Morgunblaðið - 03.01.1951, Side 7

Mtðvikudagur 3. jan. Í951.
MORGLNBLAÐIÐ
7
Kærieikurinn
aflgjafi í
getur verið besta vopn og
baráttunni fyrir freEsinu
2 DAG er liðinn hjá fyrri helm
ingur 20. aldarinnar. |>að gæti
gefið_ tilefni til þess að renna
augum yfir og rifja upp þá at-
tourðj, sem orðið hafa á fyrra
helming aldarinnar á landi
voru og með þjóð vorri. Jeg skal
þó ekki orðlengja mikið um
þau efni. Sumt er á vitorði
allra, sumt rifja aðrir upp
annarsstaðar.
En um það þarf engura blöð-
'um að fletta að með Þjóð vorri
hafa orðið viðburðir og fram-
farir á nýliðnum aldarhelm-
ingi, meiri og mikilsverðari en
á mörgum öldum þar á undan
samanlögðum. Árið 1904 flutt-
ist aðalumboðsstjómin um svo-
nefnd sjermál vor, sem áður
hafði verið í Danmörku, til ís-
lands. Árið 1918 viðurkenndu
Danir fullveldi íslands í kon-
ungssambandi við D^jimörku.
Árið 1944 varð ísiand lýðveldi
með sjerstökum innlendum þjóð
höfðingja, kjörnum af þjóðinni
sjálfri.
STJÓRNARFARSBÆTUR
OG FRAMFARIR
í kjölfar allra þessara stjórn
arfarsbóta fóru miklar fram-
iarir á mörgum sviðurft. Það
var eins og þjóðin tæki nýjan
fjörkipp við hverja þessara
stjórrxarfarsbóta. En aðalsprett
urinn er og verður, ekki um
þegar farinn veg heldur verð-
ur hann að vera framundan.
í stað þess að reyna að telja
upp framfarir síðastliðinnar
hálfrar aldar, framfarir á sviði
atvinnuveganna, framfarir um
tækni, framfarir um heilsu og
hollustu þjóðarinnar og um alla
aðbúð og bættar lífsvenjur, vil
jeg benda á þetta:
Að vísu höfum vjer á þessum
50 árum stokkið, svo að segja
í einu sttökki, úr miðaldar-
myrkri í dagsbirtu nútímans.
Það hafa fáar aðrar menning-
arþjóðir gert, máske þó af þeirri
einföldu ástæðu, að þær voru
flestar um síðustu aldamót
komnar miklu lengra en vjer
íslendingar.
En .— það er varlegra að
ileggja rjettan mælikvarða ó
þetta. Að venja oss ekki á það
að telja oss sjálfum trú um og
reyna að fá aðra,,t.il að trúa
því, að vjer sjeum yfixleitt vitr-
ari, gáfaðri, duglegri og fram-
sæknari en aðrar þjóðir án þess
þó að vanmeta hæfileika vora.
Einnig með öðrum þjóðum hafa
orðið stórkostlegar íramfarir á
sömu eða líkum sviðum sem
með oss.
HINAR STÓRSTÍGU
FRAMFARIR
Það mun hafa verið árið
1928. Jeg var viðstaddur setn-
íngu þings norrænna verkfræð-
inga í Kaupmannahöfn. Slíkt
þing hafði þá ekki verið hald-
ið þar í 30 ár, ekki síðan árið
1898. í setningarræðu sinni
rifjaði forseti þingsins upp
stuttlega þær tæknisframfarir,
Sem orðið hefðu almennings-
eign að meiru eða minna leyti
á undanförnum 30 árum, og
bætt lífskjör fólks á ýmsan
hátt. Árið 1898 var óþekkt eða
lítt þekkt, á Norðurlöndum að
minnsta kosti það, sem nú skal
talið og jeg man eftir: Bílar,
mótorar, dieselmótorar, útvarp,
flugvjelar, röntgengeislar, rad-
ium. Talsímar voru af mjög
skornum skammti, rafljós og
baðtæki í íbúðum sjaldgæf. —
Miðstöðvarhitun í húsum sama
sem óþekkt, Grammófónar og
Áramótaávarp forseta íslands
Sveinn Björnsson forseti íslands.
kvikmyndir á bjmjunarstigi.
