Morgunblaðið - 07.10.1950, Blaðsíða 5

Laugardagur 7. okt. 1950
MORGUNBLAÐIÐ
S
líosinnfjur EgyptaSands er Kikissjóði ber að greiða
bæðl elsbaður og hataður
sýslusjóði allan skattinn
FYRIR 13 árum bárust út um
Kieiminn myndir af yndisleg-
um brúðhjónum. Konungur
Egyptalands, sem þá var 16
ára, kvœntist 15 ára stúlku,
Farida að nafni. Nú situr hún
ein og yfirgefin, lokuð inni í
dimmu herbergi í húsi föður
síns í Alexándríu. Hún má
ekki sjást á almannafæri, má
ekki hafa samband við nokk-
urn utanaðkomandi mann og
má aldrei giftast aftur.
En lítilli skólastúlku hefur
verið skipað að giítast Farouk.
Um þessár mundir er orðróm-
urinn um væntanlega giftingu
lians í algleymingi. Þetta er
Austurlandaævintýri með nú-
tímasniði, en að baki því ligg-
ur blákaldur veruleikinn,
folandinn galli stjórnmálanna.
ELSKAÐUR OG
HATAÐUR í SENN
Hvað býr í þessum 29 ára
gamla konungi?
Þjóð hans elskar hann og
hatar í senn. Hann hefur bætt
kjör fólksins í Egyptalandi,
hefur sýnt, að hann getur ver-
ið mannúðlegur og haft skiln-
ing á þjóöfjelagsvandamálun-
um, og undanfarin 5 til 6 ár
hefur hann upprætt meiri
spillingu úr stjórnmálum og
embættismannastjett landsins,
en nokkur konungur á undan
honum. Því elskar þjóðin hann.
Á sama tíma hatar hún hann
vegna þess ruddalega ráðríkis,
sem gætir í fari hans gagn-
vart lífi og hamingju sumra
manna.
Af þessum ástæðum eru
málin flókin og tvíræð austur
þar, og kunna þær að hafa þau
áhrif í stjórnmálalífi landsins,
sem vont er að sjá fyrir end-
ann á. En hver er þessi maður?
Sjálfur segist hann vera
klókur fjesýslumaður. — Eins
gæti hann verið fullvaxið
foarn, sem dekrað hefur verið
við um of. Líka gæti hann ver-
ið sambland af þessu tvennu
eða jafnvel miklu fleiru.
Ef til vill er hann blátt á-
fram óhamingjusamur, ungur
maður, sem hefur beðið skips-
brot og reynir að hefna sín á
tilverunni með því að vinna að
óhamingju og auðnuleysi ann-
arra.
Eigi alls fyrir löngu birtu
folÖðin nafn hans með geipi-
letri, og þá var ástæðan önnur
en nú. Þá sagði Faitha, systir
hans, að hann væri góður og
ástríkur bróðir. Samt var mold
viðrinu þá þyrlað um nafn
hans, af því að hann bannaði
systur sinni að giftast mannin-
um, sem hún elskaði — og
systirin var Faitha.
tvískinnungsháttur
KONUNGSINS
Hann vildi ekki leyfa systur
sinni að giftast ótignum manni,
en á sama tíma undirbjó hann
sig á vítaverðan hátt að drekka
forúðkaup til Narrimann,
stúlku úr alþýðustjett, og gera
hana að drottningu Egypta-
lands. — Með viðvaningslegri
hönd skólastúlkunnar hafði
hún sjálf nýlega ritað öll boðs-
forjefin til •biúðkatsps sins, en
ekkert varð úr því, og unnusti
bennar var sendur brott. Far-
ouk konungur hafði sjeð hana
og vildi sjálfur kvænast henni.
Skilningsins á þessu háttar-
lagi verður að leita innst í hug
ekoti hana, í þeirn eiginleikum,
ýtt Austurlandaœvln-
týri í nútímca búningi
Farouk konungur.
•
sem uppeldið hefur átt nokk-
urn þátt í að skapa, örvað eða
slævt, hefur gert þá að mikil-
mennsku- eða vanmáttar-
kennd.
Hann var alinn upp eins og
konungssonur, ríkiserfingi í
regineinangrun konungshallar-
innar. Það var ævarandi og ó-
sigrandi múr í millum hans og
umheimsins. Dekrið örvaði ó-
bilgirni hans og slævði skap-
festu hans. Valdið steig honurn
til höfuðs.
hann svívirti
DRQTTNÍNGU SÍNA
Hann varð yngsti og valda-
mesti konungur heimsins. —
Hann giftist 16 ára, þá var
hann glæsilegur og Farida var
töfrandi.
