-
vænleg börn Helgu og Karl, er
dóu uppkomin en á æskuskeiði
og þær frú Guðlaugu ekkju
Bjarna sáiuga Jónssonar alþing-
ismanns frá Vogi og frú Magn-
þóru konu Guðmundar Guð-
mundssonar kaupsýsiumanns frá
Stykkishólmi.
Þau Þóra og Magnús lifðu í
ástríku hjónabandi i 30 ár, Heim-
xíið var kastar þeirra beggja.
hún var hoill og hlíf bónda sín-
um og barna, og nærði líf þeirra
með kærieika smum og urn-
riyggju. Magnus var í sambúð og
minningu konu .-.innar hetjan,
sem aidi'fci brást, trauistur eins og
bjargið.
Þegav Þóra missti börn sín, og
bónda fyrir 27 fy'um, tók
hún þe ’n :3r' : .arrai mt .■ -irðu
legri - :n henni ;-á að ualdi
örugg trúarvissa og meðfæddar
skapsmunadyggðir.
í öllum búskap Þóru, voru það
hennar sjerkenni, hversu sýnt
henni var að halda heimili sínu
snyrtilegu inni og úti, .þó án
nokkurs óhófs eða prjáls. Það var
hennar yndi að sýna öllum fá-
tækum og ríkum, er að garði
báru alúð og rausn. Henni var
það bókstaflega meðfætt að
gleðja gesti sína og hjálpa þeim
sem bágt áttu og í því starfi var
hún vissulega verklega studd af'
dætrum sinum og tengdasonum,
eftir að eiginmaður hennar fjell
frá.
í dag er frú Þóra Ólafsdóttir
til moldar borin. Hana kveðja
daprir af alhug hinir fjölmörgu
vinir hennar og samborgarar, og
þakka samveru liðinna ára, en
dýpstur er þó söknuður dætra
hennar, tengdasonar, barna og
barnabarna þeirra. Þau kveðja
elskulega móður, ömmu og lang-'
ömmu og þakka vökula forsjá og
hið móðurmilda bros.
Hinn stóri syrgjandi hópur.
sendir hinni látnu hinstu kveðj-,
ur með þessum orðum skáldsins.
Hjartans þakkir, hjartans vinan
kæra!'
hjartað ríka, stóra, hvílstu nú.
Glóðheit tár þjer grátnir vinir
færa:
Guð þjer ávalt launi dyggð og
trú!-
G. E. B.
Keflavík
Til sölu er íbúðarhús
steini, grunnfiötur 300 ferm.
Húsið er ein iiaið, með goðii
gevmslu í þakbœð, og í því en>
þrettán herbergi. Hjer er ein-
staett tækifæri að gera hngfeld
kaup. Uppl. gefa Ragnar Björns
son, Keflavík, sími 152 ,og
Danival Danivalsson sama stað
sírni - 49.
|
úr ! '

aM«tnt»aa«waiait»»> •
• •Miamuitiii«Mi»s*»aa
GUFUPRESSUN
KEJVIiSK HREINSjJN