Rafmagnsnotkun til eldunar,
hitunar og sem aflgjafi vjela
varla þekkt og rafmagn til
ljósa fremur sjaldgæft. — Jeg
var sjólfur 17 ára þetta ár,1
1898. Ef jeg hitti í dag 17 ára'
ungling og segði honum, að
svona hefði það verið í heim-l
inum þegar jeg var á hans
aldri, mundi hann varla trúa|
mjer. Og hve mikið af nýjung- j
um, sem voru óþekktar árið
1928 hafa ekki komið fram síð-
an? Af slíkum nýjungum síð-
ustu áranna nefni jeg aðeins
kjarnorkuna og öll undralyfin!
til læknisdóms.
Þessi aukna tækný og þessar
nýjungar eru flestar ekki sjer-
eign einstakrar' þjóðar. Það
dreyfist um löndin á líkan hátt
og hringmyndaðar bárur, sem
koma fram er steini er varpað
í vatn. Bárunum fjölgar eftir,
því, sem fjær dregur staðnum,
sem steinninn fjell, hringirnir
ná yfir stærra og stærra svæði,
en bárurnar deyfast líka að
sama skapi. Það er hollt að
minnast þess, að þær framfarir,
sem hjer hafa orðið, hafa einn-
ig orðið í öðrum löndum. — Ef
jeg held mjer við samlíkinguna
um steininn, erum vjer íslend-
ingar máske, um sumt, staddir
þar, sem hringbáran er fjærst
staðnum sem steinninn fjell í
vatnið, og minnst fer fyrir bár-
unni.
Er vjer gerum oss þetta
ljóst, skulum vjer fremur ein-
beita huga vorum að því, að
dragast ekki aftur úr öðrum,
heldur fylgjast vel með og
reyna að láta það ekki koma
fyrir aftur, að segja megi með
sannj að vjer sjeum langt á
eftir öðrum þjóðum.
Jeg hygg að óhætt sje að
segja, að skilyrði fyrir þessu
eru til frá náttúrunnar hendi,
ef oss vantar ekki vilja, vit og
þekkingu til þess að notfæra
þau á rjettan hátt.
Atvinnuvegir vorir eru nú
fjölbreyttari en áður var, og
margt mætti um þá þróun segja
og framtíðarmöguleika ýmsra
atvinnugreina. En jeg hygg, að
fiskveiðar og landbúnaður muni
í framtíðinni eins og hingað til
verða höfuðatvinnuvegir vorir
og því megi ekkert láta ógert
til þess að auka þessa atvinnu-
vegi og bæta.
NAUÐSYN
VÖRUVÖNDUNAR
Kringum ísland og alt upp í
landsteina hafa verið, eru enn,
og verða væntanlega áfram,
einhver auðugustu fiskimið
heimsins. íslendingar eru dug-
legir og áræðnir sjósóknarar.
Vjer höfum nýtísku skip *og
báta til fiskfanga, mörg góð
frystihús, þar á meðal hrað-
frystihúsin, þurkhús og verk-
smiðjur af ýmsu tagi. Nú mætti
halda, að með þeirri aðstöðu
sem það veitir, að ísland ligg-
ur svo vel við til þess að nytja
þessi auðgu fiskimið við strend-
ur landsins, og góð tæki eru
fyrir hendi, ætti oss að vera
vel borgið. Eru það þá óhöpp
eða tilviljun, að fiskútgerðin ís-
lenska berst nú í bökkum? Er
það verðbólga, dýrtið og geng-
isfelling krónunnar, sem er
eina .orsökin til þess? Ef vel er
að gætt mun það koma fram,
að enn er ábótavant um þekk-
ingu, hagsýni og fleira á þessu
sviði. — Eftir því, sem mjer
skilst, hafa vísindin þó á
seinni árum verið tekin meira
í notkun af sjávarútveginum
en fyrr, með góðum árangri,
það, sem það nær enn þá.