Seinna fjekk hann efnaskifta
sjúkdóm og varð fram úr hófi
feitur. Það liggur við að vera
táknrænt. Nú hrópar enginn
upp yfir sig í hrifningu, þegar
hann lítur myndir af honum á
forsíðum blaðanna.
En Farida er gleymd. Hún ól
honum aðeins dætur, 3 dætur,
og 1948 skildu þau. Fyrst olli
hann hneyksli og þrautkvaldi
hana með því að halda fram
hjá henni leynt og Ijóst. Langa
hríð varð hún að biðja hann
um skilnað, en það var ekki
fyrr en hann hafði sært hana
og svívirt út í æsar, að hann
veitti skilnaðinn og þá vita-
skuld með skilyrðum. — Hún
mátti ekki umgangast nokk-
urn mann utan heimilisins, og
hún mátti ekki giftast aftur.
Hún tók öllum skilmálunum
fegins hendi.
Farouk verður að eignast
son, það er mergurinn málsins.
Af stjórnmálalegum ástæðum
var það honum og er enn brýn
nauðsyn. Ef hann eignast ekki
son, sjer hann fram á, að
wafdistaflokkurinn muni gera
Egyptaland að lýðveldi með
Nahas Pasha i broddi fylking-
ar.
KONUNGLEG SKIPUN
Honum var nauðugur einn
kostur að litast um eftir konu,
sem gæti alið honum ríkisr
arfa, og þá sá hann Narri-
mann. Það var skartgripasal-
inn hans, sem uppgötvaði
þessa forkunnarfögru stúlku.
Hún kom inn í skartgripaversl
unina með unnusta sínum til
að kaupa giftingarhringina. —
Skartgripasalinn sá þeg'ar, að
hún hlaut að falla konungin-
um vel í geð, svo að hann bað
hana ’ að koma aftur eftir
nokkra daga, því að hann
hafði ,.miklu fallegri og ódýr-
ari hring handa henni“. Hún
fjelst á það. Þegar hún kom
öðru sinni, var Farouk í versl-
uninni. Hann tjáði henni þeg-
ar í stað, að hann vildi kvæn-
ast henni. Það var konungleg
skipun. Þetta gerðist í nóv-
ember í fyrra. Narrimann var
litlu eldri en elsta dóttir Far-
ouks, tæpra 15 ára. Konung-
urinn sendi þegar orð föður
hennar um ráðagerð sína.
Svarið, sem hann fjekk,
hljóðaði svo: „Austurlensk sið-
venja leyfir ekki, að börn vor
rísi öndverð gegn ósk konungs
þeirra, um hvern þau skuli I
ganga að eiga. Heimili mínu
hlotnaðist mikill heiður, ef for
lögin höguðu því svo til, að
konungurinn kvæntist Narri-
mann. Zaki Sadek“.
IIVERS VEGNA LEYND?
Zaki Sadek, faðir Narri-
mann, ljest fyrir nokkrum
mánuðum. Hann var starfs-
maður í stjórnarráði. Þá fór
Farouk á heimili Narrimann
bæði til að votta henni sam-
hryggð sína og eins til að segja
henni, að hún mætti ekki klæð
ast svörtum sorgarbúningi. —
Þetta var eitt þeirra fáu skipta,
sem almenningur veit til, að
hann hafi heimsótt Narrimann
eða verið samvistum með
henni yfirleitt.
Menn kunna að spyrja,
hvers vegna þau sjáist aldrei
saman. Hvers vegna þessi
leynd? Svarið er einfalt: stjórn
málaástæður. Tii. að lo§na við
unnusta Narrimann, sendi lron
ungurinn hann til Lake Succ-
ess, þar sem hann varð fulltrúi
lands síns. Það var heppilegt
fyrir Farouk, að þessi skipun
var ekki birt fyrr en viku eftir
kosningar, því að með því
misstu wafdistar biturt vopn
úr höndum sjer. En flokkur-
inn þagði ekki. — Allt um
stranga ritskoðun, tókst hon-
um að koma á almanna vitorð,
að Zaki Sadek hefði verið
„píslarvottur konungl. duttl-
unga“. Á sama tíma var Sadek
rekinn úr trúflokki ofsatrúar-
manna, sem hann var í.