Útgerðarmaður sagði mjer
einhverntíma að hann hefði
góðgn hagnað af útgerð sinni,
en nágranni hans með samskon-
ar skip hefði tapað á sinni út-
gerð, þótt aflamagn skips hins
síðgrtalda væri meira. Er jeg
spurði hann um það, hver væri
lausn þessarar gátu, sem þetta
var í mínum augum, svaraði
hann: Meiri hágsýni um olíy-
eyðslu, veiðarfærameðferð og
á fleiri sviðum. Eigum vjer
ekki eitthvað ónumið land
hjer?
í vor, sem leið, komu hingað
amerískir menn til þess að at-
huga fiskveiðar vorar, meðferð
á afla á sjó og iandi og gefa
leiðbeiningar um umbætur. í
skýrslu, sem þeir gáfu ríkis-
stjórninni að loknum athugun-
um, kemur fram nokkur gagn-
rýni á meðferð sjávarfangsins.
í henni er hvatt til meiri vöru-
vöndunar, leidd athygli að þvx
að ekki sjeu nýttar nógu vel
sumar fisktegundir, sem góður
markaður sje fyrir erlendis,
bent á, hvernig hagnýta megi
vinnuaflið betur en gert hefir
verið til þessa og meiri vjela-
notkun. Fylgjast mætti betur
með margskonar nýjungum og
notfæra sjer betur þekkingu
manna, sem hafa fengið sjer-
mentun. Jeg sá einhversstaðar
í blöðum, að of mikil gagnrýni
væri í skýrslunni og að menn-
irnir hefðu ekki borið oss nógu
vel söguna. Jeg get ekki neitað
því, að það vakti athygli mína,
er jeg las þessa skýrslu, hve
margt þó væri ábótavant um
fiskveiðar vorar og meðferð
sjávarfangs. Frá mínum bæjar-
dyrum sjeð virtist mjer aðallega
áfátt um tvennt: Þekkingu og
nóga vandvirkni. Jeg mintist
þess, að upp úr síðustu alda-
mótum var það einn maður sem
með þekkingu sinni og ltröfu-
hörku um vandvirkni tökst að
ávinna aðalútflutningsvöru
vorri þá, staltfiskinum, það álit
erlendis, að hann væri betri
vara en saltfiskur annara
þjóða. Jafnvel þeir, sem þá
voru óánægðir með kröfuhörku
Þorsteins heitins Guðmunds-
sonar yfirfiskimatsmanns um
vandvirkni, urðu þó síðar að
viðurkenna, að hann hefði unn-
ið íslandi ómetanlegt gagn með
starfi sínu.
Jeg óska þess að bæði þessi
gagnrýni, sem jeg nefndi, og
önnur gagnrýni, sem á rökum
er reist, megi frekar verða oss
áminning og hvöt um að auka
þekkingu vora og vandvirkni.
en orsök til óánægju.