ENN HEFUR HANN
SPILIN Á HENDINNI
En ekki stoðar þótt Farouk
stingi höfðinu í sandinn. Átök
eru yfirvofandi. Þau hafa lengi
verið í aðsigi, en hegðun kon-
ungsins í spilavítum Frakk-
lands að undanförnu og orð-
rómur um að brúðkaup hans
standi fyrir dyrum hafa enn
alið á óá’nægjunni. Einnig
breytni hans við systur sínar
og rnóður nú fyrir skömmu.
XJpphaflega átti brúðkaupið
að fara fram á afmælisdegi
hans, 11. febrúár, en því var
frestað. Nær þvi ókleift er að
láta sjér detta í hug, hvað
verður, ef nú verður efnt til
þess.
[ Framh. á bls. 12
GENGIN er Hæstarjettardómur
í málinu ríkissjóður gegn Vest-
ur-Barðastrandasýslu og tapaði
ríkissjóður málinu, þar eð dóm
ur undírrjettar var staðfestur
í Hæstarjetti, en með dómin-
um var ríkissjóði gert að
greiða sýslumanni V.-Barða-
strandasýslu f.h. sýslusjóðs
rúmlega 85.000 kr. auk 6%
vaxta frá 31. maí 1949 til
greiðsludags. Fjárupphæð þessi
er vangoldinn stríðsgróðaskatt
ur til sýslusjóðs. I á var ríkissj.
gert að greiða málskosrtnað
bæði í hjeraði og fyrir Hæsta-
rjetti.
Málavextir eru er nú skal
greina:
Lögin
í 3. gr. laga nr. 21 frá 1942,
um stríðsgróðaskatt, segir svo:
Rikissjóður greiðir 5% — fimm
af hundraði -— af stríðsgróða-
skatti, sem innheimtur er eft-
ir lögum þessum, til sýslufje-
laga og þeirra bæjarfjelaga, er
engan skatt fá samkvæmt 2. gr.
Fje þessu skal skipt í hlutfa'ili
við þann tekjuskatt, sem til
fellur í viðkomandi sýslu- og
bæjarfjelögum. í 3. gr. laga nr.
10 frá 1941, sem felld voru úr
gildi með lögum þessum, var
samhljóða ákvæði að öðru leyti
en því, að ríkissjóði bar þá að
greiða sex af hundraði. Ríkis-
sjóður greiddi til V.-Barða-
strandasýslu árin 1941—1946
að báðum árum meðtöldum,
sem hennar hluta í skatti þess-
um alls nær 330 þús kr.
Sýslumaður V.-Barðastranda
sýslu taldi hinsvegar að ekki
hafi verið að lögum farið við
úthlutun fjársins, nema ánð
1942 og beri hlutur sýslusjóðs
fyrir árin 1941—1946, að vera
rúmlega 415 þús. kr. — Mis-
munurinn er um 85 þús. kr.
og gérði sýslumaðurinn kröfu
til þessa fjár.
Sjónarmið ríkissjóðs.
Ríkissjóður gerði til þess
kröfu, bæði í undirrjetti og
Hæstarjetti, að hann yrði sýko
aður. — Þá kröfu byggði hann
á því, að ' fyrrnefnd lög um
stríðsgróðaskatt sjeu svo óná-
kvæm, ao það hafi beinlínis
verið tilætlun löggjafans, enda
nauðsynlegt ,að lögin skyldu
framkvæmd á þann hátt, að því
er varði skiptingu fjárins, að
sem rjettlátastur jöfnuður feng
ist. Þar eð ríkissjóður telur sig
þannig hafa haft mjög óbundn
ar hendur í sambandi við fram
kvæmd laganna, kveður hann
skiptingu stríðsgróðaskattsins
fyrir árið 1941 hafa verið á
þann veg, að þau bæjarfjelög,
þar sem einungis um óveruleg-
an stríðsgróðaskatt var að
ræða, voru ekki útilokuð frá
hlutdeild í skiptingu skattsins
skv. 3. gr. Hinsvegar var tekju
skattur í hreppum þeim, þar
sem á var lagður striðsgróða-
skattur, ekki látinn hafa áhrif
á skiptingu skattsins 'innbyrð-
is.—
að rikissjóður greiði Mutaðeig-
andi sveitarfjelagi 45 af hundr
aði af þeim stríðsgróðaskatti,
sem þar er á lagður og inn-
heimtur. Samskonar akvæði
var i 2. gr. laga nr. 10 frá 1941,
að því fráskildu, að þar skyldi
greiða 40 af hundraði. Ekki
verður sjeð, hvorki af iagaá-
kvæðum þessum nje greinar-
gerðum að lagafrumvörpunum,
að það hafi vetið tilætlun lög-
gjafans, að bæjarfjelög skyldu
vera hlutgeng í skiptingu skatts
ins samkvæmt 3. gr. laganna
ef þau fengju skatt samkvæmt
2. gr. þeirra, enda þótt sá skatt
ur kynni einungis að neffia Lit—
illi fjárhæð. Er því ekki hægt
að taka kröfur stefnda til
greina. Þá verður heldur ekkl
sjeð, að heimilt hafi verið við
skiptingu skattsins, að ganga
fram hjá tekjuskatti þeirra
hreppa, sem stríðsgróðaskatt
höfðu, þar eð tekið er fram'i
3. gr., að fjenu skuli skipt í hlut
falli við þann tekjuskatt, sem
tilfellur i viðkomandi sýslufje-
lögum, án þess að nokkuð sjo
þar undanskilið. Verður því a?l
fallast á með stefnandi, að ein-
ungis hafi verið farið að lög-
um við úthlutun skattsins fyr-
ir árið 1942, og ber því að taka
kröfu stefnandi til greina,
enda hafa fjárhæðirnar ekkl
sætt andmælum.
Ðómsorð í Hæstarjetti
Eins og sagt var í upphafi,
staðfesti Hæstirjettur dóm und
irrjettar í máli þessu og segir
m. a. svo í forsendum dómsins:
Áfrýjandi, sem skotið hefir
máli þessu til Hæstarjettar með
áfrýjunarstefnu dags. 12. mal
1950, hefir gert þær rjettarkröf
ur aðallega að verða sýknaður
af öllum kröfum stefnda í mál-
inu. Til vara krefst hann þess,
að sjer verði aðeins gert að
greiða stefnda kr. 6332,09, er»
til þrautavara kr. 31.342,75
Þá krefst hann og málskostnað
ar úr hendi stefnda í hjeraði
og fyrir Hæstarjetti eftir matl
Hæstarjettar.
Stefndi hefir krafist staðfest
ingar hins áfrýjaða dóms og
málskostnaðar fyrir Hæsta-
rietti úr hendi áfrýjanda.
í málinu eru ekki fram
komnar ástæður, er hjer ræðir
am, frá berum og skýrum á-
kvæðum laga um stríðsgróða-
skatt, lögum nr. 10 1941 og 'lög-
ura nr. 21 1942. Ber því að stad
festa hinn áfrýjaða dóm.
★
Eirsar B. Guðmundsson hrl.
fiutti málið f. h. ríkissjóðs, n
Einar Arnórsson hrl. flutti mál
íð f. þ. V.-Barðastrandasýslu.
Hijóðfasrsleikarar
feusu lýðræðissinaa
í GÆR var kosinn fulltrúl Ö
Aíþýðusambandsþing í Fjelagl
ísl. hljóðfæraleikara. Kosinn
var fulltrúi lýðræðissinna:
í forsendum dóms undirrjett Svavar Gests og fjekk hann 25
ar, er Jón Bjarnason ftilltvúi atlsv., en Bjarni Böðvarsson,
borgardómara kvað upp, segir, fulltrúaefni kommúnista fjekk
t aðeins S atkv. Varafulltrái var
kosinn Þorvaldur Steimrríms-
Árið 1948 fengu kommunistar
m. a, svo:
Ur dónisforsendum
Eins og að framan getur
skv. 1. nr, 21 frá 1942 aö skipta Ífinn fulltrúa kosinn í^fjelag-
hluta af stríðsgróðaskattinum inú og bjuggust þeir við þvi
milli sýslufjelaga og þeirra að eins færi nú og stilltu upp
bæjarfjelaga er engan skatt fá þeím manni er þeir álitu að
skv. 2. gr. laganna og skal^mest fylgi hefði af þeirra liðl
fjenu skipt í hlutfalli við þann
tekjuskatt, sem til fellur í fje-
í fjelaginu, en hann fjekk ekkl
efnu sinni þriðjung atkvæða vi9>
lögunum. í 2. gr. laganna segir fulltrúa lýðræðissinna.