L ANDBÚN AÐURINN
Þá vil jeg minnast nokkuð á
hini) aðalatvinnuveginn, land-
búnaðinn. Jeg gerði hann sjer-
staklega að umtalsefni í síð-
asta áramótaávarpi mínu og
skal því vera fáorðari nú en
ella. Þá benti jeg m. a. á það,
hve frjó væri gróðurmoldin ís-
lenska og önnur góð skilyrði
fyrir því að reka landbúnað
hjer á landi, hve farsæll at-
vinnuvegur og hve mikill und-
irstöðuatvinnuvegur landbúnað
urinn hefði reynst með flestum
þjóðym. Jeg minti á það, hve
þekkingu vorri er skamt á veg
komið, jafnvel um sum undir-
stöðuatriði'búskapar. Að hjer,
, þyrfti úrbóta, með því að taka
vísindin meira í notkun við
landbúnaðinn en verið hefir til
þessa, og um nauðsyn tilrauna
tbúa. Reynslan með öðrum þjóð-
um hefir sýnt, að nú á ■t.imum
exm vísindalegar rannsókmi’>
sem reyndar sjeu á góðum til-
raunabúum, eini rjetti grund-
völlurinn undir góðri og hag-
nýtri jarðrækt. — Vísindin og
tilraunabúin leysa úr mörguni
þeim vandamálum, sem bændur
þurfa að fá leyst úr, ef ræktun
og önnur jarðyrkja á að verða
gerð með þeirri bestu niður-
stöðu, sem völ er á. Að vísu má
fræðast um margt í þessu efni
af erlendum bókum og tímarjt-
um, s_em byggja á reynslu í öðr
um löndum. En, þótt ýmsar
greinar vísindanna sjeu alþjóð-
legar, verða þessi vísindi að
vera nokkuð þjóðleg. Jarðveg-
ur, landshættir, veðurfar og
fleira er svo misjafnt í löndun
um, og öðruvísi ■ hjer en víða
annarsstaðar. Og þetta er einn-
ig misjafnt innanlands eftír
landshlutum í svo víðáttumiklu
landi, sem ísland er. M. a. þess
vegna verða tilraunabúin og að
vera mörg, víða um landið,
svo að gagni komi,
LANDBÚNAÐUR
Á VÍSINDALEGUM
GRUNDVELLI
í þingræðu fyrir einni öld
minntist Jón Sigurðsson á
„vísindalega kenslu“ bænda,
Þetta voru að vissu leyti spá-
dómsorð þá. Því þá var ekki
komið fram eins vel eins og nú
hve mikilsvert það er í öllum
löndum, að landbúnaðurinn
byggist á vísindalegum grund-
velli.
Það er mín skoðun, að með
því að flytja til innan þeirra
fjárlyeða, sem veittar eru af
opinberu fje til landbúnaðarins,
mætti skapa íslenskum vísind-
um allgóð skilyrði til þess að
verða undirstaða allrar jarð-
yrkju á íslandi, og einnig koma
upp á nokkrum árum hæfileg-
um tilraunabúum á mörgum
stöðum á landinu. Jeg hygg að
þetta mundi á næstunnj hag-
nýtasti stuðningurinn, sem
hægt væri að veita íslenskum
bændum af opinberu fje.
Einn af forustumönnum bún-
aðarmála á íslandi kynti sjer
síðastliðið sumar landbúnaðar-
mál Breta. Hann segir svo frá,
að þegar breska þjóðin barð-
ist fyrir lífi sínu og tilveru, í
síðasta ófriði, uppgötvaði hún
skyndilega hin vanræktu auð-
æfi enskrar moldar Hann bætir
við: „Og það var ekki nein van-
máttug þjóðfjelagsstjett, sem
nú lagði hönd á plóginn, held-
nr heil þjóð og einhuga“. — í
þessu mættum vjer íslendingax*
fara að dæmi Breta, því auðæfi
íslenskrar moldar eru til, en
hafa verið vanrækt.
Jeg get ekki stillt mig um að
minnast á atriði, sem vakti eft-
irtekt mína í sumar, sem leið.
í smágrein í aðalbúnaðarblaði
voru um ráðningastofu landbúii
aðarins las jeg þessi ummæli:
„Framboð af unglingum var
mjög mikið, en þar eð stór hóp-
ur reykvískra unglinga hefir
takmarkaða leikni í sveitastörf-
um, voru bændur ekki gleypi-
gjarnir við tilboðum af því
tagi“. Jeg held að hjer sje ein-
hver misskilningur eða vanmat
á ferðinni. Hjer á Bessastöðum
hafa unnið unglingar úr bæjum
undanfarin ár. Reynslan er sú
að þeir, þótt óvanir sjexx í fyrstu
verða furðu fljótt leiknir, í
syeitastörfum. Bændur munu
yfirleitt telja þjóðinni holt. að
sem flestir vinni sveitastörf:
Frh á bls, 8.